Εξαγωγή «καινοτόμου» γραφειοκρατίας

Εξαγωγή «καινοτόμου» γραφειοκρατίας

4' 17" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Αγχωμένος ακουγόταν ο Αμερικανός καθηγητής στο τηλεφώνημά του με τον Ελληνα πανεπιστημιακό φίλο του. Ο καθηγητής είχε μόλις λάβει επιστολή από την ελληνική «Αρχή Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες και της Χρηματοδότησης της Τρομοκρατίας και Ελέγχου των Δηλώσεων Περιουσιακής Κατάστασης» (όπως είναι ο πλήρης τίτλος) που του ζητούσε την κατάθεση «πόθεν έσχες», εάν ήθελε να έχει θέση εμπειρογνώμονα που θα αξιολογούσε αμισθί τις υπό χρηματοδότηση προτάσεις που είχαν κατατεθεί στο νεοσύστατο Ελληνικό Ιδρυμα Ερευνας και Καινοτομίας (ΕΛΙΔΕΚ). Τα όσα έλεγε η επιστολή φάνηκαν στον επιφανή ερευνητή απολύτως… ελληνικά και έξω από τη φιλοσοφία των πανεπιστημιακών στη Δύση. Τελικά αρνήθηκε. Και δεν ήταν ο μόνος. Συνολικά περίπου χίλιοι κορυφαίοι πανεπιστημιακοί και ερευνητές που ζουν στο εξωτερικό –Ελληνες και αλλοδαποί–, είχαν αρχικά επιλεγεί να συμμετάσχουν στη διαδικασία αξιολόγησης. Δυστυχώς, η πλειονότητα είτε τελικά δεν επιλέχθηκε είτε αρνήθηκε να συμμετάσχει στη διαδικασία. Η Ελλάδα αποδεικνύεται ότι εξάγει… γραφειοκρατία, βάζοντας τροχοπέδη στην προσφορά Ελλήνων και ξένων που διαπρέπουν στο εξωτερικό.

Γνωμοδοτική αρμοδιότητα

Ειδικότερα, πέρυσι την άνοιξη το νεοσύστατο ΕΛΙΔΕΚ με ήδη εξασφαλισμένους πόρους (240 εκατ. ευρώ) από χαμηλότοκο δάνειο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και το ελληνικό Δημόσιο, επρόκειτο να χρηματοδοτήσει προτάσεις μεταδιδακτορικών φοιτητών. Τα μέλη του επιστημονικού συμβουλίου του ΕΛΙΔΕΚ και το επιτελείο του αναπληρωτή υπουργού Ερευνας Κώστα Φωτάκη, σκέφτηκαν κάθε γνωριμία που είχαν με επιφανείς ερευνητές του εξωτερικού από όλους τους επιστημονικούς κλάδους, για να τους ζητήσουν να βοηθήσουν. Στους δυνάμει αξιολογητές περιλαμβάνονται καθηγητές και ερευνητές από κορυφαία ακαδημαϊκά και ερευνητικά ιδρύματα, όπως τα MIT, Harvard, Oxford, Stanford, Berkeley, Sorbonne, Cambridge κ.ά. Ελληνες που ζουν στο εξωτερικό, και ξένοι. Βεβαίως, ήταν δεδομένο ότι θα μετείχαν –όπως και συνέβη – Ελληνες που ζουν στη χώρα μας. Ετσι, στους χίλιους εν δυνάμει αξιολογητές του εξωτερικού πρέπει να προστεθούν άλλοι πεντακόσιοι που ζουν στην Ελλάδα. Η αρμοδιότητά τους θα ήταν γνωμοδοτική. Δηλαδή, θα κατέθεταν την άποψή τους για την επιστημονική φρεσκάδα και αρτιότητα των προτάσεων που κατατέθηκαν – συνολικά 1.670– από μεταδιδακτορικούς ερευνητές. 

Ωστόσο, η νομοθεσία, όπως διαμορφώθηκε από τον νόμο 3213/2003 με τις προσθήκες των νόμων 4389/2016 και 4396/2016, υποχρεώνει όλους τους αξιολογητές να υποβάλουν «πόθεν έσχες». Η αμιγώς όμως επιστημονική αξιολογική διαδικασία των αξιολογητών του ΕΛΙΔΕΚ δεν εμπλέκεται με οικονομικές διαδικασίες παρακολούθησης των χρηματοδοτούμενων ερευνητικών έργων, ενώ ευρύτερα αντιλαμβάνεται κάποιος την έκπληξη των επιστημόνων που ζουν στο εξωτερικό, όταν τους ζητείται να δηλώσουν τα ακίνητα και κινητά περιουσιακά τους στοιχεία στην ελληνική εφορία. Ετσι, σχεδόν όλοι αρνήθηκαν. «Εχω κρίνει ερευνητικές προτάσεις, είτε ως επιστημονικός κριτής είτε ως μέλος της επιτροπής που έχει την τελική ευθύνη για την επιλογή των χρηματοδοτούμενων προτάσεων, σε Ολλανδία, Βέλγιο, Αγγλία, ΗΠΑ, Πορτογαλία, Γαλλία, Ισπανία, καθώς και για τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Μοριακής Βιολογίας και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ενδεικτικά, τα τελευταία πέντε χρόνια στον φλαμανδικό επιστημονικό οργανισμό (FWO) έχω συνυπογράψει αποφάσεις με συνολικό κόστος εκτέλεσης έργου πάνω από 40 εκατ. ευρώ. Κανείς, ποτέ, δεν έχει ζητήσει να ελέγξει τα οικονομικά μου, πριν και μετά τις κρίσεις» δήλωσε, μιλώντας στην «Κ», ο κ. Αναστάσης Περράκης, διευθυντής ερευνών στο ολλανδικό ίδρυμα για τον καρκίνο και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Ουτρέχτης. 

Οι αρνήσεις των ερευνητών να συμμετάσχουν προκάλεσαν αναστάτωση στο επιστημονικό συμβούλιο του ΕΛΙΔΕΚ, το οποίο διαπίστωνε ότι μία εξαιρετικά γραφειοκρατική διαδικασία προκαλούσε a priori αποκλεισμό σημαντικών αξιολογητών, τραυματίζοντας την ποιότητα της αξιολόγησης στην οποία επένδυσαν το υπουργείο Παιδείας και Ερευνας και το ίδιο το Ιδρυμα. Τελικά, για να αποφευχθεί η βέβαιη καθυστέρηση των διαδικασιών, αποφασίστηκε να γίνει διαχωρισμός. Εγιναν δεκτοί χωρίς δήλωση «πόθεν έσχες» οι αλλοδαποί ερευνητές – αξιολογητές. Αντίθετα, ζητήθηκε να καταθέσουν υποχρεωτικά δήλωση «πόθεν έσχες» εκείνοι που είχαν ΑΦΜ στην Ελλάδα.

Ετσι, πολλοί Ελληνες του εξωτερικού επέμειναν στην άρνησή τους.

«Το “πόθεν έσχες” ισχύει μόνο για φορολογουμένους στην Ελλάδα. Γι’ αυτό και βρίσκω ιδιαίτερα προσβλητικό το ελληνικό κράτος να το ζητεί από όσους ζούμε στο εξωτερικό. Η άρνησή μου να κρίνω προτάσεις ελήφθη περισσότερο για λόγους αρχής και λιγότερο για πρακτικούς λόγους», προσθέτει ο κ. Περράκης, τονίζοντας πάντως ότι είναι λάθος η εμπλοκή Ελλήνων επιστημόνων του εξωτερικού.

Το πορτογαλικό σύστημα

Ο κ. Περράκης προτείνει κάτι που ακούγεται πιο… προχωρημένο για την ελληνική πραγματικότητα. «Οι επιστημονικές προτάσεις οφείλουν να γράφονται στα αγγλικά και να κρίνονται διεθνώς από ανθρώπους χωρίς δεσμούς με την Ελλάδα, με βάση την ποιότητά τους. Οι επιτροπές πρέπει να στελεχωθούν από  μη Ελληνες επιστήμονες για τις τελικές κρίσεις, έστω και λίγους Ελληνες του εξωτερικού για πρακτικούς λόγους, με στόχο σταδιακά να περάσουν σε Ελληνες εντός Ελλάδας, όταν διορθωθεί η κακή νοοτροπία. Αυτό έκανε η Πορτογαλία με το Ιδρυμα για την Επιστήμη και την Τεχνολογία (FCT), από το 2001. Μετείχα στις πρώτες επιτροπές χωρίς τη συμμετοχή σε αυτές κάποιου Πορτογάλου. Ημασταν μια επιτροπή νέων επιστημόνων· εγώ, ο μικρότερος, στα 31 ενώ ο μεγαλύτερος ήταν 40 χρόνων. Λάβαμε ριζοσπαστικές αποφάσεις, θυμάμαι ενστάσεις από έξαλλους υπερήλικες “μεγαλοκαθηγητές” που σχεδόν είχαν προσβληθεί με το να αποφασίζουν τα “μειράκια”. Μέσα σε μία πενταετία το σκηνικό άλλαξε, και πλέον στην Πορτογαλία συνεχίζουν αυτοδύναμα χωρίς τη συνδρομή των ξένων», δηλώνει. 

Μπορεί το πρόβλημα με το «πόθεν έσχες» να λύθηκε στο ΕΛΙΔΕΚ και τελικά να προεγκρίθηκαν 180 προτάσεις, ωστόσο υπογραμμίζει με ανάγλυφο τρόπο τις καταστροφικές αντιφάσεις της ελληνικής πολιτείας: την ίδια στιγμή που οργανώνει το ΕΛΙΔΕΚ, στελεχωμένο με κορυφαίους Ελληνες επιστήμονες, με εξασφαλισμένη χρηματοδότηση και στα πρότυπα αντίστοιχων διεθνών οργανισμών, βάζει γραφειοκρατικά εμπόδια στη λειτουργία του.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή