Με αυξανόμενο σκεπτικισμό βλέπουν στην Ουάσιγκτον την προοπτική ενίσχυσης της Τουρκίας με τα «αόρατα» μαχητικά F-35, εξέλιξη που θα ανατρέψει την ισορροπία δυνάμεων στο Αιγαίο. Σε συνέντευξή του στην «Κ», ο εκτελεστικός διευθυντής του Συμβουλίου Ελληνοαμερικανικής Ηγεσίας (HALC), Εντι Ζεμενίδης, περιγράφει πώς οι κινήσεις Ερντογάν προκαλούν δυσφορία στο κατεστημένο εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ –όλο και περισσότεροι χαρακτηρίζουν την Αγκυρα απρόβλεπτο και αναξιόπιστο σύμμαχο– και μιλάει για τις προσπάθειες που καταβάλλει το ελληνοαμερικανικό λόμπι, σε συνεργασία με το αρμενικό, για να αποτρέψει την ποιοτική αναβάθμιση της τουρκικής πολεμικής αεροπορίας.
– Θα προχωρήσουν οι ΗΠΑ στην πώληση F-35 στην Τουρκία;
– Ενώ το Αιγαίο δεν είναι το κύριο μέλημα στις πωλήσεις όπλων προς την Τουρκία, υπάρχουν εκείνοι που στο πλαίσιο της επιδίωξής τους να αποκατασταθούν οι σχέσεις με την Τουρκία, θα υποστηρίξουν ότι είναι απαραίτητη η πώληση των F-35 στην Aγκυρα. Αλλά υπάρχει ένας συνεχώς μειούμενος αριθμός ατόμων στο αμερικανικό κατεστημένο εξωτερικής πολιτικής που είναι διατεθειμένοι να πάρουν αυτό το ρίσκο με τη σημερινή Τουρκία. Θα υπάρξει πολύ ισχυρή αντίδραση στο Κογκρέσο, το οποίο ήδη κινήθηκε κατά των πωλήσεων φορητών όπλων στις τουρκικές δυνάμεις ασφαλείας. Διακινούνται προτάσεις και γίνονται σκέψεις αμφισβήτησης της προοπτικής μεταφοράς F-35 στην Τουρκία. Οι επικριτές της εξέλιξης αυτής είναι εξέχοντα στελέχη του Κογκρέσου με ηχηρές ανησυχίες και ο αριθμός τους αυξάνεται. Οι νομοθέτες που είναι πρόθυμοι να υπερασπιστούν την Τουρκία είναι όλο και λιγότεροι. Ετσι, αναμένουμε ότι θα υπάρξει ισχυρότερη από ποτέ αντίδραση στο Κογκρέσο εναντίον των πωλήσεων όπλων στην Τουρκία και πιστεύουμε επίσης ότι το Στέιτ Ντιπάρτμεντ έχει φτάσει στα όριά του με την Τουρκία, και ίσως να είναι απρόθυμο ή και να μην μπορεί να αλλάξει το μυαλό των νομοθετών στο Καπιτώλιο.
– Γιατί τόσο μεγάλη ανησυχία;
– Το γεγονός ότι η Τουρκία είναι ένας αναξιόπιστος σύμμαχος κάνει κάθε νηφάλιο Αμερικανό να σκεφθεί δύο φορές πριν την ενισχύσει με την επόμενη γενιά όπλων. Η Τουρκία ήταν αμφίθυμη στην καταπολέμηση του ISIS και ανάγκασε τις ΗΠΑ να αναζητήσουν άλλους συμμάχους. Οταν οι Κούρδοι αναδείχθηκαν οι πιο αποτελεσματικοί σύμμαχοι κατά του ISIS, η Τουρκία ανέλαβε στρατιωτική δράση εναντίον τους. Αυτήν τη στιγμή, οι ΗΠΑ δεν μπορούν να αγνοήσουν ότι τα όπλα τους χρησιμοποιούνται από έναν κατ’ όνομα σύμμαχο για να υπονομεύσουν τους στρατηγικούς στόχους και τα συμφέροντα της Αμερικής. Η προγραμματισμένη αγορά από την Τουρκία των ρωσικών πυραυλικών συστημάτων S-400 περιπλέκει περαιτέρω τις στρατηγικές εκτιμήσεις στις ΗΠΑ. Εάν η Τουρκία διαθέτει τόσο τα ρωσικά S-400 όσο και τα αμερικανικά F-35, πώς μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι δεν θα μοιράζονται πληροφορίες με τους Ρώσους για το πώς θα χρησιμοποιήσουν αποτελεσματικά τα S-400 κατά των F-35; Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι Αμερικανοί αξιωματούχοι λαμβάνουν γνώση των αυξανόμενων προκλήσεων της Τουρκίας στο Αιγαίο και κατά της Κύπρου. Το τελευταίο πράγμα που θέλουν οι ΗΠΑ είναι μια ενδονατοϊκή σύγκρουση και ακόμη και η προοπτική ενός «ατυχήματος» θα τους οδηγήσει να επανεξετάσουν τη μεταφορά των F-35.
– Το HALC και το αρμενικό λόμπι ξεκίνησαν μια προσπάθεια να εμποδίσουν την πώληση.
– Η δράση μας έχει αναληφθεί σε συνεργασία με την Αρμενική Εθνική Επιτροπή Αμερικής. Δεν είναι η πρώτη φορά. Το 2012 και το 2013 πετύχαμε να μη δοθούν φρεγάτες στο Ναυτικό της Τουρκίας. Πέρυσι καταφέραμε να μην προχωρήσει η πώληση ελαφρού οπλισμού. Ενώ δεν μπορούσαμε να προβλέψουμε επακριβώς τις ενέργειες της Τουρκίας, οι εξελίξεις της περασμένης εβδομάδας θα μπορούσαν να είχαν προβλεφθεί.
Ο πρέσβης Πάιατ χρησιμοποίησε διπλωματική γλώσσα όταν μίλησε για ένα «ατύχημα» στο Αιγαίο. Αυτό για το οποίο όλοι ανησυχούν είναι να ξεπεράσουν οι προκλήσεις της Τουρκίας τα όρια, με αποτέλεσμα να χρειασθεί να υπάρξει μια απάντηση που θα οδηγήσει τελικά σε στρατιωτική αντιπαράθεση. Η Τουρκία φαίνεται να θέλει να ανταγωνιστεί τη Βόρεια Κορέα σε προκλητικότητα δηλώσεων. Οι κινήσεις της στο Αιγαίο, οι επίσημες ενέργειές της με την έκδοση NAVTEX και NOTAM, και η ανάπτυξη ναυτικών δυνάμεων με στόχο την παρεμπόδιση εξορύξεων στην ΑΟΖ της Κύπρου οδηγούν σε μια κλιμάκωση που θα μπορούσε να εξελιχθεί πολύ χειρότερα από αυτήν της κρίσης των Ιμίων. Οι προκλήσεις της Τουρκίας εξελίσσονται σταθερά και καθίστανται όλο και πιο επικίνδυνες. Το να της επιτραπεί να συνδυάσει αυτές τις προκλήσεις με την τελευταία αμερικανική στρατιωτική τεχνολογία είναι μια συνταγή για καταστροφή.
Η στάση της Λευκωσίας
– Η διαχείριση της κρίσης από τη Λευκωσία;
– Ο νέος υπουργός Εξωτερικών Νίκος Χριστοδουλίδης και ο υπουργός Ενέργειας Γιώργος Λακκοτρύπης έχουν άριστα διπλωματικά προσόντα και χαίρουν εκτίμησης. Εχουν χειριστεί προκλήσεις από την Τουρκία και στο παρελθόν. Τώρα έχουμε πάει πλέον σε άλλο επίπεδο, αλλά μπορούν να αντλήσουν από την εμπειρία τους και να αξιοποιήσουν τις σχέσεις τους. Η αντίδραση της Ευρωπαϊκής Ενωσης και η στήριξη των δικαιωμάτων της Κύπρου στην ΑΟΖ της είναι ενθαρρυντική. Από την άλλη, απογοήτευσε η ανούσια απάντηση του ΟΗΕ.