Το να σε χαρακτηρίζει κανείς «Αμερικανάκι» δεν είναι ό,τι καλύτερο. Το υποκοριστικό χρησιμοποιείται υποτιμητικά, για να περιγράψει μια κάποια αφέλεια, όταν κάποιος είναι ευκολόπιστος, παίρνει τοις μετρητοίς αυτά που του λένε. Υπονοεί επίσης μια άγνοια κινδύνου και έρχεται σε αντίθεση με την πονηριά και τον κυνισμό που έχουν αναπτύξει οι πιο «ξύπνιοι» ντόπιοι, αυτοί που έχουν μάθει να προσαρμόζονται και να επιβιώνουν στο ελληνικό σύστημα, με τα όποια χαρακτηριστικά συμφωνήσουμε να προσδώσουμε σε αυτό. Καταλογίζοντάς του αφέλεια επειδή θέλησε να χτίσει ένα παράδειγμα αξιοκρατίας και αριστείας στην Ελλάδα, και μάλιστα επί της παρούσας κυβέρνησης, δεν είναι λίγοι όσοι επικρίνουν τον αστροφυσικό της NASA Σταμάτη Κριμιζή για το ότι πίστεψε πως θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα τέτοιο μοντέλο στον Ελληνικό Διαστημικό Οργανισμό, προτού παραιτηθεί απογοητευμένος από την προεδρία του. Στα μαθήματα διεθνούς ηγεσίας, κάθε χώρα έχει το δικό της προφίλ ανάλογα με τα χαρακτηριστικά του συστήματός της. Ανεξαρτήτως καταγωγής, κάθε άνθρωπος μπορεί, ανάλογα με τον χαρακτήρα του, να ταιριάζει περισσότερο ή λιγότερο με αυτά. Πολλοί Ελληνες, για παράδειγμα, που έφευγαν από την Ελλάδα ήδη πριν από την κρίση, αισθάνονταν ότι η ψυχοσύνθεσή τους δεν ταίριαζε με το σύστημα που επικρατούσε στη χώρα. Ισως να μην είχαν το θράσος να προσπεράσουν όλη τη σειρά των αυτοκινήτων στο φανάρι ή να παρκάρουν παράνομα, με αποτέλεσμα να φτάνουν συνεχώς καθυστερημένοι.
Στα σοβαρά όμως, πέρα από τις δυσκολίες της καθημερινότητας που προκαλούμε οι ίδιοι όταν δεν λογαριάζουμε τον διπλανό μας, ίσως το πιο διαβρωτικό χαρακτηριστικό του ελληνικού συστήματος να είναι ο κυνισμός με τον οποίο προσεγγίζουμε τη δημόσια σφαίρα – όλα όσα ξεπερνούν τον στενό ιδιωτικό μας κύκλο. Φυσικά, αυτό εξηγείται όταν διάτρητοι θεσμοί αδυνατούν να διασφαλίσουν τους νόμους. Μεταφράζεται δε σε μια αμφισβήτηση των πάντων, και μαζί των προθέσεων οποιουδήποτε επιχειρεί να αλλάξει κάτι στη χώρα. Αλλά όπου επικρατεί η δίκη προθέσεων, δεν υπάρχει δικαιοσύνη.
Ποια είναι όμως τα χαρακτηριστικά αυτού του «εξωτικού» χαρακτήρα που υποτιμητικά αναφέρουμε ως «Αμερικανάκι»; Η ευπιστία προδίδει την εμπιστοσύνη ανθρώπων που πιστεύουν ότι οι θεσμοί λειτουργούν (όπως γίνεται σε μεγαλύτερο βαθμό στις ΗΠΑ). Η αφέλεια έχει να κάνει με την πεποίθηση ότι, αν προσπαθήσεις, όλα γίνονται – και ότι μπορείς να επιτύχεις τα πάντα. Αυτό είναι ένα χαρακτηριστικό που το έχει η κουλτούρα της Αμερικής, και αν έχεις την τύχη να το γνωρίσεις στα καλύτερά της σχολεία και οργανισμούς, σου δίνει τα εργαλεία και τα κίνητρα που τρέφουν την αριστεία. Καλλιεργεί τον ανταγωνισμό και επιβραβεύει τη φιλοδοξία. Δημιουργεί έτσι την αίσθηση ότι μπορείς να κάνει τη διαφορά, κάποιες φορές δε και την πίστη ότι μπορείς να αλλάξεις τον κόσμο.
Στη νεοελληνική συνείδηση, τέτοιου είδους ευαισθησίες δεν έχουν καλό τέλος. Το έκανε τραγούδι ο Μάνος Xατζιδάκις, ένα από τα πιο σπαρακτικά του, για τον «άμυαλο Σεβάχ», με στίχους Νίκου Γκάτσου. Αλλά προτού προσπαθήσεις να αλλάξεις τον κόσμο, μπορείς να ξεκινήσεις από τον καθρέφτη. Είναι βολικό να απορρίπτει κάποιος ως «Αμερικανάκια» τους ανθρώπους που θέλουν να αλλάξουν το ελληνικό σύστημα, να τους προσάπτει αφέλεια που πίστεψαν τη μία ή την άλλη κυβέρνηση. Αυτό που σίγουρα δεν αλλάζει είναι η διεθνής καταξίωση ή ο πατριωτισμός ενός ανθρώπου όπως ο Σταμάτης Κριμιζής. If anything, που λένε στις ΗΠΑ, χρειαζόμαστε περισσότερα «Αμερικανάκια».