«Δεν τα καταφέραμε». Στο μήνυμα που έστειλε μέσω της εφαρμογής WhatsApp την επομένη της απόπειρας φυγής του από την Ελλάδα, ο Τούρκος πολίτης O.G. αρκέστηκε σε αυτές τις τρεις λέξεις. Δεν ήθελε να μπει σε λεπτομέρειες. Ηταν η τρίτη φορά που μάταια προσπαθούσε να ταξιδέψει αεροπορικώς, χωρίς έγκυρα έγγραφα, για μια χώρα της Δυτικής Ευρώπης. Δεν περίμενε όμως ότι το εγχείρημα θα ήταν τόσο απαιτητικό. Αλλωστε μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα στην πατρίδα του και μέχρι να εγκλωβιστεί στην Αθήνα, είχε ήδη καταφέρει να διασχίσει τον μισό πλανήτη.
Το διαμέρισμα με θέα στον Σαρωνικό, όπου μένει τους τελευταίους μήνες ο 38χρονος Τούρκος μαζί με τη σύζυγό του και τα δύο παιδιά τους, δεν διαφέρει από αντίστοιχες οικίες που νοικιάζουν μέσω της εφαρμογής Αirbnb εκατοντάδες γκιουλενιστές συμπατριώτες του στην Αττική. Κάθε δωμάτιο μαρτυρεί την προσωρινή εγκατάστασή τους. Λιγοστά έπιπλα, άδεια ράφια, βαλίτσες έτοιμες για το αναπάντεχο.
Φοβάται να επιστρέψει
Ο Ο.G., όπως και 1.827 Τούρκοι που έχουν ζητήσει άσυλο στην Ελλάδα μέσα στο 2017, δηλώνει ότι φοβάται να επιστρέψει στην πατρίδα του. Σε αντίθεση με άλλους υποστηρικτές του κινήματος του ιμάμη Φετουλάχ Γκιουλέν, ο οποίος θεωρείται υποκινητής του πραξικοπήματος από την τουρκική κυβέρνηση, ο O.G. δεν πέρασε στην Ελλάδα μέσω Εβρου ή των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου. Ανήκει στις δευτερογενείς ροές. Η ιστορία του, αν και σπάνια, δεν είναι η μοναδική.
Ο 38χρονος Τούρκος δέχθηκε να μιλήσει στην «Κ» υπό τον όρο να μη δημοσιευτεί το πλήρες όνομά του. Ο αδελφός του, καθηγητής Μαθηματικών, είχε φυλακιστεί παλαιότερα. Και ο πεθερός του ζει εδώ και μήνες κρυμμένος στην Τουρκία. Οπως υποστηρίζει ο O.G., και οι δύο διώκονται ως γκιουλενιστές. Η απόπειρα πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου 2016 βρήκε τον ίδιο στην Κίνα. Είχε μεταναστεύσει εκεί για να μάθει αρχικά τη γλώσσα και έπειτα εργάστηκε ως μηχανικός στον κλάδο της κλωστοϋφαντουργίας στη Σαγκάη και στο Πεκίνο. Εκεί γνώρισε και τη μετέπειτα σύζυγό του, δασκάλα σε σχολείο που σχετιζόταν με το κίνημα Γκιουλέν.
Οπως λέει, τα προβλήματα για την οικογένειά του ξεκίνησαν από μια υπόθεση ρουτίνας. Το διαβατήριο της γυναίκας του έληγε τον Ιούνιο του 2017 και επιχείρησαν να το ανανεώσουν στις τουρκικές προξενικές αρχές του Πεκίνου. Το αίτημά τους όμως, όπως ισχυρίζεται, δεν έγινε δεκτό. «Μας είπαν ότι σχετίζεται με κάποια οργάνωση και ότι θα έπρεπε να μεταβεί στην Τουρκία για να το ανανεώσει εκεί», λέει ο 38χρονος. Αποφάσισε να μη ρισκάρει πιθανή φυλάκιση και αντί για την Τουρκία ταξίδεψε οικογενειακώς στις Φιλιππίνες. Στη Μανίλα όμως οι τουρκικές προξενικές αρχές αρνήθηκαν εκ νέου την ανανέωση του διαβατηρίου. Θεωρώντας ότι δεν είχε εναλλακτική, έφτασε μέσω Ντουμπάι στην ΠΓΔΜ, η οποία δεν απαιτεί έκδοση βίζας από Τούρκους πολίτες. Θα μπορούσε να παραμείνει εκεί, αλλά αποφάσισε να διασχίσει τα σύνορα και να περάσει στην Ελλάδα. «Εδώ αισθανόμουν πιο ασφαλής», λέει.
Δευτερογενείς ροές
Ο δικηγόρος Αντώνης Σπάθης έχει χειριστεί πάνω από 20 υποθέσεις αιτημάτων ασύλου Τούρκων πολιτών τον τελευταίο χρόνο. Μιλώντας στην «Κ» λέει ότι και άλλοι Τούρκοι έχουν περάσει στο παρελθόν από τα Βαλκάνια στην Ελλάδα για λόγους ασφαλείας.
«Είναι πολύ δύσκολο να εκτιμηθεί ο αριθμός όσων βρίσκονται στην Ελλάδα», λέει ο κ. Σπάθης. Μεταξύ των αιτούντων άσυλο που έχει γνωρίσει βρίσκονται δημοσιογράφοι και δάσκαλοι, τραπεζικό στέλεχος και κρατικοί λειτουργοί.
Προς το παρόν, όσοι γκιουλενιστές έχουν καταφύγει στην Ελλάδα δεν φαίνεται να έχουν οργανωθεί μεταξύ τους. Ατύπως προσπαθούν να στηρίξουν έως ένα βαθμό κοινούς γνωστούς. Ο O.G., για παράδειγμα, επειδή μιλάει αγγλικά (κάτι σπάνιο για την πλειονότητα των φυγάδων), αναλαμβάνει συχνά να συνομιλήσει με τους ιδιοκτήτες των ενοικιαζόμενων διαμερισμάτων. Αλλες φορές αν χρειαστεί συνοδεύει συμπατριώτες του και στο νοσοκομείο ως διερμηνέας.
Στα τέλη Ιανουαρίου μια αντιπροσωπεία Τούρκων υπηκόων, υποστηρικτών του Γκιουλέν, ταξίδεψε στην Ελλάδα από τις ΗΠΑ. Επισκέφθηκαν την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη και συνομίλησαν με 15 οικογένειες γκιουλενιστών που ζητούν άσυλο. Μία από αυτές τις συναντήσεις έγινε σε νοσοκομείο της Αττικής, όπου μια γυναίκα από την Τουρκία είχε γεννήσει την προηγούμενη ημέρα. Μέλη της τουρκικής αποστολής είχαν τη βάση τους στην Πενσιλβάνια, όπου ζει αυτοεξόριστος ο Γκιουλέν, και στο Νιου Τζέρσεϊ. Οπως δήλωσαν στην «Κ», με αυτό το ταξίδι αναζητούσαν και πιθανούς τρόπους διοχέτευσης ανθρωπιστικής βοήθειας στην Ελλάδα για τους Τούρκους υποστηρικτές του Γκιουλέν που έχουν καταφύγει εδώ. Στην αποστολή συμμετείχε και μέλος της Embrace Relief, ανθρωπιστικής οργάνωσης που έχει συνδεθεί με τον Τούρκο ιμάμη. Ο Γκιουλέν αρνείται τις κατηγορίες της τουρκικής πλευράς και έχει δηλώσει ότι δεν είχε ανάμειξη στην απόπειρα πραξικοπήματος.
«Δεν είμαστε τρομοκράτες», λέει ο O.G. Οπως και άλλοι συμπατριώτες του δεν είναι διατεθειμένος να μείνει για καιρό στην Ελλάδα. Τα χρήματά του λιγοστεύουν, η συνέντευξή του για χορήγηση ασύλου έχει οριστεί σε έναν χρόνο, τα περιθώρια στενεύουν. «Θέλω να συνεχίσουμε το ταξίδι μας», λέει.