«Την πρώτη νύχτα μπορούσαμε να ακούσουμε τον ήχο των όπλων (όπως αποδείχθηκε αργότερα, πυροβολούσαν στον αέρα)». Ο Βρετανός ιστορικός Ρίτσαρντ Κλογκ (Richard Clogg), συγγραφέας πολλών και εμβληματικών βιβλίων για τη σύγχρονη ελληνική ιστορία και πολιτισμό, βρισκόταν στην Αθήνα όταν στις 21 Απριλίου του 1967 εκδηλώθηκε το στρατιωτικό πραξικόπημα των συνταγματαρχών.
Σε ένα συναρπαστικό ανάγνωσμα που μόλις κυκλοφόρησε στο εξωτερικό με τον τίτλο «Greek to Me. A Memoir of Academic Life» (περισσότερα στην «Κ» της Κυριακής), ο Κλογκ ανατρέχει σε σημαντικές περιόδους της πορείας του ως καθηγητή, από την πρώτη του γνωριμία με την Ελλάδα, το 1958, έως σήμερα.
Την περίοδο που τα τανκς εμφανίζονται στους δρόμους της Αθήνας, το 1967, ο Κλογκ βρίσκεται στη χώρα, και στη Βρετανική Σχολή, αρκετούς μήνες πριν. Εχει μυηθεί για τα καλά στην έκρυθμη πολιτική κατάσταση στην οποία βρίσκεται η χώρα, αλλά όπως συμβαίνει συχνά σε αυτές τις περιπτώσεις, ένα γεγονός τόσο βίαιο όσο μια στρατιωτική εκτροπή σε βρίσκει πάντοτε απροετοίμαστο. Πόσο δε μάλλον ένα Βρετανό.
Η αντίδραση απέναντι στο πραξικόπημα, σε ό,τι αφορά τη Βρετανική Σχολή, γράφει ο Κλογκ, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί «ουδέτερη αδιαφορία», παραπέμποντας μάλιστα σε έναν όρο του κλασικού ιστορικού Γίββωνα.
Ο Κλογκ προσπαθούσε τον πρώτο καιρό να πείσει τους Ελληνες φίλους του ότι πίσω από τη χούντα δεν βρισκόταν, όπως θεωρούσαν οι περισσότεροι, η βρετανική «παντοδύναμη» Ιντέλιτζενς Σέρβις, πιστεύοντας ακράδαντα ότι οι Βρετανοί δεν υπήρχε περίπτωση να υποστηρίξουν μια τριάδα «γελοίων» όπως ήταν οι Παπαδόπουλος, Μακαρέζος και Παττακός. «Τώρα πια δεν είμαι τόσο σίγουρος γι’ αυτό», γράφει αμέσως μετά, αναφερόμενος σε μια αποκάλυψη το 1976 ότι η βρετανική κυβέρνηση ήταν πρόθυμη να στηρίξει ένα «χειρουργικό πραξικόπημα» προκειμένου να μην μπορέσουν να ανέλθουν στην εξουσία οι κομμουνιστές στην Ιταλία. «Είναι ενδεικτικό ότι η συνεισφορά του Βρετανικού Συμβουλίου στην ελληνική κρίση ήταν να προσφέρει μια διάλεξη πάνω στον αθλητισμό και στην εκπαίδευση χαρακτήρα», σχολιάζει με βρετανικό χιούμορ.
Διαβάζοντας το συναρπαστικό «Greek to Me. A Memoir of Academic Life», θυμήθηκα την περίπτωση του Πάτρικ Λι Φέρμορ, τον οποίο το πραξικόπημα βρήκε στο σπίτι του στην Καρδαμύλη. Κάποια στιγμή, κατά τη διάρκεια της επταετίας, παγιδεύθηκε με εκρηκτικά το αυτοκίνητό του. Η αιτία ήταν η «περίεργη» σιωπή του απέναντι στο στρατοκρατικό καθεστώς. Ο Φέρμορ δεν φημιζόταν για το πολιτικό του κριτήριο, μάλλον ήθελε την ησυχία του, ενώ τον χαρακτήριζε και έντονος αντικομμουνισμός.
Ο Ρίτσαρντ Κλογκ παίρνει από την αρχή καταδικαστική στάση απέναντι στο καθεστώς. Η αφήγησή του διαβάζεται με ξεχωριστό ενδιαφέρον διότι, μεταξύ των άλλων (είναι ένας εξαιρετικός αφηγητής), έχει την απόσταση που δεν έχουμε εμείς, την ίδια στιγμή όμως πονάει που μια ολόκληρη χώρα έχει τεθεί στον «γύψο».