Με επιτυχία ολοκληρώνεται το νέο stress test, καθώς σύμφωνα με τραπεζικές πηγές και οι τέσσερις συστημικές τράπεζες –Alpha, Εθνική, Eurobank και Πειραιώς– ξεπερνούν τα ελάχιστα όρια κεφαλαιακής επάρκειας και για το δυσμενές σενάριο.
Η εκτίμηση αυτή εδραιώνεται μετά τις επαφές που είχαν οι διοικήσεις των τραπεζών με την ΕΚΤ και τον Ενιαίο Εποπτικό Μηχανισμό (SSM) την προηγούμενη εβδομάδα, ενώ τις επόμενες ημέρες θα έχουν αναλυτικότερη εικόνα για τα σχετικά νούμερα.
Το αίσιον πέρας του stress test αποτελεί μια εξαιρετικά θετική εξέλιξη, όχι μόνο για το τραπεζικό σύστημα –η κατάσταση του οποίου είχε αμφισβητηθεί έντονα– αλλά ευρύτερα για τη χώρα που ξεπερνά με επιτυχία μια μεγάλη δοκιμασία επιτυγχάνοντας έναν στόχο-ορόσημο.
Πέραν της έντονης και διαρκούς αμφισβήτησης των τραπεζών από υψηλού κύρους θεσμούς όπως το ΔΝΤ –τον περασμένο Αύγουστο είχε σημειωθεί δημόσια αντιπαράθεση του Ταμείου με την ΕΚΤ που οδήγησε στην επίσπευση του χρονοδιαγράμματος του stress test για τις ελληνικές τράπεζες– το stress test αποτελούσε εστία εγχώριας ανησυχίας και αβεβαιότητας. Είναι χαρακτηριστικό ότι το προηγούμενο διάστημα εμφανίζονταν συχνά διάφορα σενάρια για την αποτυχία τράπεζας – τραπεζών, υποχρεωτικές συγχωνεύσεις ακόμα και για bail in, δηλαδή κούρεμα καταθέσεων.
Ο ρόλος της ΤτΕ
Στην επιτυχία της άσκησης καθοριστική ήταν η συμβολή της Τράπεζας της Ελλάδος (ΤτΕ). Ο διοικητής της ΤτΕ Γιάννης Στουρνάρας είχε δημιουργήσει ειδική ομάδα εργασίας που παρακολουθούσε νυχθημερόν τη διαδικασία, βοηθούσε στην κατανόηση των τεχνικών παραμέτρων της άσκησης και δούλεψε πολύ στενά με την ΕΚΤ και τον SSM για την άμεση επίλυση των προβλημάτων που ανέκυπταν. Στην ομάδα εργασίας μετείχαν υψηλόβαθμα στελέχη της κεντρικής τράπεζας: Ηλίας Πλασκοβίτης μέλος του Συμβουλίου Νομισματικής Πολιτικής, Σπύρος Παντελιάς διευθυντής Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, Σίσσυ Παπαγιαννίδου διευθύντρια Εποπτείας και Γιώργος Πάσχας διευθυντής Επιθεώρησης Εποπτευόμενων Εταιρειών και συνεδρίαζε δυο φορές την εβδομάδα υπό την προεδρία του κ. Στουρνάρα. Η συμβολή της ΤτΕ, με ομαδική και αθόρυβη εργασία, στην ομαλή εξέλιξη της κρίσιμης αυτής διαδικασίας για τις τράπεζες ήταν ζωτική, ενώ την ίδια ώρα η κυβέρνηση επιδιδόταν με ένταση σε νέες προσωπικές επιθέσεις εναντίον του διοικητή. Ετσι, διέψευσε de facto τις θεωρίες συνωμοσίας που διακινούσαν κυβερνητικά στελέχη, σύμφωνα με τα οποία ο διοικητής της ΤτΕ ήθελε να οδηγηθεί κάποια τράπεζα σε ανακεφαλαιοποίηση και bail in προκειμένου να εμποδίσει την καθαρή έξοδο απο το μνημόνιο.
Ενα χρόνο πριν, οι περισσότεροι αναλυτές έκλιναν στην εκτίμηση ότι, δεδομένου του ύψους των μη εξυπηρετούμενων δανείων και των καθυστερήσεων στην αντιμετώπισή τους, το stress test θα έδειχνε νέες –και μάλιστα σημαντικές– κεφαλαιακές ανάγκες για τις τράπεζες. Και μεταξύ των συστημικών τραπεζών η Τράπεζα Πειραιώς εθεωρείτο ο πλέον αδύναμος κρίκος. Με πολύ μεγάλο απόθεμα κόκκινων δανείων, αδράνεια στην αντιμετώπισή τους, σχετικά περιορισμένες προβλέψεις και πολλά διοικητικά αλλά και προβλήματα εταιρικής διακυβέρνησης που άφησε η προηγούμενη διοίκηση, η Πειραιώς εκτιμάτο ότι δεν θα τα καταφέρει. Επιπλέον, οι ευρωπαϊκές αρχές είχαν σχηματίσει μια έντονα αρνητική γνώμη για την τράπεζα λόγω της ανορθόδοξης κάλυψης της αύξησης κεφαλαίου του 2015, αλλά και δυσλειτουργιών σε κρίσιμες διευθύνσεις όπως χορηγήσεων δανείων και διαχείρισης κινδύνων. Η νέα διοίκηση της Πειραιώς με επικεφαλής τον διευθύνοντα σύμβουλο Χρήστο Μεγάλου κατάφερε να ξεπεράσει όλα αυτά τα προβλήματα. Ο κ. Μεγάλου σε πολύ λίγο χρόνο κατάφερε να επιλύσει τις εταιρικές δυσλειτουργίες, να δημιουργήσει ένα νέο διοικητικό επιτελείο με έμπειρα στελέχη και το κυριότερο να προχωρήσει αποφασιστικά και αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση των κόκκινων δανείων – προχωρώντας σε αναδιαρθρώσεις προβληματικών δανείων, υποχρεώνοντας επιχειρηματίες να εργαστούν για την αποπληρωμή των υποχρεώσεών τους κ.ά.
Μαζί και με τον πρόεδρο Γ. Χαντζηνικολάου, εργάστηκαν εντατικά για την αποκατάσταση των σχέσεων εμπιστοσύνης με τις εποπτικές αρχές, τους επενδυτές και προχώρησαν σε άμεση ουσιαστική συμμόρφωση με τις οδηγίες του SSM. Στην κατεύθυνση αυτή η Πειραιώς προχώρησε σε μεγάλη αύξηση των προβλέψεων για τα κόκκινα δάνεια το 2017, που βοήθησε πολύ στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης. Κατά πληροφορίες της “K”, στο πλάνο κεφαλαιακής ενίσχυσης που θα υποβάλει η Πειραιώς σε δεύτερο χρόνο θα περιλαμβάνεται και αύξηση κεφαλαίου η οποία ωστόσο θα είναι μικρή και απολύτως διαχειρίσιμη, ενώ θα υπάρχει μεγάλο χρονικό περιθώριο για την υλοποίηση της αύξησης.
Αποφασιστικό βήμα για έξοδο από την κρίση
Το stress test του 2018 αποτελεί την τέταρτη μεγάλη δοκιμασία για τις εγχώριες τράπεζες κατά τη διάρκεια της κρίσης.
Η πρώτη μεγάλη ανακεφαλαιοποίηση έγινε το 2013, όταν το κράτος διοχέτευσε στις συστημικές τράπεζες περίπου 25 δισ., ενώ επιπλέον 3,5 δισ. διοχέτευσαν οι ιδιώτες επενδυτές μέσω αυξήσεων κεφαλαίου. Το Δημόσιο, μέσω του ΤΧΣ, ενίσχυσε με επιπλέον 13,4 δισ. και τις μη συστημικές τράπεζες (ΑΤΕ, Proton, ΤΤ, T Bank, FBB καθώς και συνεταιριστικές τράπεζες) για την κάλυψη των προβλημάτων τους.
Το 2014 ακολούθησε νέο stress test και νέες αυξήσεις κεφαλαίου, συνολικού ύψους 8,3 δισ., οι οποίες καλύφθηκαν εξ ολοκλήρου από ιδιώτες επενδυτές καθώς η επιστροφή της χώρας σε τροχιά ανάπτυξης δημιούργησε προσδοκίες για το τέλος της κρίσης. Οι προσδοκίες διαψεύστηκαν το 2015 με την περιπέτεια της νέας διαπραγμάτευσης, που οδήγησε στο τρίτο μνημόνιο. Οι τράπεζες υποχρεώθηκαν σε νέο stress test και νέες αυξήσεις κεφαλαίου –σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα τιμών–, με τους παλαιούς μετόχους να χάνουν το μεγαλύτερο μέρος της συμμετοχής τους.
Οι τράπεζες άντλησαν περίπου 12 δισ. από αυξήσεις κεφαλαίου και κρατική συμμετοχή (Εθνική και Πειραιώς) με την έκδοση ειδικών ομολόγων (CoCos). Η επιτυχής ολοκλήρωση, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, του stress test του 2018 αποτελεί αποφασιστικό βήμα για τη μεγάλη επιστροφή στην κανονικότητα και την έξοδο από την κρίση. Ωστόσο, υπάρχουν πολλές προκλήσεις ακόμη, με μεγαλύτερη τη μεταμνημονιακή εποχή και την επίτευξη υψηλών ρυθμών οικονομικής ανάπτυξης. Δίχως την περαιτέρω βελτίωση του οικονομικού περιβάλλοντος και σταθερότητα, οι τράπεζες δεν θα μπορέσουν να επιτύχουν την επίλυση του προβλήματος των κόκκινων δανείων, από την οποία εξαρτάται η ανάκαμψη του κλάδου.