«Ποιος είναι πιο σημαντικός στόχος;», ρωτούσε χθες μια δημοσκόπηση· η «κάθαρση» ή «η προστασία των θεσμών;». Αξίζει κανείς να σκεφτεί τι μας ζητάει αυτή η διάζευξη. Μας καλεί να διαλέξουμε: «Καθαρά χέρια» ή θεσμοί; Για να καταπολεμήσει κάποιος τη διαφθορά πρέπει να αψηφήσει τους κανόνες. Κάθαρση και δημοκρατία δεν συμβιβάζονται.
Το ιδεολογικό υπόβαθρο του δημοσκοπικού διλήμματος είναι εκείνο που κινεί και τον Ιβάν Σαββίδη. Νόμος; Ποιος νόμος; Δεν πολεμάς το σύστημα με τους κανόνες του συστήματος. Νόμος είναι η βούληση του λαού, ενσαρκωμένη από τον ηγέτη – τιμωρό, που εφορμά για να «καθαρίσει», με όλες τις σημασίες του ρήματος «καθαρίζω».
Αυτό είναι ένα πρότυπο πουτινικό, που, όμως, δεν περιορίζεται στη Ρωσία του Πούτιν ή στον ευρύτερο μετασοβιετικό χώρο των χωλών δημοκρατιών. Είναι πια παγκόσμια πολιτική μόδα. Το πρότυπο επιβάλλει όχι μόνο να περιφρονείς τους κανόνες,
αλλά και να δείχνεις ότι έχεις τη δύναμη να τους καταπατάς. Πρέπει να βγάλεις το μπουφάν. Το πιστόλι πρέπει να φαίνεται.
Ακολουθώντας ενστικτωδώς το πρότυπο, ο Σαββίδης δεν έδειξε ποτέ καμία φροντίδα να κρύψει τις εξουσιαστικές του αξιώσεις. Είπε ανοιχτά ποιον ευνοεί και ποιος τον ευνοεί. Είπε ανοιχτά ότι τού λείπει ένα τηλεοπτικό κανάλι ως βραχίονας επιρροής. Ορισε τον ζωτικό του χώρο. Εχρισε φίλους και, κυρίως, εχθρούς.
Η ωμότητα αυτής της ζωικής εξουσίας –που δεν περιορίζεται στο να κυριαρχεί παρασκηνιακά, αλλά διαδηλώνει την κυριαρχία της, ως φόβητρο για τους εχθρούς και δέλεαρ για την κερκίδα– αποβαίνει κατά τι ευεργετική.
Ο Ιβάν στην Τούμπα μάς έκανε βιαίως μια χάρη. Μας έκανε τη χάρη να καταστήσει έκδηλη την κατάσταση στην οποία βρίσκεται η ελληνική δημοκρατία. Η κατάσταση αυτή –που μένει δυσανάγνωστη για τους πολλούς όταν, ας πούμε, συζητάμε την πολτοποίηση της διάκρισης των εξουσιών ή τη διάτρηση της ποινικής δικονομίας– παριστάνεται εκθαμβωτικά από τον παράγοντα – μπίζνεσμαν – φύλαρχο – πιστολέρο. Σε μια στιγμή, το φαινόμενο Ιβάν φώτισε την καταγωγή του. Εδειξε πώς νομοθετεί, πώς δικάζει, πώς αδειοδοτεί και πώς ιδιωτικοποιεί η εξουσία που τον επώασε.
Το φαινόμενο δεν είναι ποδοσφαιρικό.
Ούτε εξαντλείται στην πολιτική ταχυδακτυλουργία – στην ανάγκη της κυβέρνησης να χαρίσει στη Βόρεια Ελλάδα ένα πρωτάθλημα, ήτοι ένα ευφορικό σοκ ικανό να ισο-σκελίσει ψυχολογικά τη δυσαρέσκεια για
το Μακεδονικό.
Το φαινόμενο, που ίσως μοιάζει αποτρόπαιο, ασκεί ωστόσο μια άγρια γοητεία. Από εκεί που η ιδέα ενός Ζορό του Βαρδάρη ήταν καρικατούρα μόνο για τα Τζάμπο, τώρα είναι μια φιγούρα εξοπλισμένη με απήχηση και εξουσία. Είπαμε.
Το δίλημμα είναι «κάθαρση ή θεσμοί;». Αντρίκεια, ατιθάσευτη ισχύς; Ή η διεφθαρμένη τυπολατρία που τη λένε δημοκρατία;