Η αλλαγή του εκλογικού νόμου στις αυτοδιοικητικές εκλογές με τη θεσμοθέτηση της απλής αναλογικής και η μείωση της θητείας των δημάρχων στα τέσσερα χρόνια αποτελούν τη βασική και ίσως και τη μόνη μεταρρύθμιση που περιλαμβάνει ο «Κλεισθένης 1», το νομοσχέδιο που τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση από το υπουργείο Εσωτερικών το προηγούμενο Σαββατοκύριακο, έπειτα από μήνες αναμονής και αναβολών. Παράλληλα, ελάχιστος είναι ο χρόνος συζήτησης επί του νομοσχεδίου εφόσον η δημόσια διαβούλευση, σύμφωνα με την ανακοίνωση του υπουργείου Εσωτερικών, θα ολοκληρωθεί στις 14 Μαΐου. Ταυτόχρονα, οι δηλώσεις του υπουργού κ. Πάνου Σκουρλέτη για την πιθανότητα να διενεργηθούν ταυτόχρονα εθνικές και αυτοδιοικητικές εκλογές τον Οκτώβριο του 2019 δεν αφήνουν καμία αμφιβολία για τις προθέσεις της κυβέρνησης όσον αφορά την προσπάθεια να αυξήσει την επιρροή των στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ σε επίπεδο δήμων και περιφερειών. Ενδεικτικό στοιχείο της «μειονεξίας» του ΣΥΡΙΖΑ στην Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι το γεγονός ότι τόσο ο πρόεδρος της Ενωσης Περιφερειών Ελλάδας Κώστας Αγοραστός όσο και ο πρόεδρος της Κεντρικής Ενωσης Δήμων Ελλάδας Γιώργος Πατούλης είναι στελέχη της Νέας Δημοκρατίας.
Ο «Κλεισθένης 1» αποτελείται από 237 άρθρα, εκ των οποίων σχεδόν τα 100 αφορούν την εφαρμογή της απλής αναλογικής στις αυτοδιοικητικές εκλογές αλλά και τον τρόπο σύστασης και λειτουργίας των περιφερειακών και δημοτικών συμβουλίων υπό τις νέες συνθήκες που θα διαμορφωθούν. Χαρακτηριστικά, περιλαμβάνονται ρυθμίσεις όπως η εκλογή πρόεδρου, αντιπροέδρου και γραμματέα του δημοτικού συμβουλίου από τις τρεις, αντιστοίχως, παρατάξεις που έλαβαν τα μεγαλύτερα ποσοστά ψήφων στις εκλογές. Παρά τη διακηρυσσόμενη «προσπάθεια» από την πλευρά της κυβέρνησης να αποδεσμευθεί η Τοπική Αυτοδιοίκηση από τα κόμματα και να ευνοηθούν οι συνεργασίες, ο «Κλεισθένης 1» απαγορεύει να κατέβει υποψήφιος δήμαρχος εκτός συνδυασμού, ενώ στο ψηφοδέλτιο του συνδυασμού πρέπει να υπάρχει απαραίτητα αριθμός δημοτικών συμβούλων ίσος με τον αριθμό όσων εκλέγονται στο δημοτικό συμβούλιο του συγκεκριμένου δήμου. «Ειδικά στους μεγάλους δήμους, ποιος έχει τη δυνατότητα να καταρτίσει τέτοιο ψηφοδέλτιο αν δεν υπάρχει από πίσω του ένας κομματικός μηχανισμός;», αναρωτιέται έμπειρο στέλεχος της Αυτοδιοίκησης.
Από την πλευρά της, η Κεντρική Ενωση Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ) τονίζει ότι ο «Κλεισθένης 1» όχι μόνο δεν αποτελεί διαρθρωτική μεταρρύθμιση στην Αυτοδιοίκηση, αλλά δεν περιλαμβάνει καμία από τις προτάσεις που τέθηκαν από τα στελέχη της τελευταίας σε σειρά συναντήσεων και συνεδριάσεων προκειμένου να επιλυθούν χρόνια προβλήματα και αγκυλώσεις. Για παράδειγμα, σύμφωνα με τις κυβερνητικές εξαγγελίες, στο νομοσχέδιο θα περιλαμβανόταν διαχωρισμός και καθορισμός των αρμοδιοτήτων της κεντρικής κυβέρνησης, της αυτοδιοίκησης Α΄ και Β΄ βαθμού έτσι ώστε να μην υπάρχουν επικαλύψεις αρμοδιοτήτων που ταλαιπωρούν τους πολίτες. Μάλιστα στην επεξεργασία αυτών των διατάξεων οφειλόταν και η καθυστέρηση στη δημοσιοποίηση του νομοσχεδίου, σύμφωνα με την κυβέρνηση. Ωστόσο, τελικά θεσπίζονται η δημιουργία και η λειτουργία μιας επιτροπής που θα ελέγχει τα νομοσχέδια που κατατίθενται όσον αφορά τον τομέα της κατανομής και της επικάλυψης των αρμοδιοτήτων μεταξύ των φορέων της διοίκησης.
Εκτακτο συμβούλιο ΚΕΔΕ
Σήμερα η ΚΕΔΕ θα πραγματοποιήσει έκτακτο διοικητικό συμβούλιο για τον «Κλεισθένη 1», ενώ την Παρασκευή και τη Δευτέρα έχει προγραμματιστεί η σύγκληση δημοτικών συμβουλίων σε όλους τους δήμους προκειμένου να συζητηθεί το θέμα. Ο πρόεδρος της Ενωσης κ. Πατούλης ανέφερε στην «Κ» ότι θα συζητήσει να τοποθετηθούν όλα τα κόμματα.
«Οι ασφυκτικές προθεσμίες που έχει θέσει η κυβέρνηση (14 Μαΐου) για τη συζήτηση του νομοσχεδίου, στις οποίες προσαρμόζεται και η ΚΕΔΕ, δεν δίνουν τη δυνατότητα να πραγματοποιηθεί ουσιαστική συζήτηση για την Αυτοδιοίκηση», τονίζει στην «Κ» ο Γιώργος Ιωακειμίδης, πρόεδρος της ΠΕΔΑ (Περιφερειακή Ενωση Δήμων Αττικής). «Οφείλουμε να είμαστε ανυπάκουοι ως προς τα χρονοδιαγράμματα που μας τίθενται, αν θέλουμε να μιλήσουμε ουσιαστικά», επισημαίνει. Ο ίδιος σήμερα στο έκτακτο διοικητικό συμβούλιο θα καταθέσει σχετική πρόταση.
Αυξάνεται η εξάρτηση από το κεντρικό κράτος
Ο «Κλεισθένης 1» όχι μόνο δεν διευκολύνει την αυτονομία της Αυτοδιοίκησης αλλά, αντίθετα, επιτείνει την εξάρτησή της από το κεντρικό κράτος. Συγκεκριμένα, καθορίζεται ότι ο προϋπολογισμός των ΟΤΑ θα σχεδιάζεται κάθε χρόνο με βάση τις προδιαγραφές που θα τίθενται με Κοινή Υπουργική Απόφαση του υπουργού Οικονομικών και του υπουργού Εσωτερικών. Με αυτόν τον τρόπο οι ΟΤΑ δεν έχουν προφανώς τη δυνατότητα όχι μόνο να αποφασίσουν «τα του οίκου τους», αλλά ούτε καν να προβούν σε μακροχρόνιο σχεδιασμό με βάση τις ανάγκες του τόπου τους. Καθορίζονται επίσης έξι κατηγορίες δήμων:
• Μητροπολιτικά κέντρα.
• Μεγάλοι ηπειρωτικοί δήμοι και πρωτεύουσες νομών.
• Μεσαίοι ηπειρωτικοί δήμοι.
• Μικροί ηπειρωτικοί και μικροί ορεινοί δήμοι.
• Μεγάλοι και μεσαίοι νησιωτικοί δήμοι.
• Μικροί νησιωτικοί δήμοι.
Το νομοσχέδιο προβλέπει αλλαγές στον τρόπο υπολογισμού των δημοτικών τελών εισάγοντας το κριτήριο της χρήσης των κτιρίων. Συγκεκριμένα, θεσμοθετούνται τρεις συντελεστές:
• Ακίνητα που χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για κατοικία.
• Ακίνητα που χρησιμοποιούνται για κοινωφελείς, μη κερδοσκοπικούς και φιλανθρωπικούς σκοπούς.
• Ακίνητα που χρησιμοποιούνται για την άσκηση πάσης φύσεως οικονομικής δραστηριότητας. Παράλληλα και οι δήμοι μπορούν να καθορίσουν δικούς τους συντελεστές.
Επίσης, αλλάζουν τα κριτήρια κατανομής των Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων (ΚΑΠ), δηλαδή της χρηματοδότησης από το κράτος των δήμων. Ετσι, εκτός από τον πληθυσμό λαμβάνονται υπ’ όψιν και κριτήρια όπως το μήκος των δικτύων ύδρευσης και αποχέτευσης, το μήκος και η βατότητα του οδικού δικτύου, η διακύμανση του πληθυσμού κατά τις διαφορετικές εποχές του χρόνου, π.χ. τα νησιά τον χειμώνα και το καλοκαίρι, αλλά και το ποσοστό ανεργίας στον συγκεκριμένο δήμο.
Δίνεται η δυνατότητα συμμετοχής των ΟΤΑ Α΄ και Β΄ βαθμού σε νομικά πρόσωπα αναπτυξιακού χαρακτήρα αλλά και σε νομικά πρόσωπα με αντικείμενο την παροχή υπηρεσιών κοινής ωφέλειας ή την αξιοποίηση δημόσιων αγαθών. Για παράδειγμα, οι ΟΤΑ μπορούν να παράγουν, να πωλούν ή να διανέμουν ηλεκτρική ενέργεια μέσω της συμμετοχής τους σε αντίστοιχες επιχειρήσεις.
Θεσμοθετούνται δημοτικά και περιφερειακά δημοψηφίσματα με πρόταση των 2/3 των μελών των δημοτικών ή περιφερειακών συμβουλίων ή τουλάχιστον του 10% του σώματος των εκλογέων. Τα δημοψηφίσματα μπορούν να προκηρυχθούν για όλα τα θέματα «εκτός από ζητήματα σχετικά με την εθνική ασφάλεια, την εξωτερική πολιτική, τη μεταναστευτική πολιτική, την ερμηνεία και εφαρμογή διεθνών συνθηκών, ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα, την ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης και λατρείας ή με τη θεσμική οργάνωση όλων των γνωστών θρησκειών. Επίσης, δημοψήφισμα δεν προκηρύσσεται για θέματα δημοσιονομικής διαχείρισης του οικείου ΟΤΑ και επιβολής τελών». Οπως αναφέρεται, «ο χαρακτήρας του δημοψηφίσματος ως αποφασιστικού ή συμβουλευτικού καθορίζεται στην απόφαση προκήρυξής του. Οταν το αντικείμενο του δημοψηφίσματος δεν ανάγεται στην αποφασιστική αρμοδιότητα του οικείου δήμου ή περιφέρειας, έχει υποχρεωτικά συμβουλευτικό χαρακτήρα».
Μεταξύ άλλων προβλέπεται ακόμη ότι κάθε φυσικό πρόσωπο μπορεί να αποφασίσει εάν μετά τον θάνατό του θα ταφεί ή θα αποτεφρωθεί, με συμβολαιογραφική πράξη η οποία δεν μπορεί να αναιρεθεί από τους συγγενείς του.
Γιώργος Πατούλης
Απόπειρα χειραγώγησης της Αυτοδιοίκησης
Είναι φανερό ότι δεν πρόκειται για μεταρρύθμιση στην Αυτοδιοίκηση. Δύο χρόνια πραγματοποιήθηκε εικονικά διάλογος και το αποτέλεσμα δεν έχει καμία σχέση με τα αιτήματα που είχαν τεθεί από την Αυτοδιοίκηση. Δεν έχει όμως και καμία σχέση με αυτό που χρειάζεται η Αυτοδιοίκηση και η Ελλάδα, αποκέντρωση και μεταβίβαση αρμοδιοτήτων, εξουσιών και πόρων ώστε να ελαχιστοποιηθεί η γραφειοκρατία και να έχουμε ποιοτικότερα αποτελέσματα για τους πολίτες. Αντίθετα με αυτό το νομοσχέδιο, το κεντρικό κράτος επιχειρεί να χειραγωγήσει την Αυτοδιοίκηση και να τοποθετήσει ακόμα περισσότερα εμπόδια στη λειτουργία της. Οχι μόνο δεν μειώνει τον αριθμό των ελεγκτικών μηχανισμών όπως είχαμε ζητήσει, αλλά προσθέτει και άλλους έτσι ώστε να γίνεται ακόμα πιο δύσκολη η εφαρμογή των αποφάσεων που λαμβάνονται σε αυτοδιοικητικό επίπεδο.
Σύμφωνα με το νομοσχέδιο όποιος έχει έννομο συμφέρον μπορεί να καταθέτει αίτηση ακύρωσης στο ΣτΕ όσον αφορά την εφαρμογή μιας απόφασης της δημοτικής αρχής. Μα έτσι τίποτα δεν μπορεί να προχωρήσει. Με την υιοθέτηση της απλής αναλογικής κάνουν τα πάντα ώστε να μην υπάρχει πλειοψηφία και να δοθεί δύναμη στη μειοψηφία. Μιλάνε για συνθέσεις. Με ποιους; Με τις ακραίες δυνάμεις που θα βρίσκονται στα δημοτικά συμβούλια;
Είναι ένα νομοσχέδιο που δεν έχει καμία σχέση με την ανάπτυξη. Ο στόχος είναι πώς θα καταφέρει η κυβέρνηση να καθοδηγήσει την Αυτοδιοίκηση.
Γιώργος Καμίνης
Φθηνά παιχνίδια εκλογικών σκοπιμοτήτων
Την ώρα που η Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι το μόνο επίπεδο διοίκησης που λειτουργεί αποτελεσματικά, καλύπτοντας μάλιστα και τα τεράστια κενά που αφήνει πίσω της η καταρρέουσα κεντρική διοίκηση, το νομοσχέδιο της κυβέρνησης καταφέρνει ένα αποφασιστικό χτύπημα στο συγκριτικό πλεονέκτημα των ΟΤΑ: πλήττει την κυβερνησιμότητά τους, τη δυνατότητά τους να χαράσσουν και να εκτελούν την πολιτική που θεωρούν επιβεβλημένη, στα θέματα που αφορούν την κοινωνία σε τοπικό επίπεδο και τα οποία βέβαια τα στελέχη της Αυτοδιοίκησης είναι σε θέση να γνωρίζουν.
Το νομοσχέδιο όχι μόνο δεν απαντά στο αίτημα για αποκεντρωμένη διοίκηση και σύγχρονη Αυτοδιοίκηση στη γραμμή του μοντέλου που ακολουθεί όλη η Ευρώπη, αλλά υποκύπτει σε φθηνά παιχνίδια εκλογικών σκοπιμοτήτων, που υπονομεύουν τον θεσμό.
Η αντιπροσωπευτικότητα δεν επιτυγχάνεται με ωραία λεκτικά σχήματα και διακηρύξεις για συνθέσεις και συνεργασίες. Να σας πω ένα παράδειγμα;
Στις δημοτικές εκλογές του 2014 τη δική μου ανεξάρτητη υποψηφιότητα για δεύτερη θητεία στην Αθήνα, υποστήριξαν 16 πολιτικά κόμματα και κινήσεις πολιτών, από τη φιλελεύθερη κεντροδεξιά ως την ανανεωτική αριστερά και την οικολογία, συμφωνώντας σε ένα προοδευτικό σχέδιο ανάπτυξης και συνοχής για την Αθήνα. Αυτό για εμένα σημαίνει πολιτική συναίνεση.
Κώστας Μπακογιάννης
Σαν τον κάβουρα, στραβά και προς τα πίσω
Ρωτήστε πέντε ή δέκα ανθρώπους, ποια είναι τα 20 μεγαλύτερα θέματα που αντιμετωπίζει η ελληνική Αυτοδιοίκηση. Πολύ αμφιβάλλω αν βρεθεί έστω και ένας να συμπεριλάβει στη λίστα τον εκλογικό νόμο. Τα προβλήματα είναι άλλα και μεγάλα, αλλά αυτό το νομοσχέδιο δεν τα ακουμπά κατ’ ελάχιστον. Αντιθέτως, ύστερα από, υποτίθεται, δύο χρόνια μελέτης, τα αγνοεί επιδεικτικά και προτάσσει μια κομματική διευθέτηση. Η απλή αναλογική θα μπορούσε να έχει ενδιαφέρον, αλλά με τις κατάλληλες προστατευτικές δικλίδες για να διασφαλιστεί η λειτουργία και η αποτελεσματικότητα των δήμων και των περιφερειών. Δυστυχώς, όπως προτείνεται, οδηγεί νομοτελειακά στην απορρύθμιση, στην απίσχνανση και στην παράλυση. Για να μην ξεχνιόμαστε, οποιοδήποτε όργανο δεν μπορεί να λάβει αποφάσεις ακυρώνεται στα μάτια των πολιτών. Ακόμα και η αποσύνδεση των αυτοδιοικητικών εκλογών από τις εθνικές, επί της αρχής ένα σωστό βήμα για να απεγκλωβιστούμε από τον κομματισμό, έχει γίνει αντικείμενο μικροπολιτικών σκοπιμοτήτων από τον ίδιο μάλιστα τον υπ. Εσωτερικών, τον θεματοφύλακα θεωρητικά της Αυτοδιοίκησης, ο οποίος βάζει το ξεπερασμένο σενάριο των διπλών εκλογών στο τραπέζι. Είναι κρίμα, γιατί η Αυτοδιοίκηση, έχοντας περάσει από τα μύρια κύματα την τελευταία δεκαετία, έχει κρατηθεί όρθια, κάνοντας καθημερινότητα την υπέρβαση κομματικών ή ιδεολογικών γραμμών. Αντίθετα, η κυβέρνηση μας οδηγεί σαν τον κάβουρα: στραβά και προς τα πίσω.