«Ενας νεαρός άνδρας καταγγέλλει στην αστυνομία την εξαφάνιση του 60χρονου πατέρα του. Λίγους μήνες αργότερα, το πτώμα ενός μεσήλικα βρίσκεται στο δάσος. Δυστυχώς, η κατάσταση της σορού είναι τέτοια που δεν μπορεί να γίνει αναγνώριση. Ομως, όλα τα στοιχεία που έχει συλλέξει η αστυνομία δείχνουν ότι τα δύο “πρόσωπα”, ο εξαφανισθείς και το πτώμα ταυτίζονται. Ακόμα και ένα παλαιό σπάσιμο στο κόκαλο του αριστερού μάγουλου στο σημείο ακριβώς κάτω από το μάτι. Ομως, όταν ο ιατροδικαστής λαμβάνει δείγμα DNA από τον νεαρό προκειμένου να κάνει την ταυτοποίηση, το γενετικό υλικό του δεν ταιριάζει με το DNA του πτώματος. Η υπόθεση καταρρίπτεται. Ή μήπως όχι; Εσείς τι λέτε;».
Στην αίθουσα ξαφνικά επικρατεί απόλυτη σιγή. Είναι φανερό ότι ο Κώστας Κούβαρης, ιατροδικαστής και σύμβουλος της Διεθνούς Επιτροπής Ερυθρού Σταυρού (ICRC) στην Ελλάδα, έχει καταφέρει να κεντρίσει το ενδιαφέρον του νεανικού ακροατηρίου, περίπου 50 άτομα που φοιτούν στη σχολή του Λιμενικού Σώματος. H οργάνωση ICRC πραγματοποιεί μαθήματα στους φοιτητές για τον τρόπο διαχείρισης των πτωμάτων σε μαζική καταστροφή. Εκτός από τον σεβασμό προς τον νεκρό, η σωστή διαχείριση του πτώματος μπορεί να βοηθήσει στη λύση προβλημάτων και στην εξιχνίαση εγκλημάτων.
Ξαφνικά, ένας ανακαλύπτει τη λύση: «Δεν ήταν γιος του» αναφωνεί. Γενικό σούσουρο που δυναμώνει… ώσπου κάποιος θέτει την ερώτηση που, όπως φαίνεται τελικά, ήταν στο μυαλό όλων: «Πώς μπορούμε να κάνουμε τεστ DNA για να ανακαλύψουμε αν το παιδί “μας” είναι πράγματι δικό μας»;
Περίπου 50 φοιτητές της σχολής του Λιμενικού πήραν μέρος στο σεμινάριο.
Κάπως έτσι οι εικοσάχρονοι φοιτητές μαθαίνουν πως πολλά από όσα βλέπουμε στις αστυνομικές σειρές, απέχουν από την πραγματικότητα. Οχι, δεν μπορούμε να βρούμε DNA από μία τρίχα τις περισσότερες φορές. Πρέπει να υπάρχουν κύτταρα στο δείγμα που θα εξετάσουμε λέει η δρ Ελένη Ζορμπά, δικαστική ανθρωπολόγος, η οποία επίσης συμμετέχει στη διδασκαλία των μαθημάτων. «Ομως, εσείς μπορείτε πολύ εύκολα να πάρετε δείγμα DNA από κάποιον και είναι πολύ πιθανό να χρειαστεί να το κάνετε», εξηγεί.
Το «μηχάνημα συλλογής», το οποίο η οργάνωση παρέχει στο Λιμενικό, δεν είναι τίποτα άλλο από μια μπατονέτα την οποία τρίβουμε στο εσωτερικό του μάγουλου για να συλλέξουμε κύτταρα, και μετά κουμπώνει σε πλαστικό περίβλημα έτσι ώστε να μην αλλοιωθεί το δείγμα. Οι νεαροί φοιτητές φαίνονται δύσπιστοι. «Καλά από τους ζωντανούς. Από τους νεκρούς πώς θα το κάνουμε;», αναρωτιούνται.
Η συλλογή
«Από τους νεκρούς δεν θα το κάνετε εσείς, αλλά ο ιατροδικαστής», εξηγεί ο κ. Κώστας Κούβαρης, «όμως είναι εξαιρετικά σημαντικό εσείς να έχετε κάνει σωστά τη δουλειά όταν συλλέγετε το πτώμα, ώστε στη συνέχεια να μπορεί να γίνει η ταυτοποίηση σορών αγνώστων στοιχείων».
Η πρώτη δουλειά όταν εντοπιστεί ένα πτώμα είναι να βγει άμεσα μια καλή φωτογραφία το πρόσωπό του και η δεύτερη να του αποδοθεί ένας μοναδικός κωδικός αριθμός αναφοράς. Στη συνέχεια καταγράφονται ο τόπος εντοπισμού –μια λεπτομέρεια που δεν έχει και μεγάλη σημασία αν πρόκειται για ναυάγιο, έχει όμως σημασία στην περίπτωση σεισμού– ο ακριβής χρόνος εντοπισμού και όλα τα ιδιαίτερα στοιχεία που μπορούν να εντοπιστούν: τατουάζ, piercing, σημάδια εγχείρησης ή άλλα. Ρούχα, κοσμήματα, παπούτσια αποτελούν ενδείξεις για την ταυτότητα του πτώματος αλλά όχι και αποδείξεις.
Το «μηχάνημα συλλογής» δείγματος DNA.
Εφτασε η ώρα της πρακτικής: πώς τοποθετείται ένα πτώμα στον ειδικό σάκο. Ο ιατροδικαστής καθησυχάζει το ακροατήριό του: «Από τον νεκρό, ειδικά όταν βγει από τη θάλασσα, δεν κινδυνεύεις να κολλήσεις τίποτα εκτός αν προέρχεται από μέρος όπου υπάρχει επιδημία Εμπολα. Πρόκειται για ένα πολύ τσαμπουκαλεμένο και εν πολλοίς ακόμα άγνωστο μικρόβιο».
Το ακροατήριο δεν δείχνει ιδιαίτερη προσοχή…
Και όμως, «το πιθανότερο είναι ότι θα κληθείτε να βοηθήσετε στα ναυάγια στο Αιγαίο», επισημαίνει με νόημα η κ. Ζορμπά. Εκατοντάδες άνθρωποι βρίσκονται θαμμένοι στη Λέσβο, στο νεκροταφείο για τους πρόσφυγες που έχασαν τη ζωή τους στο Αιγαίο, το οποίο δημιούργησε η ICRC. Συγγενείς έρχονται στο νησί αναζητώντας τον αγνοούμενο, γιο, αδελφό, τον αγαπημένο πάνω απ’ όλα.
Υπάρχει η ανάγκη να κλείσει ο κύκλος. «Οι άνθρωποι ησυχάζουν όταν οι αγνοούμενοι αποδεικνύονται νεκροί. Αρχίζεις να πενθείς μόνο όταν γνωρίζεις ότι υπάρχει ένα πτώμα, ένα μέρος όπου μπορείς να προσευχηθείς για τον άνθρωπο που έχασες», εξηγεί η κ. Ζορμπά.