Δύο χειραψίες, η μία που ουδέποτε έγινε και η δεύτερη, σφιχτή, επώδυνη, αλλά παρατεταμένη, απηχούν το επίπεδο των σημερινών σχέσεων της Ουάσιγκτον με δύο παραδοσιακούς της συμμάχους, τη Γερμανία και τη Γαλλία, κατά την μετά Ομπάμα εποχή. Από τότε που ο Ντόναλντ Τραμπ έγινε πρόεδρος των ΗΠΑ, οι Ευρωπαίοι ηγέτες προσπαθούσαν να διακρίνουν τις προθέσεις του, έγραψε αυτήν την εβδομάδα η «Ουάσιγκτον Ποστ» και θύμισε ότι ο Αμερικανός πρόεδρος απέφυγε να δώσει το χέρι του στην Αγκελα Μέρκελ κατά την πρώτη τους συνάντηση στον Λευκό Οίκο, τον Μάρτιο του 2017, ενώ ο Εμανουέλ Μακρόν έχει σαφώς βρει ένα δίαυλο επικοινωνίας μαζί του.
Η διαφορά στη διαπροσωπική χημεία ήταν έκδηλη αυτήν την εβδομάδα, κατά την οποία τον Μακρόν διαδέχθηκε η Μέρκελ στην Ουάσιγκτον. Από το διαβόητο πλέον τίναγμα της πιτυρίδας («Πρέπει να τον φτιάξουμε τέλειο», είπε χαρακτηριστικά ο Τραμπ και καθάρισε το πέτο του Γάλλου προέδρου) μέχρι τη γνωστή έκφραση αμηχανίας της καγκελαρίου και την έλλειψη χιούμορ που της καταλογίζει ο Αμερικανός πρόεδρος το χάσμα είναι τεράστιο, συνδηλωτικό του τρόπου με τον οποίο η διαπροσωπική σχέση μπορεί να επιδρά και στη διπλωματία. Την Παρασκευή, την αποκάλεσε μεν «μια ξεχωριστή γυναίκα», τη συνεχάρη για την πρόσφατη εκλογή της και διέψευσε τις φήμες ότι η σχέση τους είναι ψυχρή. Γεγονός όμως παραμένει ότι επέλεξε να στριμώξει τη συνάντησή του με τη Μέρκελ σε ένα εικοσάλεπτο τετ α τετ, ένα γεύμα και μια κοινή συνέντευξη Τύπου λίγο πριν από το Σαββατοκύριακο, ενώ αφιέρωσε τρεις ολόκληρες ημέρες στον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν. Η σύγκριση πάντως της τριήμερης υποδοχής Μακρόν στην Ουάσιγκτον με τη σύντομη της Μέρκελ είναι άδικη και αυθαίρετη, γιατί η καγκελάριος δεν είναι αρχηγός κράτους και το πρωτόκολλο δεν προβλέπει ίση μεταχείριση.
Παρόλο που τα μηνύματα και οι διεκδικήσεις των δύο ηγετών του γαλλογερμανικού άξονα στην Ευρώπη ήταν σε πλήρη συντονισμό (διάσωση της συμφωνίας με το Ιράν, εξαίρεση από τους δασμούς στις εισαγωγές χάλυβα και αλουμινίου, κοινό μέτωπο στη Συρία, προσεκτική αναχαίτιση της επιρροής της Ρωσίας), Μακρόν και Μέρκελ έχουν επιλέξει πολύ διαφορετική στρατηγική προσέγγισης. «Γητευτή του Τραμπ» βάφτισε τον Μακρόν ο διεθνής Τύπος, ο οποίος εκτιμά ότι ο Γάλλος πρόεδρος θεωρεί αντιπαραγωγική την απομόνωση της Ουάσιγκτον και είναι έτοιμος να παίξει το παιχνίδι του Τραμπ με τους δικούς του όρους. Η προθυμία του Μακρόν να υιοθετήσει την πρωτοβουλία του Τραμπ για νέα συμφωνία με το Ιράν επιβεβαιώνει μεν την άποψη των «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς» ότι ο Γάλλος πρόεδρος επενδύει μακροπρόθεσμα στον Αμερικανό ομόλογό του, προσέκρουσε ωστόσο στις αντιδράσεις της Γερμανίας, του Ιράν και μεγάλης μερίδας του πολιτικού κόσμου και των ΜΜΕ στην ίδια τη Γαλλία.
Την ίδια στιγμή, η ετοιμότητα της Γαλλίας να συνδράμει τις ΗΠΑ στις επιδρομές κατά της Συρίας μετά την επίθεση με χημικά στην Ντούμα αναβάθμισε τον Μακρόν στα μάτια του Τραμπ, ο οποίος ούτως ή άλλως διαμαρτύρεται για τη στρατιωτική αδράνεια των Ευρωπαίων και τις πενιχρές αμυντικές δαπάνες τους.
Μπορεί το Βερολίνο να αρνήθηκε να συμμετάσχει στους βομβαρδισμούς, αλλά η πρόσφατη κινητικότητα στο εξοπλιστικό του πρόγραμμα είναι πιθανό να συνδέεται χρονικά με την επίσκεψη της Μέρκελ στην Ουάσιγκτον. Μόνο φέτος η Γερμανία σκοπεύει να δαπανήσει σχεδόν μισό δισ. ευρώ σε νέες παραγγελίες, ενώ τα επόμενα χρόνια σχεδιάζει να προμηθευθεί ισραηλινής κατασκευής μη επανδρωμένο αεροσκάφος κόστους ενός δισ. ευρώ. Υπενθυμίζεται πως στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ οι χώρες-μέλη έχουν δεσμευθεί πως οι αμυντικές δαπάνες θα ανέλθουν σε 2% του ΑΕΠ, ενώ αυτήν τη στιγμή της Γερμανίας είναι μόλις 1,13%.
Κρίσιμες αποφάσεις
Μέσα στις επόμενες ημέρες λήγει η προθεσμία για δύο κρίσιμες αποφάσεις της Ουάσιγκτον. Την Πρωτομαγιά λήγει το καθεστώς εξαίρεσης της Ε.Ε. από τους νέους αμερικανικούς δασμούς για τις εισαγωγές χάλυβα και αλουμίνιου και οι Ευρωπαίοι θα ήθελαν μια εύλογη παράταση. Παράλληλα, πριν από τα μέσα Μαΐου θα πρέπει ο Τραμπ να επικυρώσει τη συμφωνία με το Ιράν, ενώ έχει πλέον στο πλευρό του δύο από τα σκληρότερα γεράκια στην Ουάσιγκτον: τον Μάικ Πομπέο στο υπουργείο Εξωτερικών και τον Τζον Μπόλτον, νέο σύμβουλο Εθνικής Ασφαλείας. Οι επόμενες δύο εβδομάδες θα είναι συνεπώς ζωτικής σημασίας και για τις σχέσεις της Ευρώπης με τις ΗΠΑ.
Ούτε ο Μακρόν ούτε η Μέρκελ έχουν πολλά κοινά σημεία με τον Τραμπ. Η διαφορά είναι ότι «μόνο ένας εκ των δύο έχει εξασφαλίσει τον σεβασμό του Αμερικανού προέδρου και αυτή δεν είναι η Μέρκελ», σημειώνει με νόημα η «Ουάσιγκτον Ποστ». Η καγκελάριος είχε άλλωστε πει εξαρχής ότι μετά την εκλογή Τραμπ η Ευρώπη καλείται να πάρει την τύχη της στα χέρια της, ενώ στη χώρα της ο αντιαμερικανισμός διογκώνεται εξαιτίας της πολιτικής, του ήθους και ύφους του Αμερικανού προέδρου. Αναλυτές σημειώνουν ότι ο διδακτισμός της Μέρκελ δεν είναι ιδιαιτέρως αποτελεσματικός στην περίπτωση του Τραμπ. Ταυτόχρονα όμως πιστεύουν ότι ούτε η στρατηγική κατευνασμού του Τραμπ που ακολουθεί ο Μακρόν θα έχει ουσιαστική επίδραση πάνω του, όπως αποδείχθηκε από τον ισχυρισμό του Γάλλου προέδρου πως έπεισε τον Αμερικανό ομόλογό του να μην αποσύρει τα αμερικανικά στρατεύματα από τη Συρία. Η αντίδραση του Λευκού Οίκου ήταν άμεση και οργισμένη. Μπορεί ο Τραμπ να αγαπάει τις παρελάσεις, τα αγορίστικα, συνωμοτικά χτυπήματα στην πλάτη και τα πολυτελή δείπνα, δίπλα σε κομψές γυναικείες παρουσίες, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι μπορεί να ανεχθεί να επισκιάζεται από τον Γάλλο πρόεδρο.
Παράλληλα, το φλερτ του Μακρόν με τον Τραμπ (για bromance, δηλαδή μη σεξουαλική σχέση μεταξύ ανδρών, κάνει λόγο ο αγγλοσαξονικός Τύπος) αναμφισβήτητα δεν του χαρίζει πόντους στο εσωτερικό της χώρας του, όπου η δημοτικότητά του ήδη φθίνει από τη σκληρή του στάση στα εργασιακά, τις παρατεταμένες απεργίες στα μέσα συγκοινωνίας, τις καταλήψεις στα πανεπιστήμια και τις μεταρρυθμίσεις στον τομέα των κοινωνικών υπηρεσιών, που δημιουργούν μια ατμόσφαιρα ανάλογη με αυτήν του Μάη του ’68.