Χαμηλοί τόνοι, σοβαρότητα και συνοχή «ακόμα και στον λόγο που εκφράζει η πολιτική ηγεσία», είναι τα αυτονόητα για όσους ασχολούνται με τα εθνικά θέματα, λέει στην πρώτη του συνέντευξη μετά την ανάληψη καθηκόντων συμβούλου του προέδρου της Ν.Δ. για θέματα εθνικής ασφαλείας, ο Χρήστος Βαΐτσης. Ο πρώην αρχηγός ΓΕΑ εκτιμά ότι η αμφισβήτηση κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας από την Τουρκία είναι πρακτική που δεν θα τερματιστεί με τη διενέργεια των εκλογών στη γειτονική χώρα και υπογραμμίζει ότι απαιτείται εγρήγορση της ελληνικής και της κυπριακής διπλωματίας για την αποφυγή καταστάσεων επικίνδυνης κλιμάκωσης.
– Χρειάζεται η χώρα ένα εθνικό συμβούλιο ασφαλείας;
– Προφανώς ναι. Ειδικά σε χώρες όπως η δική μας, η πολυσύνθετη, και πολλές φορές ασύμβατη υφή των προκλήσεων σε συνδυασμό με τη μεταβλητότητα του γεωπολιτικού περιβάλλοντος απαιτούν μία «ολιστική» και εις βάθος προσέγγιση, με συστηματική σχεδίαση. Γι’ αυτό και θεωρώ αναγκαία την ύπαρξη ενός οργάνου ικανού να σχεδιάζει με όραμα και μακρόπνοο ορίζοντα την εθνική στρατηγική για την επίτευξη των εθνικών στόχων. Να εντοπίζει εγκαίρως τις αναδυόμενες προκλήσεις, αλλά και να συνεισφέρει αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση κρίσεων χαμηλής ή μεγάλης έντασης. Το ίδιο αυτό όργανο θα μας δώσει τη δυνατότητα να είμαστε εμείς αυτοί που θα διαμορφώνουμε δεδομένα προς όφελος των εθνικών μας συμφερόντων και όχι να προσπαθούμε να αποτρέψουμε τετελεσμένα. Προφανώς το συμβούλιο εθνικής ασφαλείας δεν είναι πανάκεια που θα αντιμετωπίζει όλα τα εθνικά θέματα με απόλυτη επιτυχία. Αλλά σίγουρα θα μπορέσει να αποτελέσει τον συνθετικό κρίκο καθορισμού και κατεύθυνσης του συνόλου των παραγόντων που συνδιαμορφώνουν την αμυντική πολιτική της χώρας μας. Πόσο μάλλον όταν έχει αποδειχθεί ότι παρά την ύπαρξη διαφόρων παρομοίων δομών στον κυβερνητικό μηχανισμό της πατρίδας μας, δεν έχει υπάρξει αντίστοιχο αποτέλεσμα, με συνέπεια την αποσπασματική, μονοδιάστατη και πολλές φορές με καθυστέρηση αντιμετώπιση των εθνικών προκλήσεων. Δεν είναι καθόλου τυχαίο, άλλωστε, ότι ανάλογα όργανα έχουν οι περισσότερες προηγμένες χώρες που αντιμετωπίζουν εθνικές προκλήσεις.
– Πόσο πρέπει να ανησυχούμε για την κλιμάκωση στα ελληνοτουρκικά; Ανησυχείτε ότι η ένταση θα κορυφωθεί στην πορεία προς τις τουρκικές εκλογές;
– Κατά το τελευταίο διάστημα είμαστε όλοι μάρτυρες μιας αριθμητικής αλλά και ποιοτικής αναβάθμισης της παραβατικής συμπεριφοράς της Τουρκίας εντός και των τριών διαστάσεων του FIR Αθηνών, αλλά και στην περιοχή της Αν. Μεσογείου. Πέραν όμως τούτων, παρατηρείται μία ασυνήθιστη κλιμάκωση και στη ρητορική της Τουρκίας. Είναι πλέον σαφές ότι ο πρόεδρος Ερντογάν είχε ξεκινήσει μία άτυπη προεκλογική εκστρατεία τους τελευταίους μήνες και πρόθεσή του ήταν η διενέργεια πρόωρων εκλογών για την εξυπηρέτηση των προσωπικών του βλέψεων. Εν μέρει λοιπόν, κατά την άποψή μου, η κλιμάκωση για την οποία με ρωτάτε, οφείλεται στις επερχόμενες εκλογές, ώστε να συσπειρώσει μέσω εθνικιστικών κορωνών τη μάζα των ψηφοφόρων στους οποίους στοχεύει. Εκτιμώ ότι η συσπείρωση διά της συγκεκριμένης μεθόδου έχει σχεδόν αγγίξει την οροφή της, ο στρατηγικός αιφνιδιασμός των κομμάτων της αντιπολίτευσης έχει επιτύχει και η στρατηγική αυτή έχει πλέον ολοκληρωθεί. Πολύ φοβούμαι, όμως, ότι η ευθεία αμφισβήτηση των διεθνών συνθηκών και των κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας μας δεν πρόκειται να ολοκληρωθεί με το πέρας των εκλογών, αλλά θα αποτελέσει συνεχή πρακτική της Τουρκίας για το αμέσως επόμενο διάστημα. Η περαιτέρω όξυνση των σχέσεων και η συνέχιση ανάλογη της προκλητικής συμπεριφοράς της γείτονος, συναρτάται και με άλλες παραμέτρους, όπως η εξέλιξη των ερευνών για υδρογονάνθρακες στη Αν. Μεσόγειο, οι συζητήσεις και η πιθανή συμφωνία για ανακήρυξη ΑΟΖ Ελλάδος – Αιγύπτου, οι εξελίξεις των επιχειρήσεων στη Συρία και το Β. Ιράκ, οι σχέσεις Τουρκίας – ΗΠΑ – Ρωσίας, οι σχέσεις Ε.Ε. – Τουρκίας, κ.ά. Εν κατακλείδι, η λέξη ανησυχία μάλλον δεν είναι αυτή που πρέπει να χαρακτηρίζει τη συγκεκριμένη περίοδο, αλλά η σοβαρότητα, τα αυξημένα αντανακλαστικά, η εγρήγορση και η ετοιμότητα.
– Η Ν.Δ. έχει κρατήσει πιο χαμηλούς τόνους για τα ελληνοτουρκικά, αλλά κατηγορεί την κυβέρνηση για «ερασιτεχνισμούς» και «προχειρότητα»…
– Δεν αρμόζει στον ρόλο μου, αλλά και δεν θα ήθελα να ασκήσω πολιτική κριτική στους χειρισμούς της κυβέρνησης, διότι δεν γνωρίζω το σύνολο των δεδομένων που διαμορφώνουν τους χειρισμούς των διαφόρων θεμάτων. Δεν υπάρχει όμως αμφιβολία ότι οι χαμηλοί τόνοι, η σοβαρότητα, η υπευθυνότητα και η συνοχή ακόμη και στον λόγο που εκφράζει η πολιτική ηγεσία, πρέπει αυτονοήτως να χαρακτηρίζουν όλους όσοι ασχολούνται με τα εθνικά θέματα.
– Θεωρείτε πιθανό ένα «ατύχημα» ή θερμό επεισόδιο στο Αιγαίο ή στην κυπριακή ΑΟΖ;
– Η πιθανότητα δημιουργίας ενός ατυχήματος ή θερμού επεισοδίου, προσχεδιασμένου ή εξαιτίας ενός τυχαίου περιστατικού, ιδιαίτερα στον αέρα, εντός του FIR Αθηνών πάντοτε ελλοχεύει, εφόσον εξακολουθεί η αμφισβήτηση και η παραβατική συμπεριφορά της Τουρκίας. Στο Αιγαίο, οι επιλογές της Τουρκίας είναι ανοικτές χρονικά και περιοχικά στην περίπτωση που επιλέξει αυτή την εξέλιξη. Η σοβαρότητα, η ετοιμότητα και η αποφασιστικότητα των Ε.Δ. και του συνόλου του πολιτικο-διπλωματικού δυναμικού της χώρας, είναι οι κύριοι παράγοντες που θα αποτρέψουν τις όποιες σκέψεις της Τουρκίας για δημιουργία τετελεσμένων. Εκτιμώ ότι δεν συμβαίνει το ίδιο στην περιοχή της ΑΟΖ της Κύπρου. Οι επιλογές της Τουρκίας εκεί είναι περιορισμένες κυρίως χρονικά, λόγω των επικείμενων ερευνών στα διάφορα «οικόπεδα» για τη δημιουργία τετελεσμένων από εταιρείες που υποστηρίζονται από ισχυρές χώρες, όπως οι ΗΠΑ, η Γαλλία και η Ιταλία. Σε κάθε περίπτωση, το αμέσως επόμενο διάστημα θα πρέπει να είμαστε σε αμυντική εγρήγορση και η ελληνική μαζί με την κυπριακή διπλωματία να εξαντλήσουν από κοινού όλα τα περιθώρια για την αποφυγή καταστάσεων επικίνδυνης κλιμάκωσης, που θα επιτρέψουν τη δημιουργία συνθηκών ενός θερμού επεισοδίου.
– Τι πρέπει να κάνει η Ελλάδα; Δεν απαιτείται μια νέα στρατηγική έναντι της Τουρκίας; Ποιοι θεωρείτε ότι πρέπει να είναι οι βασικοί της άξονες;
– Η νέα πραγματικότητα στην Τουρκία και η αυξανόμενη ένταση που παρουσιάζεται στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, τόσο στην περιοχή του Αιγαίου όσο και στην Αν. Μεσόγειο, επιβάλλουν την ενδελεχή και εις βάθος ανάλυση των νέων δεδομένων. Η κατάσταση έτσι όπως διαμορφώνεται σήμερα αλλά και στο διαφαινόμενο μέλλον, οι γεωπολιτικές και όχι μόνον εξελίξεις, η κατανομή δυνάμεων και το ισοζύγιο ισχύος στην ευρύτερη περιοχή, θα πρέπει να αποτελέσουν σημαντικές παραμέτρους της εξίσωσης για τη χάραξη μιας νέας στρατηγικής, κατάλληλης να αντιμετωπίσει τις σύγχρονες προκλήσεις. Η κάλυψη του θεσμικού κενού στον στρατηγικό σχεδιασμό, ο καθορισμός των εθνικών στόχων και η εκπόνηση της εθνικής στρατηγικής με βασικούς άξονες την ενεργή διπλωματία χωρίς προκαταλήψεις, τη συγκρότηση αρραγούς μετώπου στο εσωτερικό της χώρας, και η δημιουργία ευέλικτων και αποτελεσματικών δομών χειρισμού κρίσεων αποτελούν προτεραιότητες. Απαραίτητη όμως προϋπόθεση παρά τα προβλήματα, είναι η διατήρηση ανοικτών όλων των διαύλων επικοινωνίας μεταξύ των δύο χωρών σε πολιτικό και στρατιωτικό επίπεδο. Τέλος, λαμβάνοντας υπόψη τον ρόλο της ισχύος στις διεθνείς σχέσεις και παρά τη δυσμενή οικονομική συγκυρία, η ενίσχυση των Ε.Δ. με στοχευμένα προγράμματα πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα.
«Ξεκάθαρο όραμα»
– Πώς αποφασίσατε να αναλάβετε ρόλο δίπλα στον πρόεδρο της Ν.Δ.;
– Ο πρόεδρος της Ν.Δ. Κυριάκος Μητσοτάκης έχει μία απολύτως διαμορφωμένη άποψη και ένα ξεκάθαρο όραμα εθνικής στρατηγικής. Οραμα χωρίς μικροκομματικές σκοπιμότητες και παλαιοκομματικές αγκυλώσεις, για ένα σύγχρονο, τεχνοκρατικό, αποτελεσματικό και μακρόπνοο τρόπο προσέγγισης των εθνικών θεμάτων. Και την προοπτική αυτή κατεξοχήν την υπηρετεί η δημιουργία ενός Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας. Η πρότασή του να συμμετάσχω και εγώ μαζί με άλλους σ’ αυτή την προσπάθεια, πέραν του ότι αποτελεί εξαιρετική τιμή για μένα, είναι και μια μεγάλη πρόκληση να προσφέρω στη πατρίδα μας όλες μου τις δυνάμεις, τις εμπειρίες, αλλά και τις γνώσεις που απέκτησα για περισσότερα από 40 χρόνια στις τάξεις της Πολεμικής Αεροπορίας.