Ο εδώ και χρόνια εκλιπών Βύρων Θεοδωρόπουλος, από τα 35 χρόνια της διπλωματικής του καριέρας, τα 17 εντρύφησε στα ελληνοτουρκικά υπηρετώντας σε θέσεις ευθύνης. Το κλασικό βιβλίο του «Οι Τούρκοι και εμείς» είναι ένας οδηγός –«Στοιχεία τεχνογνωσίας», κατά τον ίδιο– πρωτίστως για μη ειδικούς που ενδιαφέρονται να διυλίζουν όσα πολλά ακούν και διαβάζουν για το διαχρονικό ζήτημα των δύο γειτόνων και συμμάχων.
Αλλωστε, οι ρίζες αυτής της σχέσης ανιχνεύονται στα βάθη της Ιστορίας, στην πρώτη συνάντηση του ελληνισμού αρχικά με τους Σελτζούκους και τους Οθωμανούς Τούρκους κατόπιν. (Και πριν και τώρα) και εφεξής; Παθητική αποδοχή ενός γεωγραφικού και ιστορικού δεδομένου που δεν πρόκειται να μεταβληθεί ή προσγειωμένη διαπίστωση της πραγματικότητας μέσα στην οποία πρέπει να βρούμε –με τη συνηγορία τρίτων– ένα modus vivendi; Ο ίδιος απαντά: Χρέος η συνεχής αναζήτηση μιας πολιτικής που θα επιτρέψει, χωρίς φόβους και κινδύνους, την άνετη, καθημερινή επικοινωνία με τους Τούρκους. Εύκολο δεν είναι.
Παρά τα κατά καιρούς διαλείμματα –διπλωματία των σεισμών, κουμπαριές, φυτεύσεις ελαιοδένδρων, λόγια «καρντάσικα»– η λαϊκή ψυχολογία της μνήμης είναι ισχυρός παράγων. «Σε ορισμένες περιπτώσεις προκαλεί άλογες, ανακλαστικές αντιδράσεις κυβερνήσεων», σημείωνε ο Βύρων Θεοδωρόπουλος. Στη δική μας μνήμη οι απέναντι είναι οι Ασιάτες επιδρομείς που κατέλυσαν το ελληνοβυζαντινό κράτος, κράτησαν το γένος αιώνες υπόδουλο, απαιτήθηκε μια παλιγγενεσία για να απωθηθούν σταδιακά, ενώ κάθε τόσο επανεμφανίζονται επεκτατικοί, καταπατητές δικαίου. Ξέρουμε τι φορτίο απαξίας εμπεριέχει ο όρος ραγιάς και ως στάση ζωής ο ραγιαδισμός. Και πόσες λέξεις τουρκικής προέλευσης επιβιώνουν στο γλωσσάρι μας: καβγάς, γινάτι, γιουρούσι, κελεπούρι, μπούτι, τσογλάνι, μπαξές, καραούλι, φραντζόλα, ρουσφέτι, μπουνταλάς, πάμπολλες άλλες. Στη δική τους μνήμη, εμείς αρχίσαμε το ξήλωμα του πουλόβερ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και κοντέψαμε (πριν από την εθνική συμφορά του ’22) να πάρουμε και την Αγκυρα. Τσαμπουκάδες, απρόβλεπτοι, ενίοτε καταδρομικοί και σίγουροι για την υπεροχή τους οι Ανατολίτες γείτονες. Οπως εμείς οι Ευρωπαίοι για την ισχύ των δικών μας όπλων και την κατά πολύ υπέρτερη επιχειρησιακή δεινότητα του έμψυχου δυναμικού. Από νωπό προμαχώνα δηλώσεων. Βασ. Λεβέντης (πρόεδρος Ενωσης Κεντρώων): «Να πάρουμε 30 F-35 και πέντε φρεγάτες». Πρ. Παυλόπουλος (ΠτΔ): «Ξέρουμε να είμαστε και απέναντι. Δεν το θέλουμε, αλλά… ». Alors, c’est la mer?