Από τα λίγα που ξέρουμε για το «ολιστικό σχέδιο ανάπτυξης» που συζητά η κυβέρνηση με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, φαίνεται ότι αγνοεί τον τρόπο που αναπτύσσονται οι οικονομίες στον σημερινό κόσμο. Το σχέδιο επικεντρώνεται σε κλάδους όπου η Ελλάδα έχει ήδη ένα συγκριτικό πλεονέκτημα, και παράλληλα προωθεί επιχειρήσεις τεχνολογίας που θα σχεδιάζουν εντελώς νέα προϊόντα.
Αυτός ο συνδυασμός δεν αρκεί για να βελτιωθεί σημαντικά η παραγωγικότητα στο σύνολο της οικονομίας, που είναι προϋπόθεση για καλές αμοιβές εργασίας στους πολλούς εργαζομένους. Εξηγώ γιατί.
Eίπε πρόσφατα ο πρωθυπουργός ότι προτεραιότητα του σχεδίου είναι «η ενίσχυση των πιο δυναμικών κλάδων της ελληνικής οικονομίας: των μεταφορών και των logistics, της ενέργειας, του αγροτικού τομέα και της μεταποίησης, των υποδομών και της ψηφιακής οικονομίας, και φυσικά του τουρισμού, που συνεχίζει να αποτελεί την ατμομηχανή της ανάπτυξης».
Ολοι σχεδόν είναι κλάδοι όπου η Ελλάδα διαθέτει κάποιο φυσικό πλεονέκτημα (γεωγραφική θέση, κλίμα, παραλίες) και μπορεί να είναι ανταγωνιστική ακόμα και χωρίς καλή οργάνωση ή τεχνογνωσία. Εξαίρεση είναι η μεταποίηση, που εμφανίζεται απλώς συμπληρωματικά στον αγροτικό τομέα, και η ψηφιακή οικονομία.
Τι λείπει; Εκείνες οι δραστηριότητες που είναι η ραχοκοκαλιά κάθε σύγχρονης οικονομίας όταν έχει ξεπεράσει τα πρώτα στάδια ανάπτυξης και δεν έχει μπει στην πρωτοπορία της καινοτομίας: πολλές διαφορετικές βιομηχανικές επιχειρήσεις που εξάγουν, και επαγγελματικές υπηρεσίες.
Στη χρήσιμη ταξινόμηση του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, οι εθνικές οικονομίες κατατάσσονται σε τρία στάδια ανάπτυξης. Στο πρώτο η ανάπτυξη βασίζεται στους φυσικούς πόρους και στην ανειδίκευτη εργασία (resource – driven).
Στο δεύτερο, βασίζεται στην αποτελεσματικότητα των διαδικασιών της παραγωγής και της εμπορίας (efficiency – driven). Στο τρίτο, βασίζεται στη δημιουργία νέων προϊόντων και διαδικασιών, δηλαδή στην καινοτομία (innovation – driven). Οι πολιτικές που ενισχύουν την ανάπτυξη διαφέρουν ανάλογα με το στάδιο.
Στην αρχή έχουν σημασία οι βασικοί θεσμοί του κράτους, οι υποδομές, η μακροοικονομική σταθερότητα, η υγεία και η βασική εκπαίδευση. Στη συνέχεια, η ποιότητα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, η καλή λειτουργία των αγορών εργασίας, κεφαλαίου και προϊόντων, και η δυνατότητα των επιχειρήσεων να ωφελούνται από τη σύγχρονη τεχνολογία. Και στην κορυφή, η δυνατότητα να χρησιμοποιούν τεχνολογίες αιχμής και να καινοτομούν.
Οι προτεραιότητες της κυβέρνησης ταιριάζουν με τη δυναμική του πρώτου σταδίου, αγνοούν το δεύτερο, και περιλαμβάνουν κάποιες δράσεις για την καινοτομία. Ως επενδυτής στην καινοτομία χαίρομαι που το σχέδιο έχει στόχο να την ενισχύσει. Το ζητούμενο όμως δεν είναι μόνο να χτίσουμε μερικές δεκάδες καλές νεοφυείς επιχειρήσεις, αλλά να αυξηθεί η παραγωγικότητα παντού.
Για να γίνει αυτό πρέπει, χρειάζονται, πρώτον, οι γνωστές μεταρρυθμίσεις των μνημονίων, στις αγορές εργασίας και προϊόντων, καθώς και στη δημόσια διοίκηση. Δεν βοηθάει η οπισθοδρόμηση προς την υποχρεωτική διαιτησία για τις συμβάσεις εργασίας, ούτε η ανεξέλεγκτη γραφειοκρατία στο Δημόσιο.
Δεύτερον, χρειάζονται στελέχη με πείρα και εξειδίκευση. Δεν βοηθούν οι εξοντωτικοί φόροι και εισφορές στα μεσαία εισοδήματα, ούτε η διάλυση της τριτοβάθμιας επαγγελματικής και τεχνικής παιδείας ούτε η απομάκρυνση (πάλι) των πανεπιστημίων από την αγορά εργασίας.
Τρίτον, οι επιχορηγήσεις προς επιχειρήσεις, αν υπάρχουν, πρέπει να είναι για τεχνολογική αναβάθμιση, όχι για ξεπερασμένο εξοπλισμό. Δεν βοηθάει ένα πρόγραμμα αγροτικής ανάπτυξης που ενισχύει την αγορά τρακτέρ κι όχι νέων συστημάτων «γεωργίας ακριβείας».
Δεν είναι λοιπόν ολιστικό το σχέδιο. Ισως ενισχύει τη βάση και την κορυφή, αλλά δεν έχει ραχοκοκαλιά.
* Ο κ. Αρίστος Δοξιάδης είναι εταίρος στα κεφάλαια επενδύσεων τεχνολογίας Openfund και Big Pi.