Διακόσιες και πλέον παραστάσεις μέσα σε 20 χρόνια. Στη γωνία των οδών Αντισθένους και Θαρύπου, όπου λειτουργούν οι τρεις σκηνές του (Κεντρική, Δώμα, Κάτω Χώρος), σκηνοθεσίες συζητήθηκαν, έργα μάς απασχόλησαν όπως και οι συγγραφείς τους, ηθοποιοί που πρωτοεμφανίστηκαν, σκηνογράφοι, μεταφραστές. Δύο δεκαετίες μετά, οι καλλιτέχνες εξακολουθούν να ανταμώνουν, μπολιάζοντας σχολές και νοοτροπίες, σε έργα γνωστά και άγνωστα. Εδώ συναντιέται θεατρικά το σύγχρονο, το κλασικό χωρίς να περιφρονούν την παράδοση, χτίζοντας σταδιακά ένα σταθερό κοινό. Σε αυτή την πρώην ζυθαποθήκη, στα γκρεμίδια της το 1997, ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος έστησε τον «Κοινό λόγο» της Ελλης Παπαδημητρίου με σκηνικό τα χαλάσματα της αυλής. Λίγους μήνες αργότερα τη σκηνή του θεάτρου εγκαινίασε ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης, «γουρλής» καθώς φαίνεται, με τη «Βρωμιά» του Ρόμπερτ Σνάιτερ για αρχή. Επειτα το θέατρο πήρε φόρα.
Ξεφυλλίζοντας το λεύκωμα των 270 σελίδων, θυμόμαστε όσο ο χρόνος συχνά μας κάνει να ξεχνάμε. Στιγμές μεγάλες και μικρές, όλες τις παραστάσεις που ανέβηκαν μέχρι σήμερα, τους συντελεστές, τις παραγωγές ακόμη και τις συμπαραγωγές. Τον πολυσυλλεκτικό καλλιτεχνικό προγραμματισμό του θεάτρου, την κοινωνική του ματιά, τον θίασο που πήγαινε στα παιδιά, σε νοσοκομεία και ιδρύματα που είναι από τις πιο σημαντικές δράσεις του. Πληθωρικό και πολυσυλλεκτικό θέατρο «ακόμα και μετά την κατάργηση των επιχορηγήσεων», όπως μας θυμίζει η θεωρητικός θεάτρου, δραματολόγος και μεταφράστρια Δήμητρα Κονδυλάκη στον πρόλογο. «Η “βάση”, η συλλογικότητα, το πολύχρωμο, ετερογενές κοινό με την ανήσυχη δυναμική του, μ’ άλλα λόγια, η “πόλις”, η “κοινότητα”, το “έξω”», σημειώνει, υπογραμμίζοντας «τη συμμετοχικότητα των νέων ανθρώπων», το άνοιγμα σε υποβαθμισμένες κοινωνικές ομάδες (θεατών ή καλλιτεχνών), την ανάδειξη μεταναστών καλλιτεχνών, τους αυτόνομους πυρήνες που πέρασαν απ’ αυτό το θέατρο. Μας θυμίζει επίσης τον προσανατολισμό του Θέατρου του Νέου Κόσμου στο σύγχρονο ξένο θέατρο, το ενδιαφέρον «για τη σύγχρονη βρετανική σκηνή», την έμφαση «σ’ ένα ρεαλιστικό θέατρο με κοινωνικές προεκτάσεις». Και βέβαια τις εκδόσεις που περιέχουν πάντα το κείμενο των έργων που ανεβαίνουν στις σκηνές του, με την επιμέλεια-σφραγίδα της Κοραλίας Σωτηριάδου.
Αριστερά, Δ. Πιατάς, Μ. Παπαδημητρίου, στον «Υπολοχαγό του Ινισμορ». Στο κέντρο, ο Μανώλης Μαυροματάκης στο έργο του Χουλιάν Εχέα Μαρτίνεθ «Νικαράγουα». Δεξιά, Κόρα Καρβούνη και «Σεξουαλικές νευρώσεις των γονιών μας».
Η Μαρία Παπαλέξη, που ήταν από τα πρώτα «βήματα» του θεάτρου δίπλα στους ιδρυτές του, στο δικό της σημείωμα εστιάζει στο θέατρο Αλληλεγγύης για παιδιά, το οποίο μετρά πάνω από 2.000 παραστάσεις μέχρι σήμερα. Και δίνει μια εικόνα του τι σήμαινε αυτή η πρωτοβουλία, γράφοντας για το βλέμμα των παιδιών «που ζωηρεύουν όταν μια παράσταση σπάει τη ρουτίνα των ατελείωτων ωρών στον θάλαμο αιμοκάθαρσης».
«Είναι περίεργο αυτό που νιώθω», λέει στην «Κ» ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος για το ρίσκο που πήρε πριν από δύο δεκαετίες, όταν ξεκίνησαν με την Κοραλία Σωτηριάδου το θέατρο του Νέου Κόσμου σε εκείνη την πρώην ζυθαποθήκη του Φιξ. «Ηταν σαν μια βουτιά χωρίς να έχω την αίσθηση του κινδύνου. Προερχόμουν από θεατρικές ομάδες, με αφορούσε η έννοια τους, ό,τι εξέφραζαν, ποτέ δεν λειτούργησα μόνος, αλλά ως ηθοποιός δεν σκεφτόμουν ως σκηνοθέτης. Κι όμως, πάντα με ενδιέφερε το τεχνικό κομμάτι».
Εν τέλει έκανε την κίνηση που ονειρευόταν. Ενα ανοικτό θέατρο, έχοντας την ευθύνη των επιλογών του και την οικονομική ευθύνη μαζί. «Σκεφτόμουν πως αν έρθει η στιγμή που δεν θα μπορούσα να πληρώνω τους ανθρώπους που συνεργαζόμουν, θα το έκλεινα. Στην κρίση, μια χρονιά το θέατρο έζησε το οικονομικό πρόβλημα πολύ έντονα». Το ξεπέρασε, όπως λέει, μαζί και τον φόβο που είχε πάντα στις περιοδείες τα καλοκαίρια. «Ηταν ο φόβος της βροχής γιατί όλοι στο θέατρο γνωρίζουν τι ζημιά μπορεί να προκαλέσει». Τώρα χαίρεται που πέρασε στα χέρια του γιου του το θέατρο. «Αυτό που έφτιαξα δουλεύοντας με νέους ηθοποιούς, το συνεχίζει ο Μίλτος με τους νέους της εποχής του. Μου αρέσει που συνεχίζει στα ίδια θεμέλια αλλά με μια φρέσκια ματιά, ότι δεν το αφήνει να γεράσει». Οσο για τον ίδιο, στο τιμόνι πια του Φεστιβάλ Αθηνών – Επιδαύρου, επανέρχεται στο θεατρικό του σπίτι, σκηνοθετώντας όταν μπορεί.
Φέτος το Θέατρο του Νέου Κόσμου συνεχίζει με 16 παραγωγές, κι όπως πάντα η πόρτα του ανοιγοκλείνει διαρκώς, όλη μέρα…