Η Ελλάδα εξέρχεται σταδιακά από την κρίση χωρίς όραμα και σχέδιο. Το μέλλον της περιοχής μας δεν προμηνύεται ευοίωνο. Η μετεξέλιξη της εμφύλιας σύρραξης στη Συρία σε πόλεμο διά αντιπροσώπων, η δράση διεθνικών τρομοκρατικών οργανώσεων (π.χ. Ισλαμικό Κράτος) και η κατάρρευση ορισμένων κρατών (π.χ. Λιβύη, Υεμένη) δημιουργούν νέα δεδομένα για την ελληνική διπλωματία.
Παρά την εσωστρέφεια και τη μεμψιμοιρία μας, η έξοδος από την κρίση μπορεί να γίνει η αφορμή για επαναπροσδιορισμό της θέσης της Ελλάδας στον κόσμο. Αρχικά πρέπει να επιδιώξουμε έναν νέο γεωπολιτικό ρόλο στην Ανατολική Μεσόγειο. Η εποχή της «ανεξάρτητης εξωτερικής πολιτικής» έχει περάσει ανεπιστρεπτί. Η Ελλάδα πρέπει να αναβαθμίσει τον ρόλο της μέσα στο στρατόπεδο που έχει επιλέξει να ανήκει εδώ και πολλά χρόνια. Την ώρα που η Τουρκία του Ερντογάν αυτονομείται σταδιακά από τη Δύση και ο ανταγωνισμός μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας εντείνεται διαρκώς, η Αθήνα θα πρέπει να αδράξει την ευκαιρία να εξελιχθεί από απλό σύμμαχο της Δύσης σε περιφερειακό «πάροχο ασφάλειας». Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η άμεση ενίσχυση της ελληνικής στρατιωτικής ισχύος, ώστε να μπορεί η Αθήνα να διεκδικήσει με αξιώσεις τον νέο της ρόλο. Επίσης, χρειάζεται μεγαλύτερη συμμετοχή των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων σε νατοϊκές/ευρωπαϊκές αποστολές που θα προκύψουν στο εγγύς περιβάλλον. Η γεωπολιτική αναβάθμιση νομοτελειακά θα θωρακίσει την Ελλάδα από την αυξανόμενη τουρκική επιθετικότητα.
Αφού ισχυροποιήσει τη θέση της στην περιοχή, η Ελλάδα μπορεί να εκπονήσει μια εξωτερική πολιτική που θα δίνει έμφαση στην ήπια ισχύ της. Σε αυτή την προσπάθεια μπορούν να συμβάλουν διαφορετικοί μη κρατικοί δρώντες. Η Ορθοδοξία μπορεί να λειτουργήσει σαν μια πνευματική γέφυρα φιλίας και αδελφοσύνης. Για παράδειγμα, το Πατριαρχείο της Αλεξάνδρειας έχει σημαντική ιεραποστολική δράση στις χώρες της υποσαχάριας Αφρικής, που ενισχύει την εικόνα της Ελλάδας. Στην περιοχή του Περσικού Κόλπου, οι νέες ελληνικές κοινότητες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην οικονομία του Κατάρ και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, συμβάλλοντας έτσι αποφασιστικά στην ενίσχυση των διμερών σχέσεων. Το ίδιο ισχύει και με τους Ελληνες εφοπλιστές που δραστηριοποιούνται στην Κίνα και στη Νότια Κορέα. Ακόμη και ορισμένες κοινότητες ομογενών (όπως Ελληνες από την πρώην ΕΣΣΔ) και μεταναστών (π.χ. Πακιστανοί) που ζουν στην Ελλάδα αναπτύσσουν εξωστρεφή επιχειρηματική δραστηριότητα που συνεισφέρει στη βελτίωση της διεθνούς εικόνας μας. Στον παγκοσμιοποιημένο κόσμο που ζούμε, υπάρχουν πλέον πολλοί δρώντες που συμμετέχουν στο σύστημα εξωτερικής πολιτικής. Ετσι και στην Ελλάδα οδηγούμαστε σε μια λιγότερο κρατικά ελεγχόμενη και περισσότερο πλουραλιστική διπλωματία.
Σε κάθε περίπτωση, η ελληνική εξωτερική πολιτική χρειάζεται ένα νέο αφήγημα που θα αποπνέει αυτοπεποίθηση και σιγουριά. Ο κεντρικός του πυλώνας πρέπει να είναι η ακλόνητη συμμετοχή μας στην Ενωμένη Ευρώπη, στην Ευρωζώνη και στο ΝΑΤΟ. Με αυτόν τον τρόπο, προβάλλεται η Ελλάδα ως μια φιλελεύθερη δημοκρατία που λειτουργεί με κανόνες και αρχές. Μια χώρα που συμμετέχει ενεργά στον σχεδιασμό περιφερειακών πρωτοβουλιών για την ειρήνη και τη σταθερότητα. Ταυτόχρονα, η Ελλάδα δύναται να αναδείξει την αταλάντευτη προσήλωσή της στην εφαρμογή του διεθνούς δικαίου και στην προστασία των προσφύγων από τις εμπόλεμες ζώνες της Μέσης Ανατολής. Κάθε κρίση γεννάει ευκαιρίες. Στο χέρι μας είναι να τις αξιοποιήσουμε.
* Ο κ. Μάνος Καραγιάννης είναι αναπληρωτής καθηγητής στο King’s College London και αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.