Από τις κοινές συνεντεύξεις Τύπου ηγετών που μόλις τελείωσαν την απόρρητη αντιπαράθεσή τους σε κάποια Σύνοδο Κορυφής, μαθαίνουμε όσα οι ίδιοι θέλουν να μας πουν. Οσα συμφώνησαν εκ των προτέρων πως είναι ανακοινώσιμα. Τίποτε παραπάνω. Ή μάλλον όχι. Υπάρχει κάτι παραπάνω, ένας πομπός πληροφοριών που δύσκολα σκηνοθετείται και ελέγχεται. Είναι το βλέμμα των συνεντευξιαζομένων, η στάση του σώματός τους, το ύφος τους, ικανό να προδώσει και τους πιο πεπειραμένους στις απαιτήσεις και τα τεχνάσματα της δημόσιας, τηλεοπτικώς καλυπτόμενης εμφάνισης.
Ακόμα και οι ευφυέστεροι χρήστες του διπλωματικού προσωπείου της αβρότητας, όσοι πιστεύουν ότι κατέχουν όλα τα κόλπα της προσποίησης, δύσκολα μπορούν να λογοκρίνουν ή να πλαστογραφήσουν το ύφος της βαθύτερης ενόχλησής τους. Η υπόκριση μέσα στην υπόκριση, η μάσκα πάνω στη μάσκα, είναι πολύ απαιτητική υπόθεση. Γι’ αυτό και, όταν δεν στέφεται από επιτυχία, αποδεικνύεται πολύ πιο αποκαλυπτική.
Το ύφος του Ταγίπ Ερντογάν στο τέλος της Συνόδου της Βάρνας δεν ήταν σίγουρα το ύφος του ηττημένου. Αλλά δεν ήταν και το οικείο του ύφος του θριαμβευτή. Το να κρατάς το μικρόφωνο στα χέρια σου, να πηγαινοέρχεσαι πάνω σε μια σκηνή, μέγας και μόνος, βέβαιος για τις επευφημίες των άλλων, που βρίσκονται άλλωστε σε χαμηλότερο επίπεδο από σένα, να ντοπάρεσαι από τις ζητωκραυγές τους, που προκαλούνται από τα δικά σου ντοπαριστικά λόγια, είναι εντελώς διαφορετικό πράγμα από την καθήλωσή σου μπροστά σ’ ένα σταθερό μικρόφωνο που έχει και παρέα, άλλα δύο ή τρία. Στη σκηνή σου είσαι άρχοντας, ηγεμόνας, αυτοκράτορας. Στην κοινή συνέντευξη Τύπου είσαι υποχρεωμένος να σταθείς δίπλα σε κάποιον Τουσκ ή Γιούνκερ. Και να τους ανεχτείς σαν ισότιμούς σου.
Πίσω από τις κλειστές πόρτες, εκεί όπου τα πράγματα λέγονται με το όνομά τους, το δε δούναι και λαβείν ξετυλίγεται ωμό, πιθανότατα ο Τούρκος πρόεδρος απέσπασε πολύ περισσότερα απ’ όσα ομολογούσε το δημόσιο ύφος του. Στην επόμενη ομιλία του σε κάποια πόλη της χώρας του, αύριο-μεθαύριο, θα ξαναβρεί το στυλ του και ίσως η έπαρσή του τον ωθήσει να πει καθαρά πόσα κέρδισε από τους Ευρωπαίους, να μάθουμε κι εμείς. Αυτούς τους Ευρωπαίους που τον άκουγαν με σκυμμένη κεφαλή να υποκρίνεται τον υπέρμαχο της δημοκρατίας, τον προστάτη των προσφύγων και τον πολέμιο των «τρομοκρατών». Τη στιγμή που ο στρατός του τρομοκρατεί γειτονικές χώρες με εκκαθαριστικές επιχειρήσεις και παράγει νέα κύματα προσφύγων.