Στην πορεία της ιστορίας της τέχνης κάποιες τιτάνιες μορφές αποκτούν χαρακτηριστικά σχεδόν απόκοσμα, ξεφεύγουν από τον τόπο και τον χρόνο της δράσης τους. Σε αυτό συμβάλλουν και οι μεγάλες και πολύ ακριβές εκθέσεις (εκατομμυρίων ευρώ), που ελάχιστες πλέον μεγάλες πρωτεύουσες με τα μουσεία τους μπορούν να διοργανώσουν, από τις οποίες ωστόσο λείπει η αυθεντικότητα.
Μια τέτοια περίπτωση είναι ο Τιτσιάνος (Tiziano Vecellio, Pieve di Cadore, 1488 – Βενετία, 27 Αυγούστου 1576), μια μορφή που ξεχωρίζει, όπως «ο ήλιος ανάμεσα στα αστέρια», και στον μακρύ και δημιουργικό βίο του μεταβάλλει ύφος, αλλά παραμένει ο μεγάλος μάστορας του χρώματος. Για τη βιβλική μορφή του βενετσιάνικου 16ου αι. έχουν γίνει εκθέσεις από το Λονδίνο έως το Τόκιο. Μια έκθεση όμως που άνοιξε τις πύλες της στο Μουσείο Santa Giulia στην Brescia στις 21 Μαρτίου προσθέτει κάτι διαφορετικό, παρουσιάζει τη λειτουργία της τέχνης του 16ου αι. στην περιοχή επιρροής της Γαληνοτάτης και τους μηχανισμούς μεταφοράς, υποδοχής και μετασχηματισμού του καλλιτεχνικού ιδιώματος στα ελάσσονα κέντρα της ιταλικής Αναγέννησης. Κατά τούτο είναι εξαιρετικά σημαντική, καθώς είναι περισσότερο αυθεντική και ξεπερνά τον βεντετισμό στη δημιουργία και τη σύγχρονη διαχείρισή της από τα μουσεία.
Η παρουσία του μεγάλου δασκάλου στην Brescia επιτυγχάνεται μέσα από δύο έργα, το περίφημο πολύπτυχο «Averoldi» (1520-1522, από το όνομα του παπικού λεγκάτου, απεσταλμένου στην πόλη) που βρίσκεται στον ναό των Αγ. Νάζαρου και Κέλσου και την «Αλληγορία της Brescia» (Allegorie di Brescia) έργο της έκτης δεκαετίας του 16ου αι., που δυστυχώς χάθηκε στην πυρκαγιά του 1575. Οι γνωστότεροι τοπικοί καλλιτέχνες που επηρεάστηκαν είναι οι Romanino, Moretto e Savoldo. Οπως όμως παρουσιάζεται και στην τέταρτη από τις έξι ενότητες της έκθεσης, παρά την κυκλοφορία των μοτίβων και την ισχύ του μεγάλου κέντρου, οι καλλιτέχνες της Brescia διατηρούν την έντονη ρεαλιστική τους τάση και στον χειρισμό του φωτός προαναγγέλλουν τον μανιερισμό του Caravaggio.
Francesco Hayez, «Οι πρόσφυγες της Πράγας» (1831).
Η έκθεση με έργα πολλών μουσείων από την Ιταλία και το εξωτερικό υιοθετεί και σύγχρονες μουσειολογικές πρακτικές ψηφιακής προβολής έργων (π.χ. του προαναφερθέντος τριπτύχου που παραμένει στη θέση προσκαλώντας τον επισκέπτη και βγάζοντας την έκθεση έξω από τον εκθεσιακό χώρο) σε συνδυασμό με μουσική υπόκρουση.
Αναπτύσσεται σε τμήμα του Μουσείου Santa Giulia, ενός μοναστηριακού συγκροτήματος που στεγάζει το μεγαλύτερο μέρος των συλλογών του δήμου της Brescia, και μαζί με τον παρακείμενο αρχαιολογικό χώρο και την πινακοθήκη Tosio Martinengo αποτελούν τον πολιτιστικό πυρήνα, τα δυναμικά στοιχεία για την προώθηση μιας άλλης πλευράς της πόλης της Λομβαρδίας, αυτής του πολιτισμού.
Μια από τις μεσαίες πόλεις της Β. Ιταλίας, η Brescia, έδρα μεγάλων μεταλλουργικών εταιρειών, ανάμεσά τους η διάσημη Beretta, από τον 16ο αι. διεκδικεί και μια θέση ως πολιτιστικός προορισμός. Με μνημεία στον κατάλογο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO, σύμπλεγμα μουσείων και χώρων και κομψό κέντρο με δραστήριο θέατρο, αποτελεί με τις παρακείμενες πόλεις της Λομβαρδίας και του Βένετο, αλλά και τη λίμνη Garda, έναν ισχυρό πόλο έλξης.
«Ο Tiziano και η ζωγραφική του 16ου αι., ανάμεσα στη Βενετία και την Brescia», 21 Mαρτίου – 1 Ιουλίου 2018, Μουσείο Santa Giulia, Brescia.
* Ο κ. Μιχάλης Λυχούνας είναι αρχαιολόγος.