Τρεις είναι οι βασικές προϋποθέσεις επιτυχίας μιας επιχείρησης που δρα σε ανταγωνιστικό περιβάλλον. Το συγκριτικό κόστος του προϊόντος, τα διαφοροποιημένα χαρακτηριστικά του και το ανθρώπινο δυναμικό που καλείται να τη στελεχώσει. Μολονότι δεν είναι απαραίτητο να υφίστανται και οι τρεις συνθήκες ταυτόχρονα, η ύπαρξη κάθε μιας εξ αυτών προσδίδει συγκριτικό πλεονέκτημα που μπορεί να αποτελέσει εν δυνάμει παράγοντα ανάπτυξης και εξέλιξης. Σε καμία περίπτωση, όμως, δεν μπορεί να υπάρξει βιώσιμη διάκριση στο επιχειρείν εάν δεν υφίσταται σαφής στρατηγική καθ’ όσον μόνον η στρατηγική μπορεί να προσδώσει εκείνη την ώθηση που είναι απαραίτητη σε μία ή περισσότερες από τις ανωτέρω συνθήκες, προκειμένου να υπάρξει επιτυχία με προοπτική.
Δεδομένου ότι η προοπτική διασφαλίζεται και μέσα από τη μεγέθυνση, μπορεί να υποστηριχθεί ότι καμία επιχείρηση δεν υπήρξε επιτυχημένη σε διάρκεια χρόνου επειδή διέθετε ένα προϊόν ή μια υπηρεσία με πολύ ανταγωνιστικό κόστος, διαφοροποιημένα χαρακτηριστικά ή καταρτισμένο ανθρώπινο δυναμικό, καθώς καμία από αυτές τις συνθήκες δεν διασφαλίζει τη βιωσιμότητα μιας επιχείρησης και πολύ περισσότερο την επιτυχία της. Η στρατηγική όμως μπορεί να αναδείξει συνολικά όλα αυτά τα ποιοτικά ή αριθμητικά χαρακτηριστικά που συνιστούν πλεονεκτήματα, νοουμένου ότι επιτυγχάνει να συναρθρώσει τη διαλεκτική των βουλήσεων στην υπηρεσία των σκοπών. Κατόπιν και σε επίπεδο τακτικής, υφίστανται διαφορετικές εναλλακτικές επίτευξης των στόχων με βάση το εσωτερικό και το εξωτερικό περιβάλλον της επιχείρησης και πάντα υπό το πρίσμα των συγκυριών.
Η αντίληψη πως μια καλή ιδέα, μια νέα μέθοδος με χαμηλότερο κόστος, ένα πρωτότυπο προϊόν ή το μεράκι αρκούν για να επιφέρουν μια επιχειρηματική επιτυχία είναι σαφώς βολονταριστική και δεν φαίνεται να επιβεβαιώνεται από την επιχειρηματική πρακτική, που αντιθέτως επιτρέπει σε επιχειρήσεις χωρίς σημαντικά στοιχεία πρωτοτυπίας, για παράδειγμα, να επιβιώνουν εις βάρος των ανταγωνιστών τους ή και να εξελίσσονται περαιτέρω. Η στρατηγική, από την άλλη, αξιοποιεί κατά συντεταγμένο τρόπο όλες τις ανωτέρω συνθήκες, ώστε να επιτύχει απτά αποτελέσματα εντός ενός συγκεκριμένου περιβάλλοντος το οποίο έχει μελετηθεί κατάλληλα.
Η Ελλάδα διακρίνεται από έναν αριθμό μικρομεσαίων επιχειρήσεων συγκριτικά μεγαλύτερο από τον μέσον όρο της Ε.Ε. Οι εγγενείς δυσκολίες στο επιχειρείν που προκαλούνται από τις δομικές αγκυλώσεις της ελληνικής οικονομίας ή από το εγχώριο θεσμικό περιβάλλον και τις δυσλειτουργίες που το διέπουν δεν είναι οι καλύτερες αφετηρίες για να υπάρχει ανταγωνιστικότητα τέτοια που να αναδείξει τις ελληνικές επιχειρήσεις πρώτα στο εσωτερικό και έπειτα στο εξωτερικό, ειδικά από τη στιγμή που το δεύτερο είναι και το απόλυτο ζητούμενο. Η ύπαρξη επιχειρηματικής στρατηγικής όμως μπορεί να υποστηρίξει μεσο-/μακροπρόθεσμα την υπέρβαση των εμποδίων και την καταξίωση των ελληνικών επιχειρήσεων στις διεθνείς αγορές, δεδομένου ότι τα χαρακτηριστικά των αγορών και των ανταγωνιστών έχουν αναλυθεί κατάλληλα και τίθενται σαφείς στόχοι με συστηματικό τρόπο υποστηριζόμενο από τις κατάλληλες τακτικές. Η αυξημένη αυτοπεποίθηση ενός επιχειρηματία για την ποιότητα του προϊόντος που παράγει δεν αρκεί να τον καταστήσει επιτυχημένο, όπως ακριβώς και ένας στρατηγός δεν μπορεί να κερδίσει μια μάχη και πολύ περισσότερο ένα πόλεμο μόνον επειδή διαθέτει καλά στελεχωμένο στράτευμα, μιας και όλοι οι διαθέσιμοι πόροι πρέπει να υποστηρίζουν μια καλά διαμορφωμένη στρατηγική που επιδιώκει τη βέλτιστη αξιοποίησή τους.
Οι μεγάλες ελληνικές επιχειρήσεις φαίνεται, επί της αρχής, να διαθέτουν επιτυχημένη στρατηγική, εφόσον έχουν επιτύχει τη βιωσιμότητά τους και μάλιστα υπό τις συνθήκες των τελευταίων ετών. Αυτό από μόνο του δεν σημαίνει ότι δεν διαθέτουν επιτυχημένη στρατηγική αντίστοιχα και οι μικρότερες σε μέγεθος επιχειρήσεις, καθώς μπορεί να είναι ακριβώς αυτή που τους επέτρεψε να ανταγωνιστούν σε συγκεκριμένη κλίμακα και υπό συγκεκριμένες συνθήκες. Επιπροσθέτως, οι μελλοντικές επιδόσεις μπορεί να επιφέρουν ακόμη μεγαλύτερη ικανοποίηση, δεδομένου ότι η στρατηγική συχνά δεν έχει άμεσα αποτελέσματα. Συνεπώς και ανεξαρτήτως μεγέθους επιχειρήσεως, η ύπαρξη στρατηγικής είναι ο προσδιοριστικός παράγοντας της επιτυχίας σε όλους τους πιθανούς τύπους αγορών, όπως εντάσεως εργασίας, εντάσεως κεφαλαίων ή εντάσεως τεχνολογίας, συμπεριλαμβανομένων και αυτών ακόμη που διακρίνονται από χαμηλή προστιθέμενη αξία.
Η ανάγκη ύπαρξης επιχειρηματικής στρατηγικής είναι διαρκής είτε αυτή αφορά παραγωγή είτε εμπορεία. Και οι δύο δραστηριότητες στηρίζονται στην επιθυμία αύξησης της επιρροής έναντι των ανταγωνιστών με ζητούμενο τους πελάτες και τα μερίδια αγοράς, κάτι που απαιτεί συνεχή ανταγωνισμό χωρίς βολονταρισμό. Για τις επιχειρήσεις ο ανταγωνισμός δεν σταματά ποτέ, αφού, όπως αποδέχθηκε και ο περίφημος θεωρητικός του πολέμου Καρλ φον Κλάουζεβιτς, ακόμη και η πολιτική είναι ένα είδος εμπορίου, δηλαδή ένα πεδίο ατέρμονων οικονομικών συγκρούσεων με πολιτικά μέσα, και ο πόλεμος δεν είναι παρά η συνέχεια αυτού του διαρκούς αγώνα, με ιδιαίτερους τρόπους και ιδιαίτερα μέσα.
* Ο κ. Π. Λώλος είναι μέλος του Δ.Σ της Ελληνικής Παραγωγής – Συμβούλιο Βιομηχανιών για την Ανάπτυξη.