Για κάποιον που προσποιείται ότι μεταφράζει από τα πρεβεζάνικα, ενώ το μυαλό του σκέπτεται στα οξφορδιανά, ο Ευκλείδης Τσακαλώτος τα καταφέρνει καλά στα κοινά ελληνικά. Τα καταφέρνει κυρίως στους νεολογισμούς υψηλής πολιτικής χρησιμότητας, όπως «μεταμνημονιακή παρακολούθηση». Οπως «ολιστικό αναπτυξιακό πρόγραμμα».
Με αυτά τα δύο επινοήματα ο υπουργός Οικονομικών σήμανε την τελική ευθεία προς την περιλάλητη έξοδο. Προσγείωσε τις προσδοκίες για την «καθαρότητά» της, προσφέροντας ταυτόχρονα ως αντίβαρο κοινωνικές παροχές. Βγαίνει αυτό το μείγμα;
Ούτε στο ένα, ούτε στο άλλο σκέλος, λένε ανεξάρτητοι παρατηρητές, με εξειδικευμένη γνώση του προγράμματος αλλά και του κλίματος που επικρατεί στους κόλπους των δανειστών. Το κοινό συμπέρασμά τους είναι ότι μια κάποια έξοδος θα επιτευχθεί, επειδή αυτό υπαγορεύει η βούληση των Ευρωπαίων. Αλλά ότι αυτή δεν μπορεί να συνδυαστεί με «κανονική», φθηνή έξοδο στις αγορές, για λόγους που αφορούν τις επιδόσεις της ελληνικής οικονομίας, αλλά και τη διεθνή συγκυρία. Τα «γλυκαντικά» που επιχείρησε να σερβίρει το υπουργείο Οικονομικών –όπως η αύξηση του κατώτατου μισθού– για να μετριάσει τη μεταμνημονιακή παρακολούθηση δεν φαίνεται να έχουν καλύτερη τύχη.
Τα προαπαιτούμενα
«Είναι πολύ δύσκολο να περάσουν αυξήσεις μισθών όταν η ανεργία είναι ακόμη τόσο υψηλή. Δεν μπορούμε να περιμένουμε μαζικές αυξήσεις εισοδημάτων, χωρίς θεαματική αύξηση της απασχόλησης», επισημαίνει πρόσωπο με εμπειρία στις διαπραγματεύσεις. «Προτού συζητήσουμε την έξοδο, θα πρότεινα να επικεντρωθούμε στα προαπαιτούμενα που μας απομένουν μέχρι τότε. Εκεί κάποια μπορούν όντως να πάνε πίσω και να αποτελέσουν όρους του μεταμνημονιακού προγράμματος –όπως, ας πούμε, η άδεια για το καζίνο στο Ελληνικό ή το Κτηματολόγιο. Σε άλλα κεφάλαια όμως –όπως οι νέες αντικειμενικές τιμές ακινήτων, η ΔΕΗ, οι αλλαγές στο Δημόσιο– θα είναι πολύ δύσκολο η κυβέρνηση να αποσπάσει την αναβολή που επιθυμεί». Εξίσου δύσκολη, αν όχι απίθανη, θεωρείται και η αναβολή της εφαρμογής των προειλημμένων δεσμεύσεων για περικοπές στις συντάξεις και μείωση στο αφορολόγητο.
Και οι αγορές; Δεν δείχνουν ήδη την πίστη τους για το εξιτήριο του Αυγούστου, όπως ισχυρίζεται ο Τσακαλώτος; Η κυβέρνηση έχει ήδη ανατρέψει τον φιλόδοξο σχεδιασμό της για νέες εκδόσεις ομολόγων, την ώρα που τα χρονικά περιθώρια στενεύουν. Το αισιόδοξο σενάριο είναι ότι αν η κυοφορούμενη διευθέτηση του χρέους είναι γενναιότερη των προσδοκιών, τότε οι αγορές θα ανταποκριθούν. Ομως, η χώρα εξακολουθεί να παραμένει πολύ ευάλωτη – η πρώτη που επηρεάζεται από τις διεθνείς αναταράξεις, χωρίς να υπολογίζει κανείς τις νέες εστίες αβεβαιότητας, όπως τα ελληνοτουρκικά.
Θα βρεθεί τρόπος
Ωστόσο, όλοι συμφωνούν ότι, ανεξάρτητα από την επιτυχία των προσπαθειών αυτόνομου δανεισμού, το πρόγραμμα θα ολοκληρωθεί. Το μήνυμα ότι δεν πρόκειται να δοθεί άλλο πρόγραμμα έχει σταλεί εδώ και πολύν καιρό. Και σε αυτή τη συγκυρία «δεν υπάρχει διάθεση όξυνσης των σχέσεων με την Ελλάδα», λέει παράγοντας της αγοράς, με προϋπηρεσία σε διεθνείς οργανισμούς. «Πολιτικά θα βρεθεί τρόπος να εκταμιευτεί η δόση και να λήξει τυπικά το μνημόνιο».
Η ίδια πηγή εκτιμά ότι μπορεί να βρεθεί μια φόρμουλα διευθέτησης του χρέους που θα επιτρέπει στην Ελλάδα να μη βγει στις αγορές για τα πρώτα δύο χρόνια – κατά τα οποία οι προβλεπόμενες ανάγκες δεν είναι ούτως ή άλλως ιδιαιτέρως υψηλές. Μια τέτοια λύση, που θα έπρεπε να περιλαμβάνει γερό «μαξιλάρι» και εξαγορά των δανείων του ΔΝΤ από τον ESM, δύσκολα θα συνοδευόταν από «πιστοποιητικό» βιωσιμότητας του χρέους από το Ταμείο. Εκτιμάται όμως ότι θα έδινε στην κυβέρνηση το έναυσμα για πανηγυρισμούς – στη λογική ότι πέτυχε γενναία ρύθμιση που δήθεν «θωρακίζει» τη χώρα από τους «κλυδωνισμούς» για το μεταμνημονιακό διάστημα.
Στην πραγματικότητα μια τέτοια φόρμουλα θα ισοδυναμούσε με επίσημη αποδοχή αποτυχίας των προγραμμάτων για την Ελλάδα. «Τα μνημόνια, όλα τα μνημόνια, είχαν σχεδιαστεί υποτίθεται με τον στόχο να καταστήσουν την Ελλάδα ξανά ικανή να δανειστεί. Ξανά αξιόπιστη. Αν το τρίτο πρόγραμμα κλείσει έτσι (με μια διευθέτηση που συντηρεί τη θέση της χώρας εκτός αγορών), θα είναι σαν να έχουμε μια ετυμηγορία ότι η χώρα δεν έχει ολοκληρώσει τις μεταρρυθμίσεις. Δεν μπορεί να προσελκύσει επενδύσεις. Δεν μπορεί να εμπνεύσει εμπιστοσύνη», λέει η ίδια πηγή. Θα είναι έξοδος, αλλά χωρίς έξοδο στις αγορές.