«Μηδενικές συγκρούσεις, μηδενικές εκπομπές, μηδενική συμφόρηση». Ετσι περιγράφει η Μαίρη Μπάρα, επικεφαλής της GM, την προοπτική της αυτόνομης οδήγησης. Ωστόσο ο δρόμος για το ουτοπικό αυτό μέλλον θα είναι μακρύς και δύσβατος, όπως φάνηκε από τα πρόσφατα θανατηφόρα περιστατικά με οχήματα της Tesla και της Uber. Οι κινητήρες της μετάβασης –κραταιές δυνάμεις της αυτοκινητοβιομηχανίας, τεχνολογικοί κολοσσοί και σωρεία start-ups– πρέπει να διαχειριστούν σύνθετα τεχνικά προβλήματα αλλά και τις αντιστάσεις της κοινής γνώμης.
Τον περασμένο μήνα, η Waymo, η θυγατρική της Google, δημοσίευσε βίντεο που δείχνει επιβάτες να μετακινούνται σε δοκιμαστικές διαδρομές με αυτοκίνητο χωρίς οδηγό στους δρόμους προαστίων στην Αριζόνα. Η εταιρεία διαθέτει ήδη άδεια λειτουργίας υπηρεσιών μετακίνησης στη συγκεκριμένη πολιτεία και σχεδιάζει να την ενεργοποιήσει πριν από το τέλος της χρονιάς. Η GM αναμένεται να ακολουθήσει με μία αντίστοιχη υπηρεσία εντός του 2019 και η BMW σχεδιάζει να λανσάρει μαζικά πλήρως αυτόνομα οχήματα το 2021, με την τεχνολογία της ισραηλινής Mobileye. Η Daimler, όπως αποκάλυψε πρόσφατα η «Κ», θα χρησιμοποιήσει την εφαρμογή της Beat στο εγγύς μέλλον για τη δική της υπηρεσία ρομποταξί. Στα τέλη Μαρτίου, η Daimler και η BMW ανακοίνωσαν τη σύσταση κοινοπραξίας στις επιβατικές μετακινήσεις, για να ανταγωνιστούν φιλόδοξες τεχνολογικές δυνάμεις όπως η Uber.
Αυτόνομο όχημα της Waymo (θυγατρική της Google), η οποία διαθέτει ήδη άδεια λειτουργίας υπηρεσιών μετακίνησης στην Αριζόνα.
Οι επιβατικές υπηρεσίες, φυσικά, είναι μόνο μία πιθανή εφαρμογή της νέας τεχνολογίας. «Η ανάπτυξη της αυτόνομης οδήγησης προχωράει με μεγάλη ταχύτητα και με διαφορετικές λύσεις για διαφορετικά είδη μεταφορών», δηλώνει στην «Κ» ο Νίκλας Γκούσταφσον, διευθυντής βιωσιμότητας (chief sustainability officer) της Volvo Group, που βρέθηκε προ εβδομάδων στην Αθήνα για το τέταρτο επιχειρηματικό φόρουμ Ελλάδας – Σουηδίας. «Ηδη λειτουργούμε αυτόνομα φορτηγά σε ένα ορυχείο στη Βόρεια Σουηδία. Η τεχνολογία επίσης ταιριάζει φυσικά σε άλλες έγκλειστες περιοχές, όπως λιμάνια και αμαξοστάσια λεωφορείων». Ο κ. Γκούσταφσον εξηγεί ότι «πιστεύουμε ότι η αυτονομία θα ξεκινήσει έξω από τις πόλεις» και θα εισέλθει στο αστικό περιβάλλον αρχικά «με λεωφορεία που θα κινούνται σε ξεχωριστούς λεωφορειόδρομους».
Από τα κυριότερα επιχειρήματα υπέρ της αυτόνομης οδήγησης είναι αυτό που σχετίζεται με την οδική ασφάλεια. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, 3.400 άνθρωποι χάνουν καθημερινά τη ζωή τους σε τροχαία δυστυχήματα. Η εξάπλωση των αυτόνομων οχημάτων αναμένεται να βελτιώσει θεαματικά την κατάσταση. Τα οχήματα της Waymo έχουν ήδη οδηγήσει 6,5 εκατ. χιλιόμετρα στους δρόμους και έχουν εμπλακεί σε ατυχήματα μόνο με ευθύνη των οδηγών συμβατικών αυτοκινήτων. Τα αυτόνομα οχήματα μπορούν να πατήσουν φρένο πάνω από χίλιες φορές πιο γρήγορα από τον μέσο οδηγό.
Αναστολή δοκιμών
Ωστόσο, όπως σημειώθηκε σε παρουσίαση της Mobileye που παρακολούθησε προ μηνών η «Κ» στο Ισραήλ, η κοινή γνώμη είναι πολύ περισσότερο διατεθειμένη να δεχθεί το ανθρώπινο λάθος ως αιτία θανάτων στον δρόμο από την ευθύνη της μηχανής. Το δεδομένο αυτό εξηγεί εν μέρει την απόφαση της Uber να αναστείλει τις δοκιμές αυτόνομων οχημάτων στις ΗΠΑ, μετά τον θάνατο 49χρονης πεζής στις 18 Μαρτίου στο Τέμπε της Αριζόνα έπειτα από πρόσκρουση με ρομποτικό αυτοκίνητο της εταιρείας. Είναι η πρώτη φορά που αυτόνομο όχημα εμπλέκεται σε θανατηφόρο δυστύχημα. Το τραγικό συμβάν οδήγησε και την Τoyota σε αναστολή των δοκιμών στις ΗΠΑ.
Εμπειρογνώμονες εξετάζουν το ρομποτικό όχημα της Uber που προκάλεσε τον θάνατο 49χρονης πεζής στις 18 Μαρτίου στο Τέμπε της Αριζόνας.
Πέντε μέρες αργότερα, ο θάνατος οδηγού σε ημι-αυτόνομο όχημα της Tesla στην Καλιφόρνια ενέτεινε την ανησυχία όσων μιλούν για τους αυξημένους κινδύνους που συνεπάγονται οχήματα με προηγμένα αυτόματα συστήματα, που δημιουργούν σε όσους τα οδηγούν μία ψευδαίσθηση απόλυτης ασφάλειας.
Ο χαμένος χρόνος
Τα αυτόνομα οχήματα ενδέχεται να οδηγήσουν σε ριζικό μετασχηματισμό της κοινωνικής και οικονομικής ζωής – αντίστοιχο με αυτόν που ξεκίνησε πριν από έναν αιώνα περίπου με τα συμβατικά αυτοκίνητα. H Boston Consulting Group έχει υπολογίσει ότι οι Αμερικανοί (συνολικά) ξοδεύουν περίπου 30 δισ. ώρες τον χρόνο οδηγώντας, περιμένοντας στην κίνηση ή ψάχνοντας να σταθμεύσουν. Τα αυτόνομα οχήματα θα απελευθερώσουν μεγάλο μέρος αυτού του χρόνου και θα δημιουργήσουν νέες δυνατότητες για τη χρήση του.
Σε πρόσφατο αφιέρωμα του Economist στα αυτοκίνητα-ρομπότ παρουσιάζονται εντυπωσιακά παραδείγματα. Οπως αναφέρει το βρετανικό περιοδικό, τα αυτοκίνητα μεταμόρφωσαν τον κλάδο της λιανικής, δημιουργώντας μεγάλα εμπορικά κέντρα με δεκάδες μαγαζιά και αχανή πάρκινγκ. Οι ρομποτικοί επίγονοι των αυτοκινήτων, σε συνδυασμό με το ηλεκτρονικό εμπόριο, γράφει ο Economist, θα κάνουν τα μαγαζιά να πηγαίνουν στον καταναλωτή. Οπως αναφέρει στο αφιέρωμα ο Πίτερ Νόρτον του Πανεπιστημίου της Βιρτζίνια, «το Walmart του μέλλοντος μπορεί να είναι στόλοι αυτοκινήτων που είναι έτοιμα να φέρουν στο σπίτι οτιδήποτε μπορείτε να αγοράσετε σε ένα κατάστημα Walmart».
Τα AVs και η κυκλοφοριακή συμφόρηση
Παρότι η διείσδυση της αυτόνομης τεχνολογίας στην οδική καθημερινότητα έχει ήδη ξεκινήσει, οι απόψεις διίστανται όσον αφορά το πόσο ταχέως θα προχωρήσει – αρκετοί μάλιστα πιστεύουν ότι στο σύνθετο περιβάλλον της πόλης ο ανθρώπινος παράγοντας θα είναι πάντα απαραίτητος. Η Boston Consulting Group υπολογίζει ότι το 2035, μόλις το 10% των οχημάτων θα είναι πλήρως αυτόνομα (επιπέδου 5).
Οι θιασώτες της ουτοπίας της αυτονομίας πάντως, εκτός από την ελαχιστοποίηση των τροχαίων, υπόσχονται κάτι άλλο που φαντάζει άπιαστο: το τέλος της κυκλοφοριακής συμφόρησης. Η έλευση της αυτονομίας, σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, θα σημάνει εν πολλοίς το τέλος της ατομικής ιδιοκτησίας αυτοκινήτων. Η δραματική μείωση του κόστους χρήσης των ρομποτικών αυτοκινήτων θα μας μετατρέψει, από κατόχους Ι.Χ., σε χρήστες υπηρεσιών μετακίνησης. Hδη, εταιρείες όπως η ισραηλινή Waze, που ξεκίνησε ως πάροχος πληροφόρησης για συνθήκες κίνησης σε πραγματικό χρόνο και που εξαγοράστηκε το 2013 από την Google, σχεδιάζουν την επέκταση της κοινής χρήσης αυτοκινήτων (car-pooling) με σκοπό την εξάλειψη της κυκλοφοριακής συμφόρησης. Η προσδοκία είναι ότι οι υπηρεσίες αυτές θα γίνουν πολύ πιο δημοφιλείς στην εποχή της αυτόνομης οδήγησης, περιορίζοντας σημαντικά τον αριθμό των οχημάτων στους δρόμους. Στην αποσυμφόρηση θα συμβάλλουν και οι προηγμένες ικανότητες πλοήγησης των έξυπνων αυτοκινήτων, που θα επιλέγουν πάντα τη λιγότερο επιβαρυμένη οδό προς τον προορισμό τους, αλλά και η δυνατότητά τους να κινούνται πολύ πιο κοντά το ένα στο άλλο.
Τα αυτόνομα οχήματα, λένε οι υπέρμαχοί τους, θα απελευθερώσουν μεγάλο μέρος του χρόνου που ξοδεύουμε οδηγώντας ή περιμένοντας στην κίνηση.
Ωστόσο, η εμπειρία του 20ού αιώνα ήταν ότι η αυξημένη χωρητικότητα των δρόμων οδηγούσε σε αυξημένη χρήση του αυτοκινήτου, με αποτέλεσμα η συμφόρηση να μειώνεται μόνο πρόσκαιρα. Επιπλέον, αν επαληθευτούν οι προβλέψεις για το μειωμένο κόστος των αυτόνομων οχημάτων, η ζήτηση για οδικές μετακινήσεις θα αυξηθεί.
Oπως παρατηρεί ο Economist στο ειδικό του αφιέρωμα: «Αν τα ρομποταξί είναι φθηνά και γρήγορα, ο κόσμος θα θέλει να τα χρησιμοποιήσει περισσότερο». Παράλληλα, η μείωση του κόστους μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της κυκλοφορίας αυτόνομων φορτηγών, επιδεινώνοντας περαιτέρω την κατάσταση.
Ο βαθμός στον οποίο η νέα τεχνολογία θα οδηγήσει σε μείωση της συμφόρησης και της ρύπανσης, συνεπώς, θα εξαρτηθεί από τη διάθεση των επιβατών να μετακινούνται στο ίδιο όχημα με αγνώστους και από την ταχύτητα της στροφής προς την ηλεκτροκίνηση. Περυσινή μελέτη του University of California, Davis συμπέρανε ότι η ευρεία υιοθέτηση της αυτόνομης οδήγησης χωρίς παράλληλη υιοθέτηση της ηλεκτροκίνησης και της κοινής χρήσης θα οδηγήσει σε αύξηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου του κλάδου των οδικών μεταφορών κατά 50% έως το 2050. Κρίσιμες θα είναι και οι πολιτικές τιμολόγησης της χρήσης των δρόμων. Oπως σημειώνει ο Economist, με διαθέσιμα τα δεδομένα κίνησης των αυτοκινήτων-ρομπότ, οι δημοτικές αρχές θα μπορούν να επιβάλλουν τέλη διέλευσης με πολύ πιο στοχευμένο τρόπο, επιτυγχάνοντας πολύ καλύτερα αποτελέσματα.