ΣΚΟΠΙΑ – ΑΠΟΣΤΟΛΗ. Το πρώτο πράγμα που αντιλαμβάνεται όποιος πατήσει το πόδι του στα Σκόπια αυτές τις ημέρες είναι ότι η αύρα της αρχαιολατρείας που επέδειξε το καθεστώς Γκρούεφσκι έχει εμφανέστατα υποχωρήσει.
Η βαλκανική αύρα των Σκοπίων είναι πάντα εκεί, με το μουντό γκρίζο να «σπάει» από το λευκό των κυβερνητικών κτιρίων, τα οποία θυμίζουν το σοσιαλιστικό, γιουγκοσλαβικό παρελθόν αυτής της πόλης που δεν ήταν παρά μια μικρή επαρχιακή πρωτεύουσα πριν το 1991.
Από το αεροδρόμιο όπου προσγειώθηκε η δημοσιογραφική αποστολή που συνόδευε τον Νίκο Κοτζιά και την διπλωματική συνοδεία του, έως το κέντρο της πόλης, μέτρησα τουλάχιστον οκτώ ανδριάντες έφιππων ανδρών. Αργότερα, κάποιος ντόπιος μου εξήγησε ότι κυκλοφορούν ανέκδοτα για τους έφιππους, καθώς οι μισοί εξ’ αυτών απεικονίζουν ιστορικά πρόσωπα που κατά πάσα πιθανότητα δεν είχαν δει ποτέ άλογο στη διάρκεια της ζωή τους. Φυσικά, ο διάσημος έφιππος της πλατείας των Σκοπίων, ο «ανώνυμος» Μέγας Αλέξανδρος παραμένει εκεί. Πολλά από τα υπόλοιπα αγάλματα έχουν αφαιρεθεί ή μετακινηθεί. Εκείνο του Τσάρου Σαμουήλ, που βρισκόταν στην εσωτερική περίμετρο της κεντρικής πλατείας, έχει μετακινηθεί αρκετά μέτρα πίσω, σχεδόν δίπλα στο ιστορικό ξενοδοχείο «Πέλιστερ». Οι κυβερνώντες σοσιαλιστές πραγματικά θεωρούν αυτή την αρχαιοπρεπή «Ντίσνεϊλαντ» υπερβολική, γι’ αυτό άλλωστε και προώθησαν τη μετονομασία του αεροδρομίου με ευκολία, αλλά και ανακούφιση.
Μια άλλη εμφανής διαφορά των Σκοπίων του 2018 σε σύγκριση με ό,τι συνέβαινε προ δεκαετίας είναι η εμπέδωση της τουρκικής παρουσίας. Πέρα από το αεροδρόμιο το οποίο διαχειρίζεται η τουρκική TAV, η τουρκική διείσδυση αφορά το μεγαλύτερο μέρος της μικρής οικονομίας της βαλκανικής χώρας. Το μέγεθος της οικονομικής διείσδυσης δεν είναι το βασικό στοιχείο της τουρκικής επιρροής στη γειτονική χώρα. Αυτό είναι ορατό στους δρόμους. Οι μουσουλμάνες γυναίκες, αλβανικής καταγωγής δεν φορούν πια το γνωστό βαλκανικό τσεμπέρι, αλλά την μαντίλα, φορεμένη a la Turka. Η σημειολογία δεν θα πρέπει, ωστόσο, να περιορίζει την πραγματικότητα: Οι Σλαβομακεδόνες και οι Αλβανοί της ΠΓΔΜ δεν είναι ιδιαίτερα θρήσκοι από καμία άποψη.
Η επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Κοτζιά και μάλιστα με πτήση από την Ελευσίνα στα Σκόπια ήταν πράγματι μια εξόχως συμβολική και αρκετά σημαντική στιγμή στις διαπραγματεύσεις που έχουν ξεκινήσει από το περασμένο Ιούνιο και εντατικοποιήθηκαν από τον Δεκέμβριο. Ωστόσο, φαίνεται ότι η απόσταση παραμένει σημαντική και έχει ως βάση την ουσιαστική έλλειψη διάθεσης των Σλαβομακεδόνων να διαπραγματευθούν την ουσία της ταυτότητας τους, δηλαδή την «μακεδονική» γλώσσα και εθνότητα. Από όπου και προκύπτει η έλλειψη βούλησης για την αναθεώρηση του Συντάγματος. Το όνομα, είναι γι’ αυτούς, πραγματικά πολύ πιο περιορισμένης σημασίας. Το «ναυάγιο» δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένο, ωστόσο το εξασέλιδο κείμενο, το οποίο κατέθεσε λίγο πριν τη συνάντηση Κοτζιά-Ντιμιτρόφ στα Σκόπια, η πλευρά της ΠΓΔΜ, θυμίζει, σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, τις πιο ακραίες και αδιάλλακτες θέσεις του Νίκολα Γκρούεφσκι. Βέβαια, κάτι τέτοιο μπορεί να οφείλεται σε τακτική κίνηση εσωτερικής κατανάλωσης και με στόχο το «blame-game» μετά πιθανή αποτυχία, δεν παύει, ωστόσο, να είναι μια ένδειξη προθέσεων.
Από την επίσκεψη Κοτζιά στα Σκόπια μένει, επίσης, κάτι ακόμα: Η «εποικοδομητική» (sic), όπως την περιέγραψε ο ίδιος ο νέος αρχηγός του κόμματος, στάση του VMRO-DPMNE στις διαπραγματεύσεις Ελλάδας-ΠΓΔΜ. Στη συνάντηση του με τον Νίκο Κοτζιά, ο Χρίστιαν Μίτσκοσκι, επισήμανε ακριβώς αυτό, ότι το κόμμα του θα στηρίξει μια έντιμη συμφωνία. Κάτι που νωρίτερα, έκανε και ο πρώην ΥΠΕΞ Νίκολα Πόποσκι, ως βουλευτής που συμμετείχε σε μια κοινοβουλευτική επιτροπή υπό τον πρόεδρο της Βουλής Ταλάτ Τζαφέρι που συναντήθηκε το μεσημέρι της Παρασκευής με τον Νίκο Κοτζιά.
Σε γενικές γραμμές η στάση που τηρούν κυβέρνηση και αντιπολίτευση έναντι του ελληνικού ζητήματος είναι υπόδειγμα ακόμα και για την Ελλάδα, η οποία με αφορμή το Μακεδονικό, βρήκε ακόμη ένα λόγο να χωριστεί στα δύο. Ενδεικτικό το γεγονός ότι οι διαμαρτυρόμενοι κατά της Ελλάδας που συγκεντρώθηκαν έξω από το Υπουργείο Εξωτερικών της ΠΓΔΜ έφθαναν τον αριθμό των… 16. Οι αστυνομικοί ήταν περισσότεροι.
Επί της ουσίας μένει άραγε τίποτα που να υποδηλώνει πως υπάρχει αισιοδοξία για λύση; Ίσως μάθουμε την Πέμπτη και την Παρασκευή, όταν ο Νίκος Κοτζιάς συναντηθεί ξανά με τον Νίκολα Ντιμιτρόφ, αυτή τη φορά με τον Μάθιου Νίμιτς στη Βιέννη της Αυστρίας.