Το πολιτικό εκκρεμές στην Ευρώπη και στην Αμερική κινείται προς τα δεξιά. Η κυκλοφορία ανθρώπων, αγαθών, κεφαλαίων, πληροφοριών και ιδεών, καθώς και τα μεταναστευτικά ρεύματα, έχουν δημιουργήσει, εκτός από τις συνήθεις οικονομικές ανησυχίες, πρόσθετα άγχη. Οι λαοί αναζητούν τις παλαιές σταθερές αναφορές, καταλυτικά αμφισβητημένες από τις κεντροαριστερές κοσμοπολίτικες ελίτ. Αν αυτή η πολιτική ζήτηση αγνοηθεί ή αν, ακόμη χειρότερα, αντιμετωπιστεί υποτιμητικά, το συνεπαγόμενο πολιτικό και ιδεολογικό κενό θα καλυφθεί από εθνικιστές και ξενόφοβους.
Μισόν αιώνα πριν, η Ευρώπη αντιμετώπιζε, mutatis mutandis, ανάλογο πολιτικό διακύβευμα. Ο γαλλικός Μάιος 1968 εγκαινίασε ένα επικίνδυνο αριστερόστροφο ρεύμα, στο οποίο, όμως, οι κυρίαρχοι μετριοπαθείς αριστεροί ανταποκρίθηκαν αποτελεσματικά: ο Φρ. Μιτεράν συμμάχησε με το Κομμουνιστικό Κόμμα σε κοινό κυβερνητικό σχήμα το οποίο απέτρεψε το επαπειλούμενο πολιτικό χάος. Η αριστερότροπη πολιτική ενέργεια κατευθύνθηκε σταδιακά προς ισορροπημένες συμβιβαστικές επιλογές.
Ενάμιση χρόνο πριν, οι Γάλλοι επέλεξαν ως πρόεδρο τον Εμανουέλ Μακρόν ο οποίος κατόρθωσε να παρουσιάσει τα παραδοσιακά γαλλικά κόμματα ως ανεπαρκή για δύσκολα μεταρρυθμιστικά έργα. Ο Μακρόν και η κυβέρνησή του εφαρμόζουν σήμερα τη δεξιά μεταρρυθμιστική πολιτική πρόταση. Καθώς πλήττονται συντεχνιακά και συνδικαλιστικά συμφέροντα, η πολιτική αυτή προκαλεί αντιδράσεις: οι σιδηροδρομικοί, οι εργαζόμενοι στην Air France, οι δικαστές, ένα μέρος των φοιτητών και των πανεπιστημιακών αντιστέκονται στις εξαγγελθείσες μεταρρυθμίσεις. Χρησιμοποιούν την παλαιά δοκιμασμένη «τεχνογνωσία» η οποία, μέχρι πρότινος, ανέκοπτε τις όποιες μεταρρυθμιστικές απόπειρες.
Εξαγγέλλεται ότι οι απεργίες, κυρίως των σιδηροδρομικών, θα παραταθούν ώς το καλοκαίρι. Αν η κυβέρνηση, υπό την πίεση των τουριστικών συμφερόντων, αναγκαστεί να συμβιβαστεί, θα εξαερωθεί συνολικά η μεταρρυθμιστική δυναμική. Θα δημιουργηθούν, έτσι, ευνοϊκές προϋποθέσεις για την έλευση της Ακροδεξιάς.
Καθώς βάλλεται από την Αριστερά, ο Μακρόν στρέφεται εμφανώς προς το δεξιό ακροατήριο – πρόσφατα και με ένα εντυπωσιακό «άνοιγμα» προς την Καθολική Εκκλησία. Ομως, οι παραδοσιακοί δεξιοί δεν κινητοποιούνται εύκολα· άλλωστε, θεωρούν ότι o Μακρόν τούς «υφήρπασε» μια βέβαιη νίκη. Επιπλέον, οι κομματικοί μηχανισμοί της Δεξιάς είναι απονευρωμένοι από το σοκ της ήττας.
Η εξουσία του Μακρόν, εξαιρετικά ισχυρή στους κρατικούς θεσμούς και στα ΜΜΕ, είναι ανύπαρκτη κομματικά. Η υπεσχημένη σύγκλιση Δεξιάς και Αριστεράς υπό την ηγεμονία του δεν έχει επιτευχθεί. Πιέζεται από τα αριστερά, χωρίς να μπορεί να στηριχτεί στη Δεξιά.
Οι επόμενοι μήνες είναι πολλαπλώς κρίσιμοι για την Ευρώπη. Θα καθορίσουν τη γαλλική πορεία, από την οποία εξαρτάται ο δυναμισμός του γαλλογερμανικού άξονα. Οι όποιες εξελίξεις θα αποτελέσουν πρόκριμα ως προς την επιβαλλόμενη πολιτική μεθοδολογία.
Στη Γαλλία συγκρούσθηκαν δύο διαφορετικές τακτικές: η πρώτη θεωρεί ότι, καθώς τα μετριοπαθή φιλοευρωπαϊκά κόμματα έχουν απαξιωθεί, επιβάλλεται ριζική ανανέωση της πολιτικής προσφοράς· η δεύτερη πιστεύει ότι, καθώς η παράδοση, οι υποδομές και οι ρίζες στην κοινωνία των παραδοσιακών κομμάτων συνιστούν πολιτικούς πόρους, είναι επικίνδυνη η «δημιουργική καταστροφή» του πολιτικού τοπίου· χρειάζεται, επομένως, να διατηρηθούν και να εκσυγχρονιστούν οι υφιστάμενες δομές.
Με τον Μακρόν, η Γαλλία επένδυσε στην ανανέωση του πολιτικού σκηνικού. Σύντομα θα φανεί αν η επιλογή αυτή έκλεισε ή άνοιξε δρόμο για τις ακροδεξιές και αντιευρωπαϊκές δυνάμεις.
* Ο κ. Γιώργος Πρεβελάκης είναι καθηγητής Γεωπολιτικής στη Σορβόννη (Paris I).