Αυτυχής πρέπει να αισθάνεται ο Ερντογάν από την επιλογή του να κρατήσει τους δύο Ελληνες στρατιωτικούς που φέρεται ότι εισήλθαν λίγα μέτρα εντός της τουρκικής επικράτειας στον Εβρο. Αρκετές ημέρες μετά τη σύλληψή τους, το θέμα εξακολουθεί να κυριαρχεί στις ειδήσεις των ελληνικών μέσων. Αποτελεί πλέον μείζον ζήτημα στις σχέσεις των δύο κρατών. Αντιθέτως, το θέμα ούτε που εμφανίζεται στον τουρκικό Τύπο. Η κράτηση πολιτών άλλων χωρών είναι συνήθης για την Τουρκία.
Η πλέον εμβληματική περίπτωση είναι αυτή του Αμερικανού Αντριου Μπράνσον, που κρατείται από τον Οκτώβριο του 2016. Ο Μπράνσον πληρώνει τη συνάφεια του λειτουργήματός του με την ιδιότητα του Φετουλάχ Γκιουλέν. Είναι και οι δύο κληρικοί, χριστιανός και μουσουλμάνος. «Τον πάστορα για τον πάστορα» είχε διαμηνύσει στις 28 Σεπτεμβρίου 2017 ο Ερντογάν, προσθέτοντας: «Επιστρέψτε τον δικό μας και θα εργασθούμε με τους δικαστές για να επιστρέψουμε τον δικό σας». Είναι προφανές ότι έτσι αντιλαμβάνεται τον ρόλο της Δικαιοσύνης. Το είχε πει και στην περίφημη συνέντευξη, την παραμονή της επισκέψεώς του στην Ελλάδα τον Δεκέμβριο: «Εάν το αφήσετε στην κρίση της Δικαιοσύνης, κανένα αποτέλεσμα δεν πρόκειται να έρθει… για να διευκολύνεις τη δουλειά της δικαστικής εξουσίας, θα πρέπει πρώτα, ως εκτελεστική εξουσία… να πάρεις τα απαραίτητα μέτρα».
Ο Μπράνσον δεν έχει ακόμη δικασθεί. Στις 13 Μαρτίου 2018 ανακοινώθηκε ότι οι κατηγορίες που αντιμετωπίζει επισύρουν ποινή ισόβιας καθείρξεως. Η πιθανότητα καταδίκης του είναι ισχυρή σε μια χώρα που κατά την ετήσια έκθεση του οργανισμού World Justice έχει κατρακυλήσει στην 101η θέση μεταξύ 113 κρατών του καταλόγου για το κράτος δικαίου (η Ελλάδα είναι 39η). Οι προσωπικές εκκλήσεις του προέδρου Τραμπ και η επιστολή 78 μελών του αμερικανικού Κογκρέσου τον Φεβρουάριο του 2017 έχουν απλώς πείσει τον Ερντογάν ότι η κράτηση Μπράνσον αποτελεί ισχυρό διαπραγματευτικό χαρτί στα χέρια του έναντι των ΗΠΑ. Ο Μπράνσον δεν είναι ο μόνος. Στις τουρκικές φυλακές κρατούνται –χωρίς δίκη– τρία άτομα με διπλή τουρκική και αμερικανική υπηκοότητα, μεταξύ αυτών ένας επιστήμονας της NASA και ένας καθηγητής αμερικανικού πανεπιστημίου. Φυλακισμένοι –πάντα χωρίς δίκη– είναι και δύο Τούρκοι υπάλληλοι των αμερικανικών προξενικών αρχών στην Τουρκία.
Ο αντίστοιχος «Μπράνσον» της Γερμανίας είναι ο δημοσιογράφος Ντενίζ Γιουτζέλ, Γερμανός πολίτης τουρκικής καταγωγής. Παρέμεινε κρατούμενος –χωρίς φυσικά να δικασθεί– επί ένα χρόνο στις τουρκικές φυλακές. Ελευθερώθηκε τον Φεβρουάριο του 2018 μέσα σε ένα νέφος υποψιών για παροχή ανταλλαγμάτων από πλευράς Γερμανίας. Η πιο σύντομη κράτηση ξένου υπηκόου έως σήμερα ήταν αυτή του Γερμανού υπέρμαχου των ανθρωπίνων δικαιωμάτων Πίτερ Στούντνερ. Συνελήφθη ενώ βρισκόταν σε συνέδριο στην Τουρκία και κρατήθηκε –χωρίς δίκη– επί ένα τετράμηνο. Σήμερα παραμένουν στις τουρκικές φυλακές –περιμένοντας τη δίκη τους– άλλοι πέντε Γερμανοί πολίτες. Ησαν διπλάσιοι αλλά μειώθηκαν όταν η Γερμανία έβγαλε ταξιδιωτική οδηγία για τον κίνδυνο αυθαίρετης συλλήψεως Γερμανών ενόσω βρίσκονται στην Τουρκία.
Μέσα από αυτό το πρίσμα πρέπει να δούμε το θέμα των δύο Ελλήνων στρατιωτικών. Αφενός, είναι το γινάτι του Ερντογάν για τον Τσίπρα, που δεν επέστρεψε τους οκτώ παρά τις αρχικές υποσχέσεις του. Αφετέρου, οι κρατήσεις πολιτών τρίτων χωρών αποτελούν για την Τουρκία εργαλείο ασκήσεως εξωτερικής πολιτικής. Αυτό σημαίνει ότι οι δύο στρατιωτικοί μας μάλλον θα μείνουν κάποιους μήνες στις τουρκικές φυλακές. Για να σταματήσει η απαράδεκτη τουρκική πρακτική, είναι απαραίτητη η έκδοση πανευρωπαϊκής συστάσεως προς όλους τους Ευρωπαίους ότι, ταξιδεύοντας στην Τουρκία, κινδυνεύουν να συλληφθούν και να κρατηθούν αυθαιρέτως από τις τουρκικές αρχές.
*Ο κ. Αγγελος Μ. Συρίγος είναι αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.