«Encuentra el modo». Ισως δεν σας λέει κάτι αυτός ο τίτλος, όμως, όταν ακούσετε από κάποιον ραδιοσταθμό τη Μάρθα Μορελεόν να τραγουδά σε ρυθμό λάτιν, θα αναγνωρίσετε αμέσως στη νέα αυτή διασκευή το «Δυο μέρες μόνο», ένα από τα ωραιότερα τραγούδια της Δήμητρας Γαλάνη και του Παρασκευά Καρασούλου. Δεν είναι η πρώτη φορά που η Μεξικανή τραγουδίστρια ερμηνεύει ελληνικό κομμάτι στα ισπανικά. Πριν από χρόνια είχε τραγουδήσει και το «No tema mas», που δεν ήταν άλλο από το «Μη σταματάς» του Πέτρου Δουρδουμπάκη.
Ασφαλώς, τη δεκαετία του ’60, η απόδοση ελληνικών τραγουδιών σε άλλες γλώσσες, με διαφορετικές ενορχηστρώσεις, ήταν κάτι πολύ συνηθισμένο. Το επεδίωκε η ίδια η διεθνής μουσική βιομηχανία για να επωφεληθεί από την εικόνα της χαμογελαστής μεσογειακής χώρας με την ανοιχτόκαρδη ζωή και να παρατείνει ακόμα περισσότερο τη δημοτικότητα τραγουδιών, που είχαν βραβευθεί ή είχαν αγαπηθεί μέσα από ταινίες που διακρίνονταν σε διεθνή φεστιβάλ. Να, όμως, που και σήμερα, στην Ελλάδα της κρίσης, απ’ όπου ξεκινά ένας επίσης διακρινόμενος, αλλά τελείως διαφορετικός, σύγχρονος κινηματογράφος, υπάρχουν αρκετά τραγούδια που διασκευάζονται σε άλλες γλώσσες. Συνήθως από ξένους, κάποτε και από Ελληνες.
Τσιτσάνης, Καλδάρας
Πρόσφατο παράδειγμα ο Γερμανός Κρίστιαν Ρόνιγκ, που, όταν διαπίστωσε ότι οι συμπατριώτες του δεν συμμερίζονταν την αγάπη του για τα τραγούδια των Τσιτσάνη και Καλδάρα, δεν απογοητεύθηκε. Αποφάσισε να τους τα κάνει πιο οικεία, μεταφράζοντάς τα άλλα στα αγγλικά και άλλα στα γερμανικά, και ηχογραφώντας τα με ένα ύφος μεταξύ Λέοναρντ Κοέν και Νικ Κέιβ. Τιτλοφόρησε, μάλιστα, το άλμπουμ του, «Greece is mine». Εχουν προηγηθεί, όμως, άλλοι σύγχρονοι ξένοι καλλιτέχνες που έχουν κάνει δίσκους αποκλειστικά με ελληνικά τραγούδια: Ο επίσης Γερμανός τραγουδοποιός Ράινερ Κίρχμαν διασκεύασε έναν ολόκληρο κύκλο του Μίκη Θεοδωράκη, το «Ο ήλιος και ο χρόνος», ενώ η Αμερικανίδα τραγουδίστρια Τζόσελιν Σμιθ έχει επίσης κυκλοφορήσει άλμπουμ με τραγούδια του Μίκη στα αγγλικά, στο οποίο συμμετείχε και ο ίδιος ερμηνεύοντας όχι δική του σύνθεση, αλλά τη «Φλαμουριά» του Σούμπερτ!
Νεότερες ηχογραφήσεις έχουν γνωρίσει τα τελευταία χρόνια και το «Never on Sunday» (από τους Pink Martini), αλλά και το «Πάει έφυγε το τρένο» (από τη Ρουμάνα σοπράνο Αντζελα Γκεοργκίου). Μέχρι και οι σκληροπυρηνικοί Αμερικανοί ράπερ Black Moon έχουν συμπεριλάβει Χατζιδάκι στον δίσκο τους «War zone» («Πολεμική ζώνη»). Ομως, τον πιο «αμερικανικό» δίσκο του τον είχε υπογράψει, ήδη από το 1970, ο ίδιος ο συνθέτης: ήταν το περίφημο «Reflections» με τους New York Rock and Roll Ensemble.
Από τη δεκαετία του ’60
Πριν καλά καλά μπει η δεκαετία του ’60, Χατζιδάκι και Θεοδωράκη είχαν αρχίσει να τραγουδούν, στα αγγλικά, γαλλικά, ιταλικά κ.ά., μεταξύ άλλων, οι Beatles, Τζούλι Λόντον, Ερθα Κιτ, Αν Μάργκρετ, Τζόνι Μάθις, Λάλε Αντερσεν, Εντίθ Πιαφ, Δαλιδά, Κατερίνα Βαλέντε κ.ά. και να διασκευάζουν οι Ντίζι Γκιλέσπι, Ντιουκ Ελινγκτον, Χένρι Μαντσίνι κ.ά. στις ορχήστρες τους. Ομως, εκείνη που τραγούδησε –ιδίως Χατζιδάκι– σε πέντε ηπείρους και πολύ περισσότερες γλώσσες, μέχρι και στα κορεατικά, και μάλιστα συνεχίζει, είναι η Νάνα Μούσχουρη.
Αλλοι Ελληνες συνθέτες που έχουν ακούσει τα τραγούδια τους σε διαφορετικές γλώσσες είναι: ο Μίμης Πλέσσας, ο Τάκης Μωράκης (στα αγγλικά από τη Σοφία Λόρεν και τη Τζούλι Λόντον), ο Θάνος Μικρούτσικος (στα ιταλικά από τη Μίλβα), ο Νίκος Ξυδάκης (στα ισπανικά από την Κλαούντια Ντελμέρ).
Βέβαια, αρκετές από τις ξενόγλωσσες διασκευές ελληνικών τραγουδιών, όλα αυτά τα χρόνια έχουν ευκαιριακό ή τουριστικό χαρακτήρα. Αλλά συνεχίζουν να υπάρχουν και εκείνες που διακρίνονται για την ευρηματικότητα και τη φρεσκάδα τους, όπως το «Chove e favela», που δεν είναι άλλο από το «Βρέχει στη φτωχογειτονιά» των Μίκη Θεοδωράκη-Τάσου Λειβαδίτη, παιγμένο με ρυθμό μπόσα νόβα και τραγουδισμένο στα πορτογαλικά από το ελληνικό συγκρότημα Banda Valeu και τον Γιώργο Τσιατσούλη. Και δεν είναι οι μόνοι συμπατριώτες μας που κάνουν κάτι παρόμοιο: η Αθηνά Ρούτση έχει τραγουδήσει επίσης στα πορτογαλικά το «Χειροκρότημα». Οι Gadjo Dilo ηχογράφησαν πρόπερσι στα γαλλικά το «Θα σε πάρω να φύγουμε» υπό τον τίτλο «Greek bolero». Οι Fos απέδωσαν στα αγγλικά, σε ρυθμό σουίνγκ, τη «Σεράχ», το «Πέντε μάγκες στον Περαία» κ.ά. Ενώ οι String Demons, στον νέο δίσκο τους, διασκευάζουν επίσης στα αγγλικά, το «Ξενιτεμένο μου πουλί».
Clubbing με Σπανό
Mόλις πέρυσι, η πολυβραβευμένη ερμηνεύτρια της κάντρι Αλισον Κράους πρόσθεσε ακόμα μία εκδοχή στο πολυτραγουδισμένο «All alone am I», ανεβαίνοντας μάλιστα στις πρώτες θέσεις του Billboard Hot 100. Πολλά χρόνια πριν, το «Μην τον ρωτάς τον ουρανό», που το είχε πρωτοπεί η Τζένη Καρέζη το 1959 στο «Νησί των γενναίων», κέρδισε στην αγγλόφωνη εκδοχή του το CMA, το πρώτο του βραβείο… κάντρι.
Απευθείας στα γαλλικά, και μάλιστα για τη Ζιλιέτ Γκρεκό και την Μπριζίτ Μπαρντό, είχε γράψει όταν ζούσε στο Παρίσι, ο Γιάννης Σπανός. Τελευταία, όμως, ο 84χρονος συνθέτης γνωρίζει μεγάλη ζήτηση: οι Γάλλοι Swift Quad έχουν διασκευάσει σύνθεσή του από την ταινία «Εκείνο το καλοκαίρι», ενώ ο Βρετανός dj και παραγωγός Φρένικ γνωρίζει μεγάλο σουξέ στο ελληνικό ραδιόφωνο με ένα ρυθμικό, ορχηστρικό ρεμίξ του «Σαν με κοιτάς», που είχαν πρωτοτραγουδήσει το 1971 ο Γιάννης Φέρτης και η πρωτοεμφανιζόμενη τότε Αφροδίτη Μάνου, για την ταινία που πρωταγωνιστούσαν ο Λάκης Κομνηνός και η Ελενα Ναθαναήλ, στα ντουζένια τους και οι δύο.