Σε περίοδο οξύτατης πολιτικής πόλωσης έχει εισέλθει η Βραζιλία ύστερα από τη φυλάκιση του δημοφιλούς πρώην προέδρου Λουίς Ινάσιο «Λούλα» ντα Σίλβα στις 7 Απριλίου, λόγω καταδίκης σε κάθειρξη 12 χρόνων για υπόθεση διαφθοράς. Το αριστερό Κόμμα Εργατών, που ίδρυσε το 1980 ο Λούλα –συνδικαλιστής μεταλλεργάτης και αγωνιστής εναντίον της στρατιωτικής χούντας–, επιμένει να τον «κατεβάσει» υποψήφιο στις προεδρικές εκλογές του Οκτωβρίου. Στα 72 του χρόνια, ο Λούλα παραμένει πολύ δημοφιλής λόγω των φιλολαϊκών πολιτικών που άσκησε στην οκταετία της προεδρίας του (2003-2011), όταν 20 εκατομμύρια Βραζιλιάνοι βγήκαν από τη ζώνη της φτώχειας. Ολες οι δημοσκοπήσεις μέχρι τη φυλάκισή του έδειχναν ότι θα κέρδιζε τις προεδρικές εκλογές, αφού προηγείτο με διψήφια διαφορά από όλους τους ανθυποψηφίους του.
Η απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου να διατάξει τη φυλάκιση του Λούλα, προτού αυτός εξαντλήσει τα ένδικα μέσα για την ανατροπή της καταδικαστικής εις βάρος του απόφαση, θεωρήθηκε από τη βραζιλιάνικη Αριστερά δικαστικό πραξικόπημα με στόχο να παρεμποδιστούν η υποψηφιότητα και η βέβαιη επιστροφή του στην εξουσία.
Είχε προηγηθεί η καθαίρεση, το 2016, της εκλεγμένης διαδόχου του Λούλα, Ντίλμα Ρούσεφ, άλλης μιας αγωνίστριας κατά της δικτατορίας, που είχε βασανιστεί αγρίως, και έχασε το προεδρικό της αξίωμα χωρίς ποτέ να έχει κατηγορηθεί η ίδια για τα ενδημικά, στη Βραζιλία, οικονομικά σκάνδαλα. Με αυτά τα δεδομένα, η φυλάκιση του Λούλα πυράκτωσε την ήδη ηλεκτρισμένη πολιτική ατμόσφαιρα. Ρόλο καταλύτη έπαιξε και η ανοικτή τοποθέτηση του αρχηγού των ενόπλων δυνάμεων μέσω Διαδικτύου, την παραμονή της απόφασης του Ανωτάτου Δικαστηρίου, με την οποία ασκούσε πίεση στους δικαστές να φυλακίσουν τον Λούλα, αφήνοντας ελάχιστα συγκεκαλυμμένες απειλές για παρέμβαση του στρατού. Οι παλιοί δαίμονες της Βραζιλίας φαίνεται να στοιχειώνουν ξανά την πολιτική της ζωή.
Ο επόμενος
Ενσάρκωση αυτών των δαιμόνων αποτελεί ο Ζαΐρ Μπολσονάρο, ακροδεξιός, λαϊκιστής πολιτικός, ο οποίος εμφανίζεται να έχει το προβάδισμα για την προεδρία μετά τη φυλάκιση του Λούλα – μέχρι τότε δεν συγκέντρωνε ούτε τις μισές προτιμήσεις ψήφου σε σύγκριση με τον αριστερό πρώην πρόεδρο. Εχοντας διατελέσει αξιωματικός του στρατού, ο Μπολσονάρο υπερασπίζεται ανοικτά τη στρατιωτική δικτατορία. Μάλιστα, όταν ψήφισε υπέρ της καθαίρεσης της Ρούσεφ στο Κογκρέσο, το 2016, αφιέρωσε την ψήφο του στη μνήμη του διαβόητου συνταγματάρχη Κάρλος Αλμπέρτο Ούστρα, αρχηγού της μυστικής υπηρεσίας της χούντας και υπεύθυνου για σωρεία βασανιστηρίων εις βάρος πολιτικών κρατουμένων.
Εχοντας επενδύσει πολιτικά στη σκληρή γραμμή του απέναντι στην εγκληματικότητα και τη διαφθορά, ο Μπολσονάρο –που έχει δώσει το όνομά του σε δημοφιλές αναψυκτικό– είναι διαβόητος για τις ρατσιστικές και σεξιστικές του τοποθετήσεις. Δήλωσε δημοσίως ότι τα παιδιά του δεν θα γίνουν ποτέ γκέι γιατί έχουν πολύ καλή μόρφωση, ενώ σε άλλη περίπτωση είπε σε μια αριστερή βουλευτή ότι δεν κινδυνεύει να πέσει θύμα βιασμού γιατί είναι πολύ άσχημη. Το πρόβλημα με το Κόμμα Εργατών είναι ότι, μετά την καθαίρεση της Ρούσεφ και τη δίωξη του Λούλα, δεν κατάφερε να αναδείξει έναν προεδρικό υποψήφιο με το χάρισμα που θα του έδινε σοβαρές πιθανότητες επικράτησης στις εκλογές. Κι αυτό, παρά το γεγονός ότι η Δεξιά είναι διασπασμένη, ενώ ο διάδοχος της Ρούσεφ, Μισέλ Τέμερ, βαρύνεται από τεράστια σκάνδαλα και είδε τη δημοτικότητά του να καταρρέει στο 7%, το χαμηλότερο ποσοστό που γνώρισε ποτέ εν ενεργεία πρόεδρος της χώρας.
Με αυτά τα δεδομένα, το Κόμμα Εργατών αποφάσισε, την εβδομάδα που πέρασε, να συνεχίσει να στηρίζει την υποψηφιότητα Λούλα, διεκδικώντας την απελευθέρωσή του από το Ανώτατο Δικαστήριο. Υπέρ της απελευθέρωσης Λούλα έχουν ταχθεί και ενώσεις νομικών στη Βραζιλία, αλλά φαίνεται απίθανο το αίτημά τους να γίνει αποδεκτό. Σε αυτή την περίπτωση, η Αριστερά θα έχει περιθώριο μέχρι τον Αύγουστο να αναζητήσει εναλλακτική υποψηφιότητα.
Ωστόσο, για να έχει πιθανότητες επιτυχίας, ο όποιος υποψήφιος ή η όποια υποψήφια θα πρέπει να έχει οριστεί πολύ νωρίτερα, κάτι που δεν διαγράφεται στον ορίζοντα για την ώρα. Οπως αναγνωρίζουν ηγετικά στελέχη του Κόμματος Εργατών, οποιαδήποτε συζήτηση για σχέδιο Β αυτή τη στιγμή θα κατέληγε σε διάσπαση του κόμματος και γενικότερα της βραζιλιάνικης Αριστεράς.
Τρία χρόνια δικαστικές περιπέτειες
Οι δικαστικές περιπέτειες του Λούλα ξεκίνησαν τον Απρίλιο του 2015, τέσσερα και πλέον χρόνια μετά τον τερματισμό και της δεύτερης προεδρικής του θητείας, όταν οι Αρχές άρχισαν έρευνα για κατηγορίες που εμφάνιζαν τον πρώην πρόεδρο να έχει ασκήσει την επιρροή ώστε να αναλάβει επικερδείς συμβάσεις στο εξωτερικό η κατασκευαστική εταιρεία Oderbrecht. Τον Μάρτιο του 2016, αστυνομικοί εισέβαλαν στην κατοικία του Λούλα στο πλαίσιο της επιχείρησης «Πλυντήριο Αυτοκινήτων» και τον οδήγησαν στο τμήμα για ανάκριση. Οι κατηγορίες αφορούσαν σκάνδαλο δωροδοκίας γύρω από την κρατική εταιρεία πετρελαίων Petrobras, που είχε ενισχύσει προεκλογικά το Κόμμα Εργατών. Τον Αύγουστο του 2017, ο Λούλα καταδικάστηκε σε φυλάκιση 12 χρόνων, καθώς το δικαστήριο έκρινε ότι εισέπραξε 3,7 εκατ. ρεάλ (περί το ένα εκατομμύριο ευρώ) από την κατασκευαστική εταιρεία OAS, ως ανταμοιβή για τη μεσολάβησή του ώστε να εξασφαλίσει η εταιρεία σημαντικές συμβάσεις από την Petrobras. Ο Λούλα και οι δικηγόροι του αρνούνται κάθε ενοχή και κάνουν λόγο για πολιτική δίωξη.