Μια χώρα σε αναστολή, στο χείλος του γκρεμού

Μια χώρα σε αναστολή, στο χείλος του γκρεμού

4' 9" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

H ​​Ελλάδα βρίσκεται σε διακοπή επ’ αόριστον. Οι νέοι φεύγουν μαζικά, τα πανεπιστήμια παραλύουν, η δημοκρατία φυτοζωεί, η Δικαιοσύνη αργεί, η ζωή αναβάλλεται, το μέλλον ζηλοφθονεί το παρελθόν. Θα περίμενε κανείς μια υγιή, ρωμαλέα, καλομελετημένη, σώφρονα αντίδραση. Ομως η κάθαρση της τραγωδίας (ή μήπως πρόκειται για κωμωδία;) εκκρεμεί. Οταν τίποτε δεν μας συν-κίνησε έως τώρα, τι θα μας συγκινήσει; Η στέρηση ποδοσφαιρικού οπίου;

Τα τελευταία πέντε χρόνια η Ελλάδα στις ετήσιες κατατάξεις του Δείκτη Οικονομικής Ελευθερίας κυμαίνεται από την 115η έως την 130ή θέση παγκοσμίως, χαρακτηρίζεται δε συνοπτικά «ως επί το πλείστον ανελεύθερη». Οι δύο συνιστώσες, όπου ειδικά κατηφορίζουμε στον πάτο των «χωρών που στερούνται πλήρως την ελευθερία», είναι οι κυβερνητικές δαπάνες και η κυβερνητική ακεραιότητα. Στον Δείκτη Δημοκρατίας η Ελλάδα πάλι χαρακτηρίζεται ως «προβληματική», ειδικά γιατί υστερεί θεαματικά στη λειτουργία της κυβέρνησης. Μπορεί κανείς να αμφισβητήσει δείκτες και συμφέροντα που ίσως εξυπηρετούν. Ομως δυσκολεύεται να πει ότι οι συγκεκριμένες αξιολογήσεις για την Ελλάδα αστοχούν. Επιπλέον, αυτές οι κακές επιδόσεις διακυβέρνησης είναι διαχρονικές.

Κι όμως. Κανείς πολιτικός δεν αναλαμβάνει την παραμικρή ευθύνη για αυτό. Ανάμεσα σε διαπληκτισμούς σκανδαλολογίας, αλληλοκατηγοριών και μηνύσεων, οι εκλεκτοί κύριοι Τίποτα όλων των κομμάτων διεκδικούν οργίλοι το άδικο δίκιο τους. Κανείς δεν θεωρεί ότι έχει έστω και ελάχιστη συμμετοχή στο ότι π.χ. η Ελλάδα ξόδεψε και ξοδεύει ασύλληπτα ποσά για φάρμακα, αναλογικά με τα οικονομικά της μεγέθη. Ενσυναίσθηση, συναίσθηση, διαίσθηση απουσιάζουν πλήρως από την αντιπαράθεση.

Υπάρχει η ερμηνεία ότι την ευθύνη την έχουν ποικίλοι μικρομεσαίοι που συμπαρασύρθηκαν στο ντόμινο διαφθοράς. Οντως πολλοί (όχι όλοι) ενδώσανε: 22% των πολιτών δωροδόκησαν κάποιον στον δημόσιο τομέα τους τελευταίους 12 μήνες, έναντι 1% στη Δανία και 2% στην Ισπανία. Ομως αυτό που αναδεικνύει τους ηγέτες, σε αντίθεση με όσους ταλαίπωρους προσπαθούν να σκαρώσουν κρυφά τη δουλίτσα τους, είναι η ανοικτή ανάληψη ευθύνης. Οι άμοιροι ευθυνών δεν είναι πλέον ηγέτες.

Επί δεκαετίες η ζωή της χώρας καθοριζόταν από αποφάσεις λίγων κομματαρχών. Οποιος ήλεγχε (ή εκβίαζε ως αντιπολίτευση) την κυβέρνηση, ήλεγχε άμεσα τη μισή οικονομική ζωή της χώρας και έμμεσα λίγο-πολύ και την υπόλοιπη. Από μόνο του, το υψηλό ποσοστό κυβερνητικών δαπανών δεν είναι βλαβερό. Αν οι κυβερνήτες είναι χρηστοί και ικανοί, γιατί να μην είναι κύριοι ρυθμιστές της οικονομίας του τόπου; Η παταγώδης αποτυχία δείχνει ότι οι κυβερνήτες είτε δεν ήταν χρηστοί, είτε δεν ήταν ικανοί, είτε και τα δύο.

Η Ελλάδα ανήκει σε όσους απέτυχαν. Ανακύκλωση αποτυχημένων γίνεται με το σταγονόμετρο. Το συνολικό άθροισμα των πρωτοεκλεγμένων βουλευτών στις 17 εκλογικές αναμετρήσεις της μεταπολίτευσης είναι μόλις 1.260 άτομα. Λιγότερα από 300 άτομα μοιράστηκαν τις υπουργικές θέσεις επί 44 χρόνια. Ισως 10% προσφέρανε κάτι – οι υπόλοιποι πήραν, δεν έδωσαν. Κάποια επαγγέλματα κυριάρχησαν στην ιδιόμορφη αυτή ολιγαρχία. Π.χ., η ιδιότητα του πανεπιστημιακού προσαύξησε 100 φορές την πιθανότητα να γίνει κάποιος βουλευτής και 300 φορές την πιθανότητα να γίνει υπουργός σε σχέση με τον μέσο πολίτη. Για όποιον ξέρει στοιχειωδώς τον ακαδημαϊκό χώρο, με λίγες εξαιρέσεις τα δήθεν βιογραφικά καθηγητών που παρατήσανε το σοβαρό έργο του δασκάλου και ερευνητή για να γίνουν πολιτικοί προκαλούν θυμηδία – ή απόγνωση. Κατά πόδας ακολουθούν οι χειρότεροι από τους δικηγόρους, ιατρούς, επαγγελματίες, οτιδήποτε: οι κομματικοί μηχανισμοί σχολαστικά επιλέγουν τους χειρότερους του κάθε χώρου.  

Η Ελλάδα χρειάζεται μια συγκλονιστική κίνηση ισχυρού συμβολισμού, κάτι που να πείθει ότι η ευθύνη θα αναληφθεί, ότι κάποιοι άνθρωποι ενδιαφέρονται πραγματικά να προσφέρουν ανιδιοτελώς στα κοινά και όχι μόνο στην παρέα τους. Ορισμένοι προσδοκούν η συγκλονιστική κίνηση να είναι μια ακόμα μεγαλύτερη καταστροφή, μια δικτατορία ή ένας πόλεμος. Δεν συλλογούνται καλά. Τέτοιες καταστροφές δεν είναι απαραίτητα αναστρέψιμες. Εκατοντάδες χώρες έχουν χαθεί από την αυγή της Ιστορίας. Η Ιστορία δεν χρωστάει τίποτε στην Ελληνική Δημοκρατία για να τη διατηρήσει σώνει και καλά εις βάρος της λογικής.

Oσο έχουμε (λίγο;) χρόνο ακόμα, πρέπει να ανακαλύψουμε επιτέλους κάποια ψήγματα ανιδιοτέλειας. Σε κρίσιμους καιρούς, το λιγότερο που μπορεί να ζητήσει κανείς από όποιον διεκδικεί εκτελεστική ή νομοθετική εξουσία είναι η πατρίδα του να μην τον πληρώνει κι από πάνω. Στοιχεία του «πόθεν έσχες» δείχνουν ότι η μεγάλη πλειονότητα των βουλευτών και υπουργών μέχρι σήμερα διαθέτουν αρκετή περιουσία για να μπορέσουν να προσφέρουν αμισθί. Αποζημίωση ας δίνεται μόνο σε όσους τεκμηριωμένα στερούνται τα αναγκαία. Ούτε χρειάζεται κάποιος να κάνει την εξουσία επάγγελμα καριέρας. Μέγιστο όριο έξι ετών για την κατοχή βουλευτικής ή κυβερνητικής θέσης υπεραρκεί για να προσφέρει στους συμπολίτες του πριν πάει στο καλό.

Ο Γκαετάνο Μόσκα έγραψε ότι «όποτε η τύχη ή η απόγνωση έδωσαν σε κάποιον ενάρετο ηγέτη τα ηνία ενός καταρρέοντος πολιτικού οργανισμού, οι προσπάθειές του σπάνια κατόρθωσαν να σώσουν το κράτος ή να καθυστερήσουν αισθητά την πτώση του». Μακάρι να μην είναι τελική η αποσάθρωση, να σώζεται η κατάσταση. Ομως στο μεταξύ, πολλοί άσχετοι διαγκωνίζονται για να κρατηθούν, να ανέλθουν ή να επανέλθουν στην εξουσία. Πεισμώνουν να βεβαιωθούν ότι η χώρα θα ανατιναχτεί αποκλειστικά στα δικά τους χέρια, στριγκλίζουν για το άδικο δίκιο τους. Μα καλά, δεν το βλέπουν; Η χώρα βρίσκεται σε διακοπή επ’ αόριστον. Ας κάνουν λίγο ησυχία. Με τόσες αγριοφωνάρες, δεν μας αφήνουν να κοιμηθούμε.

* Ο κ. Ιωάννης Π.Α. Ιωαννίδης κατέχει την έδρα C.F. Rehnborg Πρόληψης Νοσημάτων στο Πανεπιστήμιο Stanford των ΗΠΑ.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή