Γιατί ο Μπέκαμ πολεμάει τα κουνούπια

Γιατί ο Μπέκαμ πολεμάει τα κουνούπια

8' 28" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Ο Ντέιβιντ Μπέκαμ κλεισμένος σε ένα γυάλινο κουβούκλιο, πολιορκημένος από χιλιάδες κουνούπια που πετούν γύρω από αυτό – ο βόμβος είναι εφιαλτικός! Οχι, δεν είναι fiction αλλά πραγματικότητα. Ο 42χρονος πρώην σταρ των γηπέδων αποφάσισε να υποστεί αυτό το μαρτύριο για τα γυρίσματα ενός ολιγόλεπτου φιλμ, στο πλαίσιο της νέας καμπάνιας της βρετανικής οργάνωσης Malaria No More, της οποίας είναι ιδρυτικό μέλος, στέλνοντας το μήνυμα: «Η ελονοσία πρέπει να πεθάνει, ώστε εκατομμύρια άνθρωποι να μπορέσουν να ζήσουν. Είμαστε η γενιά που μπορούμε να βάλουμε οριστικό τέλος σ’ αυτό».

«Σκοπός αυτού του φιλμ είναι να μας κάνει να συνειδητοποιήσουμε πόσο τυχεροί είμαστε που ζούμε σε χώρες τις οποίες δεν “αγγίζει” και τόσο η ελονοσία. Και να σκεφτούμε ότι ο μισός πληθυσμός του πλανήτη απειλείται από αυτήν. Είναι αδιανόητο να χάνονται τόσες ζωές, ενώ πρόκειται για μια ασθένεια που μπορεί να προληφθεί και της οποίας η θεραπεία κοστίζει λιγότερο από ένα φλιτζάνι τσάι», λέει στην «Κ» η Κλερ Χόφμαν, υπεύθυνη επικοινωνίας της Malaria No More. «Επίσης, θέλαμε να ενημερωθεί η διεθνής κοινή γνώμη για το ότι όλοι μας δυνητικά κινδυνεύουμε να νοσήσουμε αν επισκεφθούμε περιοχές στις οποίες η ελονοσία ενδημεί – όπως έχει συμβεί με τον Τζορτζ Κλούνεϊ, τον Ντέιβιντ Ατένμπορο, τον Μάικλ Κέιν και πολλούς άλλους, γνωστούς και άγνωστους, που έχουν ήδη νοσήσει…».

«Κακός αέρας»

Ελονοσία. Μαλάρια· από τις ιταλικές λέξεις «mala» και «aria», δηλαδή «κακός αέρας». Οι αριθμοί είναι εύγλωττοι. Περίπου 125.000 άνθρωποι ετησίως χάνουν τη ζωή τους από δήγμα φιδιού, 65.000 από δάγκωμα σκύλου, 3.250 από τσίμπημα σκορπιού, ενώ μόλις έξι από επίθεση καρχαρία. Στο μυαλό του μέσου ανθρώπου ο καρχαρίας φαντάζει ως το πιο φονικό ζώο στον πλανήτη, μαζί ίσως με τα λιοντάρια και τις τίγρεις.

Και όμως, ο ένοχος για πολύ περισσότερους –εκατοντάδες χιλιάδες– θανάτους είναι τόσο μικρός, που μπορούμε να τον συνθλίψουμε με τα δάχτυλά μας: το κουνούπι! Κάθε χρόνο, 700 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως –ένας στους 10!– νοσούν από ασθένειες που μεταδίδονται μέσω μολυσμένων κουνουπιών: ελονοσία, κίτρινος πυρετός, δάγκειος, ιός του Δυτικού Νείλου, Ζίκα. Ως φορείς ειδικά της ελονοσίας, μόνο το 2016, στις 91 χώρες στις οποίες ενδημεί η συγκεκριμένη λοιμώδης νόσος, τα κουνούπια ευθύνονταν για 216 εκατ. περιστατικά (5 εκατομμύρια πιο πολλά από το 2015) και 445.000 θανάτους – οι περισσότεροι παιδιών κάτω των πέντε ετών.

Οι αντίστοιχοι αριθμοί για το 2017 δεν έχουν ακόμη ανακοινωθεί, αλλά ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει ήδη εκφράσει την ανησυχία του. «Για πολλά χρόνια, η διεθνής αντίδραση στην ελονοσία εθεωρείτο ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα στον τομέα της δημόσιας υγείας. Τους τελευταίους μήνες διαπιστώσαμε μια ανησυχητική αλλαγή στην πορεία της. Τα στοιχεία δείχνουν ότι λιγότερες από τις μισές χώρες με συνεχιζόμενη μετάδοση της νόσου έχουν πετύχει τους προσδοκώμενους, κρίσιμους στόχους για τον περιορισμό της και τη μείωση των θανάτων. Η ελονοσία απειλεί το 50% του πληθυσμού της Γης και στοιχίζει στην οικονομία των αφρικανικών χωρών –τις οποίες πλήττει πιο έντονα– 12 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, καθυστερώντας την ανάπτυξή τους. Η πρόοδος για την οποία ήμασταν τόσο υπερήφανοι φαίνεται να έχει σταματήσει», λέει ο Αντάνομ Γκεμπρεέσους, γενικός διευθυντής του ΠΟΥ.

Γιατί ο Μπέκαμ πολεμάει τα κουνούπια-1

Πράγματι. Επί δεκαετίες, ο ανεπτυγμένος κόσμος είχε σχεδόν ξεχάσει την ελονοσία. Στις ΗΠΑ είχε εξαλειφθεί πλήρως από τη δεκαετία του ’50. Σήμερα, τα περιστατικά εκεί πλησιάζουν τις 2.000 ετησίως, με διαρκώς αυξητική τάση. Στην Ευρώπη, η εικόνα είναι αντίστοιχη. Μόνο μέσα σε μία δεκαετία, από το 1990 έως το 2000, το ποσοστό των νοσούντων αυξήθηκε από 31 σε 71 ανά χίλιους ανθρώπους στον γενικό πληθυσμό. Γιατί μας… θυμήθηκε η ελονοσία; Και πόσο πρέπει να ανησυχούμε στην Ελλάδα;

«H ηλικία της ελονοσίας ξεπερνά τα 20 εκατομμύρια χρόνια. Είναι μια αρρώστια την οποία το ανθρώπινο είδος αντιμετωπίζει σχεδόν από καταβολής του – και εξελίσσεται μαζί της. Οφείλεται στο πλασμώδιο (Plasmodium), έναν μικροοργανισμό (παράσιτο) που προσβάλλει τα ερυθρά αιμοσφαίρια στο αίμα μας. Μεταδίδεται με τσίμπημα από μολυσμένο θηλυκό κουνούπι που ανήκει στο γένος Aedes Anopheles (κώνωψ ανωφελής). Υπάρχουν περίπου 430 είδη κουνουπιών αυτού του γένους. Μόνο 30-40 από αυτά μπορούν να μεταδώσουν την ελονοσία», εξηγεί ο Αθανάσιος Τσακρής, καθηγητής Μικροβιολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Η μετακίνηση

Και σε τι οφείλεται η έξαρσή της τα τελευταία χρόνια; «Η αυξημένη μετακίνηση των πληθυσμών ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό και για τη… μετακίνηση της νόσου και την αύξηση των περιστατικών. Είναι ενδεικτικό το γεγονός ότι των 99% των περιστατικών που καταγράφονται στην Ευρώπη αφορά ανθρώπους που επέστρεψαν από ενδημικές χώρες», λέει ο κ. Τσακρής.

«Η Ελλάδα, λόγω της αυξημένης μετακίνησης πληθυσμών αλλά και του κλίματός της, είναι ευάλωτη. Είναι συχνά τα περιστατικά τα τελευταία χρόνια και δεν αφορούν μόνο ταξιδιώτες από ενδημικές χώρες. Κάποια οφείλονται και σε εγχώρια μετάδοση, λόγω μόλυνσης των κουνουπιών μιας περιοχής με το παράσιτο της ελονοσίας, όπως καταγράφηκαν στη Λακωνία και αλλού».

«Βέβαια», συνεχίζει ο καθηγητής Μικροβιολογίας, «η θνησιμότητα την οποία η ελονοσία εμφανίζει στις αφρικανικές χώρες δεν έχει καμία σχέση με το τι συμβαίνει στον ανεπτυγμένο κόσμο, όπου χάρη στην πρόσβαση σε καλύτερη θεραπευτική αγωγή και σε επαρκέστερες δομές υγείας είναι μια αντιμετωπίσιμη νόσος – τουλάχιστον στην πλειονότητα των περιπτώσεων. Κάνω αυτή τη διευκρίνιση, γιατί η έκβασή της εξαρτάται και από το είδος του πλασμωδίου, την αντοχή του στα ανθελονοσιακά φάρμακα, όπως επίσης και από τη γενική κατάσταση της υγείας του ασθενούς».

Iρβιν Σέρμαν: Το εμβόλιο θα αργήσει

Γιατί ο Μπέκαμ πολεμάει τα κουνούπια-2

Ιρβιν Σέρμαν, ομότιμος καθηγητής Βιολογίας του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας.

 

Ο Μπιλ Γκέιτς είναι ένας ακόμη διάσημος που έχει δείξει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ελονοσία και έχει διαθέσει, μέσω του ιδρύματός του, τεράστια ποσά για την αντιμετώπισή της. Πρόσφατα, γράφοντας στο Business Insider, ο ιδρυτής της Microsoft και πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο εκτίμησε ότι μια νέα πανδημία ενδέχεται να στοιχίσει τη ζωή σε περισσότερους από 30 εκατομμύρια ανθρώπους σε λιγότερο από ένα χρόνο και ότι, σύμφωνα με τους επιστήμονες, υπάρχει πιθανότητα αυτό να συμβεί τα επόμενα 10-15 χρόνια. Αναζήτησα τον Ιρβιν Σέρμαν, ομότιμο καθηγητή Βιολογίας του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας, αυθεντία στο αντικείμενό του και συγγραφέα του μπεστ σέλερ «Δώδεκα αρρώστιες που άλλαξαν τον κόσμο μας» (έκδοση της Αμερικανικής Μικροβιολογικής Εταιρείας) –ανάμεσά τους είχε συμπεριλάβει και την ελονοσία– για να λύσει κάποιες από τις απορίες που εύλογα προκύπτουν.

– Θα μπορούσε η πανδημία την οποία φοβάται ο Μπιλ Γκέιτς να αφορά την ελονοσία;

– Θεωρώ πιο πιθανό να αφορά τη γρίπη, την ιλαρά ή τον HIV. Πρώτον, γιατί οι συγκεκριμένες ασθένειες μεταδίδονται αερογενώς και, δεύτερον, γιατί το αντιγονικό προφίλ τους αλλάζει διαρκώς και αυτό καθιστά πολύ δύσκολο το να φτιαχτεί ένα αποτελεσματικό εμβόλιο που θα μας θωρακίσει απέναντί τους.

– Μπορεί σήμερα ο κόσμος μας να αλλάξει εξαιτίας μιας αρρώστιας;

– Φυσικά! Μια σοβαρή πανδημία αναμφισβήτητα θα προκαλέσει δραματική μείωση της ταξιδιωτικής κίνησης, τριγμούς στη διεθνή οικονομία, ακόμη και εξεγέρσεις. Και δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα έχουμε τα απαραίτητα φάρμακα ή τα εμβόλια για να την αναχαιτίσουμε.

– Εμβόλιο για την ελονοσία δεν υπάρχει. Προβλέπετε να βρεθεί σύντομα;

– Η αλήθεια είναι ότι υπάρχει κινητικότητα για την παρασκευή του και μάλιστα πρόσφατα κυκλοφόρησε ένα, το Mosquirix. Ομως, η αποτελεσματικότητά του είναι χαμηλότερη του 50% και πρέπει να χορηγείται αρκετές φορές. Χρειάστηκε δεκαετίες για να παραχθεί και είναι πολύ ακριβό. Είναι απίθανο, κατά τη γνώμη μου, να έχει ευρεία χρήση. Υπάρχει μια αμερικανική εταιρεία βιοτεχνολογίας, η Sanaria, που προσπαθεί να παραγάγει εμβόλιο για την ελονοσία, αλλά δεν νομίζω ότι αυτό θα είναι διαθέσιμο μέσα στην επόμενη δεκαετία. Είναι πολύ δύσκολο να βρεθεί στο εγγύς μέλλον εμβόλιο που θα παρέχει αποτελεσματική προστασία ακόμα και απέναντι στον λιγότερο επικίνδυνο λοιμογόνο παράγοντα της ελονοσίας, το πλασμώδιο Vivax. Πόσο μάλλον αυτό που θα μας προστατεύει από το πιο φονικό, το πλασμώδιο Falciparum. Επιπλέον, οι ίδιες οι φαρμακευτικές εταιρείες δεν ενδιαφέρονται στην πραγματικότητα: η επένδυση που χρειάζεται να κάνουν είναι τεράστια, το κέρδος τους θα είναι χαμηλό και υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να αναπτυχθεί αντοχή στο εμβόλιο, που θα το καταστήσει άχρηστο.

– Πρέπει, δηλαδή, να φοβόμαστε τα κουνούπια;

– Οι περισσότεροι άνθρωποι τα βρίσκουν απλώς ενοχλητικά. Και όμως, ναι, θα έπρεπε να τα φοβούνται – ή τουλάχιστον να τα σέβονται. Δεν είναι καθόλου αμελητέα. Η ιστορία της ανθρωπότητας θα ήταν διαφορετική αν ο Μέγας Αλέξανδρος δεν είχε πεθάνει από ελονοσία στα 33 του χρόνια. Η έκβαση του αμερικανικού εμφυλίου κρίθηκε και από την επιδημία ελονοσίας που χτύπησε τα στρατεύματα στις πολιτείες του Νότου. Κάτι αντίστοιχο συνέβη και στους πολέμους της Κορέας και του Βιετνάμ. Τα παραδείγματα είναι δεκάδες. Να τα φοβόμαστε, λοιπόν. Εκτός αν η γενετική μηχανική καταφέρει κάποτε να «παραγάγει» κουνούπια που όχι μόνο δεν θα μεταδίδουν ασθένειες, αλλά και θα «εργάζονται» προς όφελος της ανθρωπότητας…

Μπορεί να ενδημούν και στη Β. Ευρώπη

Η άνοιξη πλησιάζει, τα κουνούπια που επέζησαν τον χειμώνα ετοιμάζονται για έναν νέο κύκλο ζωής, η νέα «γενιά» που εκκολάπτεται θα κάνει δυναμικά και… ενοχλητικά την εμφάνισή της στα μέσα Μαΐου ή και νωρίτερα, ανάλογα με το πόσο υψηλές θα είναι φέτος οι θερμοκρασίες.

Ο ρόλος του κλίματος είναι καθοριστικός για τη διάδοση της ελονοσίας, η κλινική εικόνα της οποίας ποικίλλει, από μια εντελώς ασυμπτωματική λοίμωξη έως σοβαρή νόσο που μπορεί να προκαλέσει επιπλοκές, ακόμη και θάνατο. «Προβλέπεται ότι εξαιτίας της ραγδαίας αλλαγής των κλιματικών συνθηκών, ο Aedes albopictus (δηλαδή το ασιατικό κουνούπι τίγρης, υπεύθυνο για τη μετάδοση του Ζίκα και του δάγκειου πυρετού, μεταξύ άλλων) αλλά και ο Aedes anopheles (το κουνούπι-φορέας της ελονοσίας) σε μερικά χρόνια δεν αποκλείεται να ενδημούν ακόμα και στη Βόρεια Ευρώπη. Ενώ οι ολοένα και υψηλότερες θερμοκρασίες κατά τους θερινούς μήνες έχουν αρχίσει να φέρνουν τον ιό του Δυτικού Νείλου και σε ευρωπαϊκές περιοχές που μέχρι σήμερα θεωρούνταν “άτρωτες”», τονίζει ο καθηγητής Αθανάσιος Τσακρής.

Κι αν κανείς μολυνθεί από ελονοσία; Υπάρχει θεραπεία; Οι επιστήμονες είναι σαφείς: εάν χρησιμοποιηθούν άμεσα τα κατάλληλα ανθελονοσιακά φάρμακα ο ασθενής θα γίνει καλά και θα εξολοθρευτούν όλα τα παράσιτα. Αν όμως δεν γίνει η σωστή θεραπεία, η κατάστασή του μπορεί να επιδεινωθεί και να εμφανίσει υποτροπές.

Είμαστε, λοιπόν, ανυπεράσπιστοι απέναντι στα κουνούπια; Οχι. Αλλά αυτός ο πόλεμος χρειάζεται τα κατάλληλα όπλα. Ποια είναι αυτά; Στις χώρες στις οποίες ενδημεί η ελονοσία: αντικουνουπικά πλέγματα και κουνουπιέρες εμποτισμένες με εντομοκτόνο, ψεκασμούς, προληπτική φαρμακευτική αγωγή σε εγκύους και παιδιά, διαγνωστικούς ελέγχους.

Και στη χώρα μας; Προγράμματα αποτελεσματικής εντομοκτονίας σε όλους τους δήμους στην ώρα τους –όχι εκ υστέρων–, χρήση εντομοαπωθητικών στα σπίτια και έγκαιρη ανίχνευση και θεραπεία κάθε νέου περιστατικού, ώστε να διακοπεί ο κύκλος μετάδοσης του παρασίτου.

Πράγματα όχι δεδομένα, δυστυχώς, στην Ελλάδα της κρίσης και της λογικής «της τελευταίας στιγμής»…

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή