Η σκανδαλολογία των ημερών επαναφέρει επιτακτικά στο προσκήνιο το ζήτημα της ποινικής ευθύνης υπουργών και υφυπουργών. Το σκανδαλώδες προνόμιο που διασφαλίζει στους τελευταίους το άρθρο 86 του Συντάγματος συντελεί σημαντικά στην ομολογημένα γενικευμένη απαξίωση του πολιτικού προσωπικού και συνακόλουθα του πολιτικού μας συστήματος. Η απαξίωση αυτή ήδη γεννά οργή των πολιτών. Και όμως, τα πολιτικά κόμματα κωφεύουν στην επείγουσα ανάγκη να ληφθούν απαραίτητα διορθωτικά μέτρα θεσμικής κάθαρσης, με κίνδυνο αναζωπύρωσης των άκρων. Η επίκληση της συνταγματικής αναθεώρησης, χρονοβόρας από τη φύση της, που όλο αναγγέλλεται και όλο αναβάλλεται, λειτουργεί ως πρόσχημα για να αποφύγει ο νομοθέτης να αναλάβει τώρα την ευθύνη που του αναλογεί. Πράγματι, περιμένοντας βαθύτερες συνταγματικές τομές, παραλείπει να εξαντλήσει τις δυνατότητες που παρέχει το σημερινό Σύνταγμα.
Θυμίζω ότι σήμερα η ποινική δίωξη κατά υπουργού ή υφυπουργού επιτρέπεται να κινηθεί μόνο με απόφαση της Βουλής, όπου εξ ορισμού η κυβερνητική πλειοψηφία τούς παρέχει δίχτυ ασφαλείας και μάλιστα εντός εξαιρετικά σύντομης αποσβεστικής προθεσμίας, ακόμη και λιγότερο από δύο χρόνια. Καλύπτονται έτσι όλα τα αδικήματά τους που τελούνται «κατά την άσκηση των καθηκόντων τους», όπως εξειδικεύεται και στον εφαρμοστικό νόμο 3126/2003. Δυστυχώς, την αδιαφορία της νομοθετικής συμπλήρωσε η ατολμία της δικαστικής εξουσίας.
Πράγματι, τα δικαστήρια, αντί να ερμηνεύσουν στενά και περιοριστικά τον κύκλο των αδικημάτων που καλύπτονται από την υπουργική προνομία, τον διεύρυναν υπέρμετρα. Κανείς λογικός πολίτης δεν αρνείται την ανάγκη προστασίας των μελών της κυβέρνησης έναντι αδικαιολόγητων διώξεων, αλλιώς ποιος θα αναλάμβανε τέτοια καθήκοντα και πώς θα τα ασκούσε με την ελευθερία που απαιτείται;
Ομως πρέπει το περιεχόμενο των αδικημάτων που τελούνται «κατά την εκτέλεση» των υπουργικών καθηκόντων να ερμηνευτεί στενά, πολύ στενά, όπως επιβάλλουν η αρχή της ισότητας και η έννοια του κράτους δικαίου.
Τα μέχρι σήμερα αποτελέσματα της εφαρμογής του άρθρου 86 είναι οδυνηρά. Η σημερινή συγκυρία δεν συγχωρεί πλέον καμιά χρονοτριβή. Γι’ αυτό οφείλει ο νομοθέτης, εν αναμονή βαθύτερης συνταγματικής μεταρρύθμισης, να αναλάβει αμελλητί, διακομματικά, πρωτοβουλία αυθεντικής ερμηνείας του νόμου. Ετσι, με την έκφραση «κατά την άσκηση των καθηκόντων του» θα νοούνται εφεξής μόνο πράξεις μέλους της κυβέρνησης και υφυπουργού που αφορούν «αυτή καθαυτή» την εκτέλεση των καθηκόντων του, όπως η απιστία ή η παράβαση καθήκοντος. Ρητά θα διευκρινιστεί ότι για λοιπές πράξεις που απλώς σχετίζονται με τα καθήκοντα, π.χ. η δωροληψία ή η εκβίαση, αποκλειστικά αρμόδια είναι η «κοινή» τακτική ποινική δικαιοσύνη, βάζοντας τέλος στην αδικαιολόγητη προνομιακή αντιμετώπιση. Ακόμη και αν θεωρηθεί ότι η άκρως περιοριστική αυτή νομοθετική ερμηνεία «ακουμπά» το συνταγματικό όριο, θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να την αγνοήσει η δικαστική εξουσία. Και πάντως, ας αναλάβει η τελευταία μια τέτοια ευθύνη.
Η υιοθέτηση αυτής της ορθής αυθεντικής ερμηνείας θα επιτρέψει την αποτελεσματικότερη λειτουργία του θεσμού, οδηγώντας σε άμεση εκτόνωση της σωρευμένης κοινωνικής κατακραυγής. Αποτελεί το πρώτο γενναίο μέτρο σε μια εκστρατεία περιορισμού προνομίων πολιτικών προσώπων και αντιμετώπισης σημαντικών παθογενειών του θεσμικού πολιτικού συστήματος, που αποτελούν εστία δημοκρατικής δυσλειτουργίας. Θα επανέλθω γι’ αυτά.
Το πολιτικό προσωπικό καλείται να συνειδητοποιήσει ότι οι ιμάντες μεταφοράς των κοινωνικών αιτημάτων προς το πολιτειακό σύστημα, ώστε αυτά να ληφθούν υπόψη και ενδεχομένως ικανοποιηθούν, έχουν διαρραγεί. Η διαιώνιση της αναντιστοιχίας κοινωνικού υποδομήματος και πολιτικού υπερδομήματος τελικώς θα διεμβολίσει το πολιτικό σύστημα, με όλους τους κινδύνους που αυτό συνεπάγεται για τη δημοκρατία. Ας αφυπνισθούμε, πριν είναι αργά!
* Ο κ. Θεόδωρος Φορτσάκης είναι βουλευτής Επικρατείας της Νέας Δημοκρατίας.