Ακόμη μία ευρωπαϊκή αναμέτρηση, άλλη μία σκηνή πολιτικής σφαγής. Η εντυπωσιακή εμφάνιση του Κινήματος 5 Αστέρων και άλλων λαϊκίστικων κομμάτων στις εκλογές της περασμένης Κυριακής στην Ιταλία συγκλόνισε το κατεστημένο και αφήνει να εννοηθεί ότι η χώρα βρίσκεται στα πρόθυρα πολιτικής επανάστασης. Μόνο που η Ιταλία είναι Ιταλία. Ενας σύνθετος εκλογικός νόμος που θεσπίστηκε πέρυσι και είχε στόχο το Κίνημα 5 Αστέρων δυσχέρανε μεμονωμένα κόμματα να κερδίσουν τις εκλογές. Κι έτσι, όπως επιτάσσει η ιταλική παράδοση, ακολούθησε χάος: κανένα κόμμα, κανένας συνασπισμός, δεν κέρδισε την απαραίτητη πλειοψηφία στη Βουλή προκειμένου να σχηματίσει κυβέρνηση, οδηγώντας το πολιτικό σύστημα σε παρατεταμένες διαπραγματεύσεις. Το οποίο σημαίνει πως όλα βαίνουν βάσει σχεδίου.
Σε μια ήπειρο η οποία διαλύθηκε περισσότερο από μία φορά εξαιτίας καταστροφικών πολέμων, πολλές χώρες οικοδόμησαν δικλίδες ασφαλείας κατά των πολιτικών άκρων. Το ερώτημα για την Ιταλία όμως, όπως και για ολόκληρη την Ευρώπη, είναι πόσο θα διαρκέσουν αυτά τα προστατευτικά αναχώματα. Η Γερμανία έχει ένα εξαιρετικά συγκεντρωτικό σύστημα, που βασίζεται στη συναίνεση. Η Γαλλία, εκλογή δύο γύρων, που επιτρέπει στους πολίτες να ψηφίζουν πρώτα με την καρδιά και μετά με το μυαλό.
Και η Ιταλία έχει το δικό της χάος. Σε περίοδο όλο και πιο αυταρχικών ηγετών –με τις αντιδημοκρατικές δυνάμεις να σαρώνουν τους αγανακτισμένους ψηφοφόρους κατά μήκος της Ευρώπης– κάποιοι πολιτικοί ψιθυρίζουν κατ’ ιδίαν ότι αν και τα εκλογικά αποτελέσματα είναι καταστροφικά για τις προσπάθειες εκσυγχρονισμού της χώρας, ίσως είναι προτιμότερα για τους Ευρωπαίους ηγέτες και επενδυτές από μια κυβέρνηση λαϊκιστών.
Εχουν βαρεθεί
Αν όμως υπάρχει ένα πράγμα που αποσαφήνισαν οι Ιταλοί ψηφοφόροι, όπως και πολυάριθμοι άλλοι σε ευρωπαϊκές χώρες, αυτό είναι πως έχουν βαρεθεί τα πολιτικά κόμματα και τους ηγέτες που δημιούργησαν ένα κράτος βραδείας οικονομικής ανάπτυξης, με ελάχιστες ευκαιρίες για νέους ανθρώπους και ένα διογκούμενο δημοσιονομικό χρέος.
Κλειδώνοντας τις πόρτες της εξουσίας στο Κίνημα 5 Αστέρων, το κατεστημένο αντιμετωπίζει τον κίνδυνο να οξύνει την οργή των υποστηρικτών του και να το βοηθήσει να ενισχυθεί περαιτέρω. Παράλληλα, η απειλή των μακρών πολιτικών διαπραγματεύσεων είναι πως μπορεί να παραταθούν οι συνθήκες που οδήγησαν στην εμφάνιση του ευρωπαϊκού λαϊκισμού. «Τα πολιτικά κόμματα στην κυβέρνηση αναζήτησαν τρόπους, μέσω των αλλαγών στον εκλογικό νόμο, να παραμείνουν στην εξουσία, αντί να επιτρέψουν την εναλλαγή που είναι το χαρακτηριστικό των δημοκρατιών», σχολιάζει ο Εμίλιο Τζεντίλε, επίτιμος καθηγητής Σύγχρονης Ιταλικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Ρώμης Λα Σαπιέντσα. Το αποτέλεσμα του νέου εκλογικού νόμου που ψηφίστηκε τον Οκτώβριο ήταν να ξυπνήσουν οι Ιταλοί τη Δευτέρα υπό τους πηχυαίους τίτλους «Η Ιταλία δεν μπορεί να κυβερνηθεί».
Τώρα η ευθύνη είναι στα χέρια του Ιταλού προέδρου Σέρτζιο Ματαρέλα, θεματοφύλακα των θεσμών και τώρα ισχυρότερου ανθρώπου της χώρας, να βρει κάποιον ο οποίος θα μπορούσε να συγκροτήσει μια σταθερή κυβέρνηση, ικανή να επιβιώσει πρότασης εμπιστοσύνης στη νέα Βουλή, που συνέρχεται στις 23 Μαρτίου.
Η αποστολή του δεν είναι εύκολη. Κάθε λύση που δεν περιλαμβάνει το Κίνημα 5 Αστέρων ή τη Λέγκα, το ακροδεξιό πρώην αποσχιστικό κόμμα του Βορρά, θα εγείρει ερωτήματα για τη δημοκρατική νομιμοποίησή της. «Ο Ματαρέλα δεν μπορεί να κρατήσει τους λαϊκιστές εκτός», εξηγεί ο Μάσιμο Φράνκο, αρθρογράφος στην «Κοριέρε ντέλα Σέρα». «Αν κρατήσει εκτός τα Πέντε Αστέρια, θα πούνε ότι έχει τις διπλάσιες ψήφους από τη Λέγκα. Αν κρατήσει τη Λέγκα εκτός, θα πούνε ότι ο συνασπισμός τους έχει μεγαλύτερο ποσοστό από τα Πέντε Αστέρια. Εχουμε δύο νικητές με διαφορετικά κριτήρια κι αυτό είναι ένα από τα προβλήματα», καταλήγει.