Υπήρξαν περίπου είκοσι χρόνια στις αρχές του εικοστού αιώνα, από τον Μακεδονικό Αγώνα ώς την εγκατάσταση προσφύγων στη Μακεδονία, που η Θεσσαλονίκη άλλαξε βαθιά και τελεσίδικα. Αν σταθεί κανείς μόνο στην εικοσαετία 1903-1923, θα δει συνταρακτικά γεγονότα που άλλαξαν για πάντα την πόλη.
Σε ένα λεύκωμα, που έρχεται να προσθέσει νέο υλικό, το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο έχει συγκεντρώσει σπάνιες φωτογραφίες εκείνης της περιόδου. Είναι έργο τιτάνιο, αποτέλεσμα σύμπραξης με το Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης και τον Δήμο Θεσσαλονίκης, αλλά και μια εξωστρεφής κίνηση εκ μέρους του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου που δημοσιοποιεί σταδιακά τους θησαυρούς του Φωτογραφικού Αρχείου του. Περιλαμβάνονται επίσης φωτογραφίες από το Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης καθώς και από τα αρχεία του Γιάννη Μέγα και του Αντώνη Σατραζάνη, αλλά η μεγάλη πλειονότητα είναι από το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο.
O κινηματογράφος Pathé στην παραλιακή λεωφόρο της Θεσσαλονίκης.
Ο τόμος «Θεσσαλονίκη, στιγμές ιστορίας» εκτείνεται σε εδάφη ιστορικής αυτογνωσίας με όχημα σπάνιο και ελκυστικό φωτογραφικό υλικό, εξαιρετικά τεκμηριωμένο. Προχθές, στην Παλιά Βουλή, όπου στεγάζεται το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, ο Ιωάννης Μαζαράκης-Αινιάν μίλησε γι’ αυτήν την ανάγκη στοχασμού πάνω στα βασικά γεγονότα των αρχών του 20ού αιώνα. Η αντιδήμαρχος Θεσσαλονίκης Ελλη Χρυσίδου δήλωσε την υποστήριξη του δήμου σε τέτοια εγχειρήματα. Στο πάνελ των ομιλητών, ο Θάνος Βερέμης εστίασε στα πρόσωπα που ανασύρονται από τη σχετική λήθη, πρόσωπα του Μακεδονικού Αγώνα και του ελληνικού προξενείου στη Θεσσαλονίκη, αλλά και στο ευρύτερο διεθνές περιβάλλον πριν και κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Κώστας Γκιουλέκας επέλεξε ορισμένες φωτογραφίες ειδικής αξίας και μίλησε και για τη συμβολή του ελληνικού Τύπου ως μοχλού πίεσης στη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα. Ο Πάνος Θεοδωρίδης επιχείρησε μια βαθιά προσωπική τοποθέτηση απέναντι στην πόλη και στάθηκε και στον ρόλο των εκπαιδευτικών, «πρόσωπα που περιμένουν ακόμη τον βιογράφο τους», ενώ ο Αντώνης Σατραζάνης μίλησε βιωματικά μεταφέροντας το διαχρονικό αίσθημα της Θεσσαλονίκης μέσα από τις οικογενειακές αφηγήσεις και το κοινό κτήμα της μνήμης και της συνύπαρξης. «Ολα αυτά ήταν η Θεσσαλονίκη», είπε.
Και όλα αυτά, οι μεταβολές, οι δρόμοι ζωής, οι πολιτικές ανατροπές και το πέρασμα από την οθωμανική διοίκηση στο ελληνικό κράτος, αποτελούν το ανεξάντλητο θέμα αυτού του ξεχωριστού λευκώματος.