«Θα περιμένουμε με ανυπομονησία να δούμε να υποβάλλονται ηλεκτρονικά προτάσεις για οπτικοακουστικές παραγωγές που θα αναδείξουν το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον της χώρας μας, που θα ξαναδώσουν στην Ελλάδα τη θέση που δικαιούται και της αξίζει». Με αυτή τη δήλωση, ο υπουργός Ψηφιακής Πολιτικής Νίκος Παππάς έκλεισε την ομιλία του κατά την παρουσίαση του νέου επενδυτικού κινήτρου για την προσέλκυση ταινιών και τηλεοπτικών παραγωγών που θέλουν «να παίξουν Ελλάδα», την περασμένη Δευτέρα. Το μήνυμα που ήθελε να περάσει σε εγχώριους και ειδικά ξένους παραγωγούς ήταν με απλά λόγια: «Επενδύστε στην Ελλάδα, προβάλλετε τη χώρα και θα σας επιστρέψουμε το 25%».
Θα μπορούσε να είναι σενάριο κινηματογραφικής ταινίας ή γιατί όχι του «House of Cards» η αρνητική γνωμοδότηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου στα γυρίσματα που ζήτησε να κάνει το BBC στο Σούνιο μία ημέρα μετά την παρουσίαση του επενδυτικού προγράμματος σε μια κατάμεστη αίθουσα από κινηματογραφιστές, ηθοποιούς και παραγωγούς, στο Ιδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης. Μπορεί ο διεθνούς φήμης Νοτιοκορεάτης σκηνοθέτης Παρκ Τσαν Γουκ να έχει τη γνώμη ότι «το Σούνιο έχει την πιο ισχυρή εικόνα» για να μεταφέρει τη δράση του βιβλίου του Τζον Λε Καρέ «The little drum girl» («Η μικρή τυμπανίστρια»), που διαδραματίζεται στην Ελλάδα, αλλά το ΚΑΣ αποφάσισε αλλιώς.
Σύμφωνα με το σκεπτικό του Συμβουλίου, με ψήφους 6 υπέρ και 7 κατά του αιτήματος, η χρονική έκταση της κινηματογράφησης (από τις 7 το πρωί έως τις 7 το απόγευμα), ο μεγάλος αριθμός προσώπων και ο βαρύς εξοπλισμός θα δυσχέραιναν τη λειτουργία του αρχαιολογικού χώρου στις 12 Απριλίου σε μια περίοδο αιχμής κατά την οποία καταφτάνουν εκατοντάδες επισκέπτες καθημερινά. Αρνητική ήταν και η εισήγηση της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ανατολικής Αττικής, στην οποία ανήκει ο αρχαιολογικός χώρος του Σουνίου.
Η Κοινή Υπουργική Απόφαση που συνυπέγραψαν οι υπουργοί Ψηφιακής Πολιτικής και Οικονομίας και δημοσιεύθηκε την Τετάρτη στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως άνοιξε και τυπικά τον δρόμο για το νέο χρηματοδοτικό εργαλείο που «ξεκλειδώνει» 75 εκατομμύρια ευρώ για τα επόμενα πέντε χρόνια. Η διαδικασία για την έγκριση της χρηματοδότησης με τη λογική του «cash rebate» διαρκεί 45 ημέρες, σύμφωνα με το υπουργείο Ψηφιακής Πολιτικής, αλλά αυτό φαίνεται πως δεν θα σημαίνει τίποτα για τη διαδικασία αδειοδοτήσεων των ίδιων των γυρισμάτων, όπως μαρτυρούν οι ενδείξεις από το θεσμικό όργανο του υπουργείου Πολιτισμού.
«Τίποτα δεν πρόκειται να σταθεί εμπόδιο σε αυτή την προσπάθεια», δήλωσε χθες ο κ. Παππάς, ενώ ο γενικός γραμματέας Ενημέρωσης και Επικοινωνίας Λευτέρης Κρέτσος έκανε λόγο για «κακή απόφαση» και «διεθνή γελοιοποίηση της χώρας». Από την πλευρά του, ο διευθύνων σύμβουλος του νεοσύστατου Εθνικού Κέντρου Οπτικοακουστικών Μέσων (ΕΚΟΜΕ) Πάνος Κουάνης σημείωσε στην «Κ» την ανάγκη «ευελιξίας, σύγχρονης λογικής και προσέγγισης» του ΚΑΣ «αν δεν θέλουμε να πηγαίνουν όλοι στα Βαλκάνια και την Ιταλία». Το ΕΚΟΜΕ, που θα αναλάβει τη διαχείριση του επενδυτικού κινήτρου, θα συνεργάζεται με το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου και το Hellenic Film Commission –το οποίο είναι ενοχλημένο από τη γνωμοδότηση του ΚΑΣ–, αλλά δεν μπορεί να παρέμβει στο έργο άλλων φορέων. Προτάσεις για μια νέα διαδικασία αδειοδότησης έχουν γίνει και, σύμφωνα με πληροφορίες, είναι σε ώριμο στάδιο και στο συρτάρι της υπουργού Πολιτισμού Λυδίας Κονιόρδου.
Οσα απορρίψαμε
Η Ελλάδα κατά καιρούς έχει χάσει μεγάλες κινηματογραφικές παραγωγές και ευκαιρίες προβολής των μνημείων της που θα πολλαπλασίαζαν τους επισκέπτες του Σουνίου ακόμη και τις καθημερινές. Η Μάλτα, η Τενερίφη, το Ντουμπρόβνικ και οι γείτονές μας έχουν αγκαλιάσει πραγματικά τις προτάσεις που εμείς απορρίψαμε. Παλαιότερα, δεν υπήρχε ούτε καν το πλαίσιο για να διαχειριστεί τέτοιες «απαιτήσεις», ενώ και τώρα φαίνεται ότι γίνεται μισή δουλειά αν δούμε την εικόνα σε γενικό πλάνο. Tα μηνύματα που εκπέμπονται από τα συναρμόδια θεσμικά όργανα είναι τουλάχιστον αντιφατικά και είναι βέβαιο ότι τα έχουν λάβει οι οικοδεσπότες του κ. Παππά στα στούντιο της Netflix, της Disney και της Paramount, τους οποίους επισκέφθηκε τον περασμένο Φεβρουάριο στο Λος Αντζελες.
Σύμφωνα με το σκεπτικό του ΚΑΣ, ο μεγάλος αριθμός προσώπων και ο βαρύς εξοπλισμός θα δυσχέραιναν τη λειτουργία του αρχαιολογικού χώρου του Σουνίου στις 12 Απριλίου, σε μια περίοδο τουριστικής αιχμής.
ΚΑΣ εσωτερικού, ΚΑΣ εξωτερικού
«Δεν γίνεται να επιτρέψουμε στον αρχαιολογικό χώρο του Σουνίου γύρισμα που παρουσιάζει έναν Παλαιστίνιο ως τρομοκράτη», είπε, σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», μέλος του ΚΑΣ. Το συγκεκριμένο μέλος ξεπέρασε τον εαυτό του αυτή τη φορά. Δεν περιορίστηκε στο συνηθισμένο «δεν πρέπει να επιτρέπουμε στους ξένους να έρχονται και να κάνουν ό,τι θέλουν στα μνημεία μας», αλλά έκανε και κριτική στο περιεχόμενο του έργου «The Little Drummer Girl» του Τζον Λε Καρέ, με πρωταγωνιστές έναν Παλαιστίνιο τρομοκράτη, έναν κατάσκοπο των ισραηλινών μυστικών υπηρεσιών που προσπαθεί να τον συλλάβει και μια Αγγλίδα διπλή πράκτορα.
Το ΚΑΣ έχει απασχολήσει την κοινή γνώμη σε μεγάλο βαθμό τα τελευταία χρόνια. Αρνητικά, καθώς σπανίως κάνει ανοίγματα στον έξω κόσμο, δεν αγαπάει την εξωστρέφεια, δεν θέλει τις αλλαγές, βάζει φρένο σε επενδύσεις, επιδείξεις διασήμων οίκων μόδας, φωτογραφίσεις σταρ, γυρίσματα χολιγουντιανών ταινιών. Υπάρχουν στο ΚΑΣ μέλη που σε κάθε πρόταση απαντούν σχεδόν αυτοματοποιημένα «όχι». Μέλη προσκολλημένα σε ξεπερασμένες λογικές, καθηλωμένα στον αρχαιολογικό τους μικρόκοσμο, που προφανώς δεν μπορούν να αντιληφθούν ότι οι αποφάσεις τους πρέπει πλέον να φιλτράρονται και μέσα από τη δεκαετία της κρίσης. Η συγκεκριμένη απόφαση κρίθηκε στη μία ψήφο. Η μία ψήφος έχει πολύ μεγάλο βάρος. Γιατί καθορίζει την εικόνα που έχει η κοινή γνώμη, αυτό που σκέφτονται οι πολίτες για το ΚΑΣ.
Αυτό λοιπόν είναι το ΚΑΣ και η αρχαιολογική υπηρεσία; Να αποκλείσουμε κάθε πιθανότητα εκσυγχρονισμού, ευελιξίας, επαφής με τα σημερινά δεδομένα; Επτά ψήφισαν «όχι». Εξι όμως ψήφισαν «ναι». Λέει κάτι αυτό. Οτι ίσως υπάρχει το περιθώριο της αυτορρύθμισης. Της εσωτερικής ανασυγκρότησης. Καλύτερα να γίνει από τους ίδιους, παρά αργότερα από κάποιον άλλο.
Τι λένε στην «Κ» για το θέμα η πρόεδρος και μέλη του Συμβουλίου
ΜΑΡΙΑ ΒΛΑΖΑΚΗ (Πρόεδρος του ΚΑΣ, γ.γ. υπουργείου Πολιτισμού)
Θα το ξανασυζητήσουμε
«Ηρθε ξανά πρόταση από την εταιρεία παραγωγής για να γίνουν μόνο πρωινά γυρίσματα. Θα ξανασυζητήσουμε το θέμα τη Μ. Τρίτη για να γνωμοδοτήσουμε. Σας θυμίζω ότι για την ίδια παραγωγή δώσαμε άδεια για νυχτερινά γυρίσματα στην Ακρόπολη».
ΕΛΕΝΗ ΜΠΑΝΟΥ (Προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ακρόπολης)
Σταθερή στο «όχι»
«Εγώ εξέφρασα έντονα την αντίδρασή μου, από τους πρώτους. Είμαι υπέρ του “όχι” σταθερά. Και θα ξαναψηφίσω “όχι”. Ημουν αντίθετη και στο ολονύχτιο γύρισμα της ίδιας παραγωγής στην Ακρόπολη, για το οποίο όμως πήρε την άδεια κατά πλειοψηφία. Θεωρώ ότι δεν συνάδουν τέτοιου είδους θέματα στους συγκεκριμένους αρχαιολογικούς χώρους. Το ίδιο το νοηματικό περιεχόμενο δεν ταιριάζει».
ΠΟΛΥΞΕΝΗ ΑΔΑΜ-ΒΕΛΕΝΗ (Αναπληρώτρια προϊσταμένη στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Θεσσαλονίκης)
Πάντα μπορεί να βρεθεί μια χρυσή τομή
«Δεν θέλω να σχολιάσω ούτε να κρίνω τη γνωμοδότηση του ΚΑΣ, διότι δεν ήμουν στη συνεδρίαση και δεν γνωρίζω το σκεπτικό. Το ΚΑΣ σαφώς και είναι το πλέον αρμόδιο. Η άποψή μου γενικότερα είναι ότι κάθε φορά πρέπει να σταθμίζουμε με καλή διάθεση και ευελιξία όλες τις παραμέτρους, τα ποιοτικά χαρακτηριστικά κάθε πρότζεκτ, είτε πρόκειται για ταινία είτε για κάποια άλλη παραγωγή. Πιστεύω ότι πάντα μπορεί να βρεθεί μια χρυσή τομή».
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΘΑΝΑΣΟΥΛΗΣ (Προϊστάμενος Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων)
Προσαρμογή στις μεταβαλλόμενες συνθήκες της κοινωνίας
«Η αξιοποίηση ενός μνημείου, όπως ο ναός του Ποσειδώνα στο Σούνιο, μέσα από μια άλλη τέχνη, όπως αυτή του κινηματογράφου, συμβάλλει όχι μόνο στην προβολή του σε παγκόσμιο επίπεδο, αλλά κυρίως στην αβίαστη εξοικείωση του κοινού με αυτό.
Η μνημειακή κληρονομιά εκπληρώνει τον ρόλο της ως απτός φορέας της συλλογικής μας μνήμης όταν προσαρμόζεται στις μεταβαλλόμενες συνθήκες της σύγχρονης κοινωνίας.
Εφόσον λοιπόν εξασφαλίζονται η ασφάλεια του ίδιου του αρχαίου και η ποιότητα της κινηματογραφικής παραγωγής, η αξιοποίηση του αξιοθέατου ως σκηνικού τέχνης δεν είναι κατάχρηση αλλά μια θαυμάσια ευκαιρία να συνδεθεί το μνημείο με το ευρύ κοινό αδιαμεσολάβητα και σχεδόν υπόρρητα να το παρακινήσει να επισκεφθεί.
Αξίζει να προσπαθούμε τα θεμιτά ανακλαστικά επιφύλαξης να τα υποτάσσουμε στην πρόκληση των νέων δρόμων για την ένταξη του μνημείου στη σύγχρονη κοινωνία».