Με αφορμή το θάνατο του καθηγητή και πρώην υπουργού Απόστολου Λάζαρη, η «Κ» αναδημοσιεύει απόσπασμα από τις «Αφηγήσεις» του δημοσιογράφου Νίκου Νικολάου όπου αναφέρει τα εξής:
«Στη σημερινή αφήγηση δεν φιλοδοξώ να κάνω κριτική ανατομία της πολιτικής του ΠΑΣΟΚ ούτε να αμφισβητήσω τη μεγάλη προσφορά κοινωνικής αλλαγής από τον ίδιο τον Ανδρέα. Πρόθεσή μου είναι να θυμίσω απλώς γεγονότα που προσδιόρισαν την πορεία της οικονομίας στην πρώτη οκταετία του ΠΑΣΟΚ, η οποία κατά κοινή ομολογία δεν πήγε καλά, παρά το ότι στο τιμόνι της βρέθηκαν άνθρωποι ικανοί, μορφωμένοι και με διεθνή εμπειρία, όπως ο Λάζαρης, ο Αρσένης, ο Σημίτης, ο Κουλουριάνος, ο Ρουμελιώτης και άλλοι. [..]
Αρχισα από τον Λάζαρη, γιατί ήταν ο πρώτος υπουργός του ΠΑΣΟΚ στον οποίο έκανα ρεπορτάζ σαν συντάκτης της «Καθημερινής» και για τον οποίο τρέφω μέχρι τώρα σεβασμό και εκτίμηση. Παρότι εκείνη την εποχή αρθρογραφούσα επιθετικά για το ΠΑΣΟΚ, ο Απόστολος Λάζαρης (Α. Λ.) δεν μου έκλεισε ποτέ την πόρτα, αλλά με έβλεπε όχι μόνο μαζί με τους άλλους συναδέλφους μου, αλλά και ιδιαιτέρως και υπομονετικά και με καλοσύνη προσπαθούσε να μου εξηγήσει τα προβλήματα της οικονομίας που αντιμετώπιζε. Η συμπεριφορά του ήταν αφανάτιστη και η ενημέρωση πάντα ειλικρινής παρότι ακόμη και ως υπουργός λειτουργούσε στον κλοιό των πρασινοφρουρών. Να σημειώσω ότι το 1980 ο Ανδρέας του είπε: «Αποστόλη ερχόμαστε στην εξουσία. Πήγαινε να γραφτείς σε μια Οργάνωση Βάσης». Ο Αποστόλης πήγε στην Οργάνωση του Αγίου Νικολάου στα Πευκάκια, όπου ήταν και το σπίτι του, αλλά «οι σύντροφοι» δεν τον απεδέχθησαν γιατί έκριναν ότι δεν είχε τις απαιτούμενες κομματικές συστάσεις! Αυτό ήταν το κλίμα της εποχής!
Λαμπρές σπουδές
Ο πρώτος υπουργός Συντονισμού του ΠΑΣΟΚ δεν είχε έλθει φυσικά από το πουθενά, ούτε ήταν ένας ανεπάγγελτος που δεν τον ήξερε ούτε ο θυρωρός του κατά την προσφυή έκφραση Γεωργίου Κατσιφάρα. Με λαμπρές σπουδές στο εξωτερικό ο Α. Λ. ήταν πανεπιστημιακός καθηγητής από το 1956 και συνεργάτης του Ανδρέα στο Κέντρο Οικονομικών Ερευνών από το 1961. Οπως μου διηγείτο ο καθηγητής Αδαμάντιος Πεπελάσης, όταν ο Ανδρέας ετοιμαζόταν το 1960 να αφήσει το Μπέρκλεϊ και να γυρίσει στην Ελλάδα, ένας από τους λόγους που επεκαλείτο ήταν η προσδοκία ότι «εκεί θα συνεργασθούμε με τον Α. Λάζαρη». Και κατά τον Αδαμάντιο «χωρίς τον Απόστολο δεν θα προχωρούσε ποτέ το Κέντρο Οικονομικών Ερευνών που έστησε ο Ανδρέας και το οποίο ως γνωστόν συνέταξε και εξέδωσε τις πρώτες επιστημονικές μελέτες για την ελληνική οικονομία και αργότερα μετεξελίχθηκε στο ΚΕΠΕ». Η ανάθεση, πάντως, της ευθύνης της οικονομικής πολιτικής στον Λάζαρη από τον Ανδρέα, τον Οκτώβριο του '81, δεν έγινε όμως ως ανταμοιβή για την παλαιά φιλία και συνεργασία τους, αλλά ως δικαίωση και αναγνώριση της συμβολής του στην επεξεργασία του κυβερνητικού προγράμματος του ΠΑΣΟΚ. Πράγματι, μετά τις εκλογές του 1977 και την αίσθηση ότι έρχεται το ΠΑΣΟΚ ο Α. Λ. οργάνωσε την Επιτροπή Ανάλυσης και Προγραμματισμού. Σε ένα διαμέρισμα 200 τ.μ. της Λεωφόρου Αλεξάνδρας, (πάνω από τον κινηματογράφο Νιρβάνα), που είχε παραχωρήσει ο φίλος του Ανδρέα, ο Λαλάκος, υπό την καθοδήγηση του Λάζαρη δεκάδες στελέχη, αλλά και επιστήμονες από το εσωτερικό και το εξωτερικό συνέταξαν μελέτες για όλους τους τομείς της κυβερνητικής πολιτικής και εκπόνησαν ένα λειτουργικό σύστημα προγραμματισμού για τις ανάγκες της κυβερνητικής εξουσίας.
Αυτοδικαίως, λοιπόν, έγινε υπουργός Συντονισμού ο Α. Λ., έστω και αν δεν τον ήθελαν οι κομματικοί. Οπως μου έχει διηγηθεί στενός συνεργάτης του Ανδρέα την Κυριακή της νίκης, μετά τους μεταμεσονύκτιους πανηγυρισμούς ο Γεννηματάς εκ μέρους της τρόικας έδωσε έναν κατάλογο υπουργών στον Ανδρέα, λέγοντάς του: «Πρόεδρε, το κόμμα προτείνει αυτήν την κυβέρνηση». Ο Ανδρέας χαμογέλασε, είπε ένα ευγενικό ευχαριστώ και αποσύρθηκε με τον Γιάννη Αλευρά, τον Μένιο Κουτσόγιωργα και τον Αντώνη Λιβάνη και σχημάτισε την κυβέρνηση που ανακοίνωσε την επομένη.
Ο Λάζαρης όμως έμεινε υπουργός Συντονισμού μόνο εννέα μήνες χωρίς να καταφέρει να βγάλει την οικονομία από την ύφεση και να συμμαζέψει τα μεγάλα ελλείμματα που είχε αφήσει η κυβέρνηση Ράλλη. Στον ανασχηματισμό του Ιουλίου 1982 ο Ανδρέας τον παραίτησε «χωρίς περίσκεψη, χωρίς λύπη, χωρίς αιδώ», όπως έγραψα τότε στην «Καθημερινή». Γιατί όμως «απέτυχε» ο Λάζαρης; Οσες φορές στα επόμενα χρόνια τον ερώτησα μού μιλούσε πάντα για τον τυφλό κομματικό τοίχο, στον οποίο σκόνταψε και δεν καταδέχθηκε ποτέ να μου κατονομάσει όσους συναδέλφους του υπουργούς συστηματικά τον υπονόμευαν. Ομως, υπάρχουν ευτυχώς ντοκουμέντα που φωτίζουν την αλήθεια. Ο Ανδρέας επανέφερε τον Λάζαρη ως υπουργό Παιδείας τον Φεβρουάριο του '84, δεν τον αξιοποίησε στη δεύτερη τετραετία, αλλά επειδή πάντα είχε την αίσθηση, αλλά και την ενοχή ότι η οικονομία δεν πήγαινε καλά γιατί δεν εφάρμοσε το πρόγραμμα που είχε επεξεργαθεί ο Λάζαρης, τον φώναζε συχνά πυκνά στο Καστρί για να τον συμβουλευθεί και να του ζητήσει προτάσεις.
Σε μια επιστολή του λοιπόν στον «αγαπητό πρόεδρο» στις 10 Ιουνίου του 1988 ο Λάζαρης του γράφει μεταξύ άλλων:
"Ο δημόσιος τομέας ήταν πάντα προβληματικός, λόγω της χαμηλής παραγωγικότητάς του, τώρα όμως έχει γίνει ιδιαίτερα προβληματικός, λόγω της ραγδαίας επέκτασής του, τα τελευταία επτά χρόνια. Αυτή η επέκταση, που δεν σταμάτησε ούτε μετά το 1985, χειροτέρεψε τη μέση παραγωγικότητα και την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας και όξυνε ακόμα πιο πολύ τα άλλα οικονομικά προβλήματα, μερικά από τα οποία, όπως για παράδειγμα ο πληθωρισμός, είναι σε σημαντικό βαθμό παράγωγα του βασικού προβλήματος του δημόσιου τομέα.
Το κακό είναι ότι έχουμε εθισθεί στις εξελίξεις αυτές και ίσως μερικοί να θεωρούν ακόμα και υπερβολικές τις διαπιστώσεις. Ομως, αρκεί μια απλή σύγκριση μερικών αριθμών για να μας αφυπνίσει: Το 1980 το ύψος των δαπανών του κρατικού προϋπολογισμού σε ποσοστό του ΑΕΠ ήταν γύρω στο 25%. Το αντίστοιχο ποσοστό για το 1988 υπολογίζεται σε 44% περίπου και αν δεν αντιστραφούν οι σημερινοί ρυθμοί μεταβολής το 1989 θα προσεγγίσει το 50%! Δηλαδή, πάμε για διπλασιασμό του προϋπολογισμού σε ποσοστό του ΑΕΠ, μέσα σε μια οκταετία. Ανάλογη είναι και η εξέλιξη του ευρύτερου δημόσιου τομέα. Αυτά δεν είναι απλά νούμερα. Είναι κώδωνας κινδύνου".
Μέσα σε αυτές τις αδρές γραμμές περιγράφεται όλο το δράμα της αποτυχίας της οικονομικής πολιτικής του ΠΑΣΟΚ που βούλιαξε στο τέλμα του κρατισμού για το οποίο ευθύνονται οι κλαδικές και οι λαϊκιστές υπουργοί».