Ο Ερατοσθένης (276-194 π.Χ.), ο πρώτος τη τάξει βιβλιοθηκάριος της περίφημης Βιβλιοθήκης της Αλεξανδρείας, κατάφερε γύρω στο 240 π.Χ. να μετρήσει με εξαιρετική ακρίβεια για την εποχή του το μέγεθος της γήινης σφαίρας. Πώς; Αρχικά είχε διαβάσει ότι μία ημέρα του χρόνου στην πόλη Συήνη –το σημερινό Ασουάν της Αιγύπτου, περίπου 800 χιλιόμετρα νότια από την Αλεξάνδρεια– συμβαίνει κάτι αξιοσημείωτο. Καθώς πλησιάζει το μεσημέρι, οι σκιές των κιόνων μικραίνουν, και όταν ο ήλιος μεσουρανεί, εξαφανίζονται. Μάλιστα διάβασε πως υπάρχει ένα πηγάδι στο οποίο ο ήλιος καθρεφτίζεται στο νερό του. Ο Ερατοσθένης ήταν γεωγράφος, μαθηματικός, αλλά και γνήσιος ερευνητής, και έτσι θέλησε να κάνει την ίδια παρατήρηση, την ίδια ημέρα και ώρα στην Αλεξάνδρεια. Εκεί οι κίονες παρουσίαζαν σημαντική σκιά, επομένως το φως του ήλιου δεν έπεφτε κάθετα στην Αλεξάνδρεια. Αυτό αποδεικνύει πως η επιφάνεια της Γης είναι κυρτή. Μάλιστα, σκέφτηκε πως η ίδια μέτρηση μπορούσε να τον βοηθήσει (με τη χρήση της γεωμετρίας που γνώριζε πολύ καλά) να εκτιμήσει το μέγεθος της Γης. Ο Ερατοσθένης με απλά μαθηματικά υπολόγισε ότι η περιφέρεια της Γης θα έπρεπε να είναι 252.000 στάδια, δηλαδή 39.690 χιλιόμετρα (η πραγματική τιμή της περιφέρειας της Γης στον Ισημερινό είναι 40.075 χιλιόμετρα).
Τα τελευταία 11 χρόνια το τμήμα έρευνας και ανάπτυξης της Ελληνογερμανικής Αγωγής, σε συνεργασία με την UNESCO και φορείς από ολόκληρο τον κόσμο, επαναλαμβάνει το πείραμα την ημέρα της εαρινής ισημερίας, τιμώντας τον μεγάλο Ερατοσθένη της Αλεξάνδρειας. Περισσότεροι από 35.000 μαθητές και 2.500 εκπαιδευτικοί από 52 διαφορετικές χώρες (μεταξύ άλλων Ιαπωνία, Νέα Ζηλανδία, Ινδονησία, Καναδά, Κολομβία, Αργεντινή, Βραζιλία) έλαβαν μέρος. Στην Ελλάδα, στο «Πείραμα του Ερατοσθένη» έλαβαν μέρος 145 σχολεία από όλη την επικράτεια. «Η αναβίωση του πειράματος ως εκπαιδευτική δράση έρχεται να δείξει στα παιδιά τη δύναμη της επιστημονικής σκέψης, η οποία ακόμη κι όταν συνοδεύεται από απλά μέσα μπορεί να οδηγήσει σε νέες ανακαλύψεις», ανέφερε ο κ. Αγγελος Λαζούδης, ερευνητής του τμήματος, που έχει τον συντονισμό της δραστηριότητας σε παγκόσμιο επίπεδο.
Οι μαθητές που συμμετείχαν δήλωσαν ότι ήταν μια μοναδική εμπειρία και η συμμετοχή τους είναι πλέον δεδομένη κάθε χρόνο!
Στο πλαίσιο του πειράματος, οι μαθητές χρησιμοποιούν βασικές γνώσεις από το πεδίο των μαθηματικών, της φυσικής και της αστρονομίας και της γεωγραφίας, με σκοπό να υπολογίσουν την περιφέρεια της Γης. Μάλιστα, η πραγματοποίηση του «Πειράματος του Ερατοσθένη» φέτος πήρε σημαντική διάσταση στη χώρα μας μετά την ανακήρυξη του 2018 ως Ετους Μαθηματικών από το υπ. Παιδείας. Η διοργάνωση του πειράματος φέτος στην Ελλάδα έγινε σε συνεργασία με την Ελληνική Μαθηματική Εταιρία, που εορτάζει επίσης τη συμπλήρωση 100 ετών από την ίδρυσή της.
Η κεντρική εκδήλωση πραγματοποιήθηκε εφέτος στον αρχαιολογικό χώρο της Ολυμπίας. Η Ελληνική Μαθηματική Εταιρία – Παράρτημα Ηλείας διοργάνωσε την εκδήλωση, κατά την οποία 150 μαθητές από το 1o Λύκειο Αμαλιάδας, το Γυμνάσιο Γαστούνης και το 2o Λύκειο Πύργου πραγματοποίησαν το πείραμα στο αρχαίο στάδιο. Οι μαθητές που συμμετείχαν δήλωσαν ότι ήταν μια μοναδική εμπειρία για αυτούς και η συμμετοχή τους είναι πλέον δεδομένη κάθε χρόνο! Η αναβίωση του πειράματος απέκτησε προστιθέμενη αξία με την υλοποίησή της στον ιδιαίτερο ιστορικό και αρχαιολογικό χώρο της πατρίδα μας, στην Αρχαία Ολυμπία. Ο Ερατοσθένης, πριν από 2.200 και πλέον χρόνια, υπολόγισε την περιφέρεια της Γης. Βέβαια, το πιο σημαντικό ίσως μήνυμά του προς τους μαθητές είναι ότι η γνώση και η πρόοδος δεν αποκτώται μηχανιστικά, αλλά με κόπο, περιέργεια και μεράκι.