Τα πολλά πρόσωπα της επιθυμίας

Τα πολλά πρόσωπα της επιθυμίας

3' 13" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

ΜΑΣΙΜΟ ΡΕΚΑΛΚΑΤΙ

Πορτρέτα της επιθυμίας

μτφρ.: Χρήστος Πονηρός

εκδ. Κέλευθος, σελ. 160

Δέκα πορτρέτα επιθυμίας σκιαγραφεί ο Ιταλός ψυχαναλυτής, μελετητής του Λακάν, Μάσιμο Ρεκαλκάτι. Προηγούμενα βιβλία του όπως το «Σύμπλεγμα του Τηλέμαχου», «Τα χέρια της μητέρας», αλλά και «Η δύναμη της επιθυμίας» έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά (τα δύο πρώτα από τις εκδόσεις Κέλευθος και το τελευταίο από τις εκδόσεις Καστανιώτη) και σε πολλές άλλες γλώσσες. Σε όλα του τα βιβλία ασχολείται με δύο πόλους, που φαίνονται διαζευκτικοί. Από τη μια είναι ο νόμος. Ο νόμος του πατέρα, το όριο του πολιτισμού, μιας κληρονομιάς, η αρχή που διέπει μια ζωή με παρελθόν αλλά και μέλλον. Και από την άλλη, βρίσκεται η επιθυμία. Η μητρική επιθυμία, η δύναμη ζωής που εμφυσά μια μητέρα στα σπλάχνα του παιδιού της, η επιθυμία του ερωτευμένου, του πιστού, η επιθυμία για την ίδια την επιθυμία.

Στο άκρο της επιθυμίας ακουμπάμε τα χείλη της απόλαυσης. Μια λέξη συνυφασμένη με την εποχή μας. Η λέξη «επιθυμία» φαίνεται να έχει απολέσει το βαθύτερο νόημά της. Η απάντηση σε ένα τέτοιο ερώτημα θα μπορούσε να είναι το αποστομωτικό μότο της εποχής «να περνάμε καλά».

«Εσείς τι επιθυμείτε;». Είναι αρκετά συχνή αυτή η ερώτηση στα ψυχαναλυτικά γραφεία. Κάθε φορά η απάντηση είναι διστακτική, μεσολαβεί ένα κενό, οι άνθρωποι εκπλήσσονται όταν έρχονται αντιμέτωποι με τη βαθύτερη επιθυμία τους. Θυμάμαι μία φορά, μία θεραπευόμενή μου, που έκπληκτη μου είπε «είναι τόσο σημαντική για τη δουλειά που κάνουμε η επιθυμία μου; Νόμιζα ότι δεν αφορά κανέναν».

Ο Ρεκαλκάτι, μέσα από τη δική του φιλοσοφική σκευή, ψυχαναλυτική πρακτική και την αγάπη για τις «Παραδόσεις» του Λακάν, θεωρεί ότι η επιθυμία είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της ύπαρξης. Ηταν πάντα ένα ανοικτό ερώτημα για τον άνθρωπο, αλλά στην εποχή που διανύουμε, είναι αναγκαίο να ξανατεθεί το ερώτημα: Γιατί;

Ισως διότι η λέξη επιθυμία ταυτίζεται με κάτι ανοχύρωτο, εκμαυλιστικό, έναν πόθο ή μια ακόρεστη απόλαυση. Οι άνθρωποι φοβούνται τις επιθυμίες τους. Από την άλλη, φαντάζει σαν επιτακτικό αίτημα της εποχής, να μπορεί ο δυτικός άνθρωπος να επιθυμεί τα πάντα και να τα αποκτά. Ολα τα κελεύσματα και οι σειρήνες καλούν τους ανθρώπους, εγκαταλελειμμένους από το τέλος της ιδεολογίας, της θρησκείας και οποιωνδήποτε άλλων αξιών, να διεκδικούν ακόρεστη υλική απόλαυση. Να θέλεις να είσαι για πάντα νέος, για πάντα χαρούμενος, για πάντα ερωτεύσιμος χωρίς να ερωτεύεσαι, να μη δεσμεύεσαι μήπως χάσεις την επόμενη ευκαιρία, να θέλεις την αιώνια λιακάδα ενός υπνωτισμένου μυαλού. Ή ακόμα χειρότερα, να επιθυμείς τα θέλω των άλλων από αδυναμία να ακούσεις τον βαθύτερο εαυτό σου.

Ο άνθρωπος διαχρονικά βιώνει διαφόρων ειδών επιθυμίες, ανάλογα την εποχή, την ιδιοσυγκρασία, την ψυχική ωριμότητα. Από τη ζηλόφθονη, καταστροφική επιθυμία περνάμε στην επιθυμία του Αλλου και στην ερωτική επιθυμία. Από την επιθυμία και το άγχος βιώνουμε την αδιατάρακτη επιθυμία τού τίποτα, από την επιθυμία της απόλαυσης ή τη σεξουαλική επιθυμία, μπορεί ένας άνθρωπος να εγκλωβιστεί στην επιθυμία του Αλλου ως έναν τόπο μη υπαρκτό, ή στην αγνή επιθυμία ενός ιδεαλισμού ακόμα και του θανάτου.

Στο τέλος βρίσκεται η επιθυμία του αναλυτή ως μια επιθυμία που ανακαλύπτει τη μεγάλη δύναμη της σιωπής της αγάπης, όπως το έθεσε ο Λακάν.

Η παρερμηνεία

Τον Ρεκαλκάτι τον ενδιαφέρει η εποχή που ζει. Τη μελετά πολιτικά, κοινωνιολογικά, φιλοσοφικά. Η ψυχαναλυτική του γνώση είναι επηρεασμένη από τα φαινόμενα του καπιταλισμού. Παρατηρεί ότι η επιθυμία μπορεί πολύ εύκολα να παρερμηνευθεί. Να θεωρηθεί καπρίτσιο, ένα αναλώσιμο ξόδι της ψυχής και ένας επαναληπτικός εγκλωβισμός χωρίς δημιουργικότητα. Τον απασχολεί η υποκειμενική επιθυμία. Δεν μπορεί να υπάρξει σε αυτό το επίπεδο συλλογικότητα. Αλλά μαζί με αυτή την ανακάλυψη, που προϋποθέτει καταβύθιση στον εσωτερικό λόγο και αφήγηση, ανακαλύπτουμε το όριο, τον Νόμο.

Η αληθινή επιθυμία που γεννά και δεν καταστρέφει δεν είναι ποτέ αναλώσιμη, δεν είναι ποτέ ακόρεστη. Χρειάζεται χώρος και χρόνος για να αναδυθεί η επιθυμία του υποκειμένου, ένα ταξίδι πλατωνικό, σπηλαιώδες. Μέσα από τη σπηλιά αναδύονται ήχοι, κραυγές, ψίθυροι ακόμα και σιωπές, αναδύονται πρόσωπα, και πρέπει να είσαι έτοιμος να τα αφουγκραστείς και να τα δεις.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή