Υπάρχει ένας μύθος, που θέλει τον Ταγίπ Ερντογάν ανίκητο στο μπαλκόνι και στις κάλπες. Οπως όλοι οι μύθοι, έτσι κι αυτός έχει μια ορισμένη βάση. Από το 2002 μέχρι σήμερα, το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) που ίδρυσε ο Ερντογάν έχει κερδίσει 12 νίκες σε ισάριθμες αναμετρήσεις – πέντε βουλευτικές εκλογές, τρεις τοπικές, μία προεδρική και τρία δημοψηφίσματα. Αυτό που αποσιωπά ο μύθος είναι ότι, αν η μισή τουρκική κοινωνία λατρεύει τον Ερντογάν, η άλλη μισή τον απεχθάνεται. Κι ότι αν καταφέρνει να διατηρεί την ηγεμονία του, είναι γιατί οι δυνάμεις της αντιπολίτευσης εχθρεύονται περισσότερο η μία την άλλη απ’ όσο μισούν τον Ερντογάν.
Οταν ο Τούρκος πρόεδρος προκήρυξε πρόωρες εκλογές για τις 24 Ιουνίου, οι περισσότεροι παρατηρητές προεξοφλούσαν ότι η ιστορία θα επαναληφθεί για ακόμη μία φορά. Αλλωστε, ουδείς Δυτικός ηγέτης θα ονειρευόταν να πάει σε εκλογές με τόσα ατού στα χέρια του. Παρά τις επίφοβες για το μέλλον «φούσκες» της, η οικονομία αναπτυσσόταν με ρυθμό 7,4%. Η εθνικιστική έξαρση που προκάλεσε η εισβολή στο Αφρίν φούσκωνε τα πανιά του ΑΚΡ. Ο Τύπος ελεγχόταν από φίλους του Ερντογάν σε ποσοστό 90% και η κατάσταση εκτάκτου ανάγκης νομιμοποιούσε τις αυθαιρεσίες του. Το φιλοκουρδικό κόμμα HDP είχε την ηγεσία του στη φυλακή και η υπόλοιπη αντιπολίτευση παρέμενε διασπασμένη.
Ωστόσο, η ανακοίνωση των πρόωρων εκλογών, στις 18 Απριλίου, λειτούργησε σαν ηλεκτροσόκ που αφύπνισε την αντιπολίτευση. Η πρώτη ανατροπή ήρθε την περασμένη Κυριακή. Ο αρχηγός του κεμαλικού κόμματος CHP, που ασκεί καθήκοντα αξιωματικής αντιπολίτευσης, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, «δάνεισε» στη Μεράλ Ακσενέρ του νεοπαγούς εθνικιστικού κόμματος iYi (Καλό) 15 βουλευτές για να ξεπεράσει τα κωλύματα της εκλογικής νομοθεσίας και να κατέβει στις βουλευτικές εκλογές. Η πρωτοφανής αυτή κίνηση τροφοδότησε σενάρια περί ενιαίου μετώπου της αντιπολίτευσης κατά του Ερντογάν στις προεδρικές εκλογές, καθώς η Ακσενέρ είχε ήδη θέσει υποψηφιότητα.
Το πρόβλημα είναι ότι η «Λύκαινα» της τουρκικής πολιτικής ζωής (προέρχεται από το ακροδεξιό κίνημα των Γκρίζων Λύκων) ήταν κόκκινο πανί για τους συντηρητικούς Κούρδους, που ψήφιζαν στο παρελθόν τον Ερντογάν, αλλά σήμερα αναζητούν άλλη πολιτική έκφραση.
Η υποψηφιότητα Γκιουλ
Ο Κιλιτσντάρογλου, που δεν βιάστηκε να ανακοινώσει τη δική του υποψηφιότητα, θα προτιμούσε τον πρώην πρόεδρο της Δημοκρατίας, Αμπντουλάχ Γκιουλ. Μέλος της ιδρυτικής τρόικας του ΑΚΡ, ο Γκιουλ κυβέρνησε μαζί με τον Ερντογάν, αλλά ήρθε σε σύγκρουση μαζί του τα τελευταία χρόνια, αντιδρώντας στην υπερβολική συγκέντρωση εξουσιών και στην απομάκρυνσή του από το δυτικό στρατόπεδο.
Υπέρ της υποψηφιότητας Γκιουλ τάχθηκε και ο Τεμέλ Καραμολέογλου, επικεφαλής του ισλαμικού Κόμματος Ευδαιμονίας (Saadet). Αν και στις τελευταίες εκλογές πήρε μόλις 2,1%, το Saadet μπορεί να τραβήξει ψήφους από τη βάση του ΑΚΡ, καθώς τα δύο κόμματα προέρχονται από την ίδια ρίζα: το ισλαμικό κίνημα Milli Gorus του πρώην πρωθυπουργού Νετσμετίν Ερμπακάν. Την περασμένη Τετάρτη, ο Καραμολέογλου συναντήθηκε με τον Γκιουλ για να τον πείσει να κατέβει στις προεδρικές εκλογές ως κοινός υποψήφιος της αντιπολίτευσης. Νωρίτερα, ο Γκιουλ είχε συναντηθεί με τον πρώην πρωθυπουργό Αχμέτ Νταβούτογλου, αρχιτέκτονα της νεοοθωμανικής εξωτερικής πολιτικής του ΑΚΡ, τον οποίο επίσης κατάφερε να αποξενώσει ο Ερντογάν τα τελευταία χρόνια με τη μεγαλομανία του.
Οταν γράφονταν αυτές οι γραμμές, το ενδεχόμενο να ενωθεί η αντιπολίτευση γύρω από την υποψηφιότητα Γκιουλ (αν υπάρξει, τελικά, αυτή η υποψηφιότητα) δεν φαινόταν το επικρατέστερο. Η Μεράλ Ακσενέρ επέμενε ότι θα διεκδικήσει η ίδια την προεδρία, ενώ το HDP ανακοίνωσε ότι θα κατεβάσει τον φυλακισμένο ηγέτη του, Σελαχατίν Ντεμιρτάς. Σημαίνοντα στελέχη του CHP θεώρησαν προδοσία των κοσμικών αρχών του κεμαλισμού ενδεχόμενη υποστήριξη του ισλαμιστή Γκιουλ, μάλιστα ορισμένοι δήλωσαν ότι θα προτιμούσαν να ψηφίσουν τον ίδιο τον Ερντογάν.
Το βασικό πρόβλημα της αντιπολίτευσης δεν είναι ότι δεν διαθέτει έναν χαρισματικό αντι-Ερντογάν για να την ενώσει. Είναι ότι δεν έχει να παρουσιάσει στον τουρκικό λαό μια εναλλακτική στρατηγική από εκείνη που της προσφέρει η ισλαμο-εθνικιστική συμμαχία του ΑΚΡ με το ΜΗΡ (πρώην Γκρίζοι Λύκοι) του Ντεβλέτ Μπαχτσελί.
Αντίθετα, όσο πιο πολύ μαστιγώνει τον Ερντογάν η ετερόκλητη αντιπολίτευση (με εξαίρεση το HDP), τόσο πιο πολύ του μοιάζει.
Πράγματι: το Saadet όχι μόνο προέρχεται από την ίδια ρίζα με το ΑΚΡ, αλλά εκφράζει πιο αδιάλλακτες, φονταμενταλιστικές τάσεις του παλιού, ισλαμικού κινήματος. Το iYi όχι μόνο προέρχεται από την ίδια ρίζα με το ΜΗΡ, αλλά το υπερφαλαγγίζει σε εθνικιστική και ιδίως ανθελληνική υστερία: η Ακσενέρ έχει ζητήσει κατ’ επανάληψη «να οχυρωθούν από την Τουρκία τα 18 νησιά του Αιγαίου που έχουν καταλάβει οι Ελληνες». Στο ίδιο μήκος κύματος ο Κιλιτσντάρογλου, ο οποίος ανήμερα τα Φώτα, με αφορμή την επίσκεψη του Αλέξη Τσίπρα στην Ψέριμο, δήλωσε ότι η νήσος είναι τουρκική, ενώ πρόσφατα απείλησε ότι, αν κερδίσει τις εκλογές, θα «πάρει πίσω» από την Ελλάδα νησιά του Αιγαίου.
Δύο όμοια μπλοκ
Η βρετανική εφημερίδα Independent έγραψε προ πενταετίας πως, όταν η Συντηρητική πρώην πρωθυπουργός της Βρετανίας Μάργκαρετ Θάτσερ ρωτήθηκε ποιο θεωρούσε το πλέον ουσιώδες επίτευγμα που αφήνει πίσω της ως πολιτική κληρονομιά, απάντησε: το Νέο Εργατικό Κόμμα του Τόνι Μπλερ, τον οποίο οι κακεντρεχείς είχαν ονομάσει «μια Μάργκαρετ Θάτσερ με παντελόνια». Παλιά οι νικητές έπαιρναν το σκαλπ των νικημένων. Στους πιο πολιτισμένους καιρούς μας, εκείνο που επιζητούν οι νικητές, ως ύστατη δικαίωση, είναι το περιεχόμενο του κρανίου, η συνείδηση των αντιπάλων τους.
Κάτι ανάλογο φαίνεται να συμβαίνει στην ανατολίτικη παραλλαγή της ιστορίας, στη σημερινή Τουρκία του Ταγίπ Ερντογάν. Υστερα από 16 περιπετειώδη χρόνια στην εξουσία, με τις συνωμοσίες «Εργκένεκον» και «Βαριοπούλα», τον αποκεφαλισμό των πασάδων του στρατού, τη δημοκρατική εξέγερση της πλατείας Ταξίμ, τη ρήξη με τον Φετουλάχ Γκιουλέν, την υποτροπή του Κουρδικού και το αποτυχημένο στρατιωτικό πραξικόπημα του 2016, ο Τούρκος πρόεδρος μπορεί να υπερηφανεύεται για ένα πράγμα: ότι κοντεύει να φτιάξει μια αντιπολίτευση κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν του κυβερνητικού μπλοκ ΑΚΡ-ΜΗΡ. Ακόμη κι αν έχανε την εκλογική μάχη που έχει μπροστά του, κάτι που δεν φαίνεται και πολύ πιθανό με τα σημερινά δεδομένα, θα άφηνε ως κληρονομιά την ασφυκτική ηγεμονία του ισλαμοεθνικισμού, σε κυβέρνηση και αντιπολίτευση. Μια εξέλιξη για την οποία λίγοι, τουλάχιστον εκτός Τουρκίας, έχουν λόγους να επιχαίρουν ή να εφησυχάζουν. Με αυτά τα δεδομένα, όσοι προσδοκούν μια ήττα του Ερντογάν, θεωρώντας ότι η εναλλακτική λύση δεν μπορεί να είναι χειρότερη, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα δικαιωθούν.