Το 2013 εκπονήθηκε από τον τότε υπουργό Παιδείας Κωνσταντίνο Αρβανιτόπουλο το σχέδιο «Αθηνά» για τον «εξορθολογισμό του ακαδημαϊκού χάρτη», ως μέρος των μνημονιακών υποχρεώσεων της χώρας. «Αρκούσε [μέχρι τώρα] η βούληση ενός καθηγητή και η στήριξη ενός βουλευτή για τον άναρχο τρόπο με τον οποίο αναπτύχθηκε ο ακαδημαϊκός χάρτης», είχε πει ο υπουργός. Το σχέδιο προέβλεπε συγχωνεύσεις και καταργήσεις πανεπιστημίων και ΤΕΙ. Τα αποτελέσματα ήταν πενιχρά. Οι τοπικιστικές-κομματικές αντιδράσεις και υπουργικές εύνοιες εκτροχίασαν τη μεταρρύθμιση. Εξεπλάγησαν μόνον οι ανυποψίαστοι.
Οι πολιτικοί εθισμοί της χώρας δύσκολα ανατρέπονται. Σαν τις συνήθειες του μανιώδους καπνιστή, υποχωρούν για λίγο και, στην κατάλληλη συγκυρία, επανεμφανίζονται. Το αίτημα για την «επανίδρυση» του Πανεπιστημίου Στερεάς Ελλάδας επανήλθε πρόσφατα από την Περιφερειακή Ενωση Δήμων Στερεάς Ελλάδας (ΠΕΔΣΕ).
Τα επιχειρήματα είναι γνωστά: «Η Στερεά Ελλάδα αδικείται», «όλοι οι πολίτες είναι ίσοι», «έχουμε ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα ως περιφέρεια», κ.λπ. Ακόμα και πολιτικοί που καλλιεργούν νεωτερικό προφίλ (όπως ο περιφερειάρχης Στερεάς Ελλάδας κ. Μπακογιάννης) υπερθεματίζουν. Η ίδρυση νέου πανεπιστημίου είναι ένα κλασικό παίγνιο πλειοδοσίας: από τη στιγμή που θα τεθεί το θέμα, ουδείς πολιτικός (ιδιαιτέρως τοπικός) μπορεί να πει όχι.
Η ΠΕΔΣΕ ανέθεσε σε επιτροπή, υπό τον καθηγητή Γ. Πανούση, την εκπόνηση σχετικής μελέτης. Εντυπωσιάζει η απουσία στιβαρής σκέψης. Απορρίπτονται λ.χ. ως «αβάσιμα» τα εικαζόμενα επιχειρήματα των επικριτών, «αφού ούτε το δικαιοκρατικό, το ακαδημαϊκό, το δημοσιονομικό, το κοινωνικής δικαιοσύνης κριτήριο είναι πειστικά [sic]». Δείτε την κυκλικότητα: ο ισχυρισμός είναι αβάσιμος επειδή δεν είναι πειστικός (δηλαδή αβάσιμος)! Αναφέρεται ότι η ίδρυση του προτεινόμενου «Δελφικού Πανεπιστημίου» θα αντιμετωπίσει «τη μαζική έξοδο «εγκεφάλων» και νέων φοιτητών στο εξωτερικό». Ενδιαφέρον: αν ο γιος σας ή η κόρη σας έχει φύγει εκτός Ελλάδος είναι επειδή δεν του ήταν αρκετά τα περίπου 40 ΑΕΙ της χώρας!
Ο λεξιλαγνικός στόμφος του συντάκτη δεν επιτρέπει την αναλυτική εμβάθυνση. «Προτείνουμε ένα μοντέλο πανεπιστημίου-δίκτυο […] πολυεδρικού, πολυτασικού, πολυμορφικού, πολυγλωσσικού, πολυερευνητικού και πολυδομικού». Ρητορικές πομφόλυγες ως υποκατάστατο σοβαρού προβληματισμού.
Η έκθεση Πανούση προτείνει 7 σχολές και 15 τμήματα. Γιατί μόνο τόσα; Ισως η φαντασία της επιτροπής δεν ήταν τέτοια ώστε να επεκταθεί πέραν του «Τμήματος Πολιτισμών της Διασποράς και Πολιτισμικών Γεωμπλόκων» (ναι, σωστά διαβάσατε) και του «Ινστιτούτου Κινημάτων Ειρήνης, Συνεργασίας και Συνύπαρξης των Λαών». Το Πανεπιστήμιο Λουμούμπα θα αποκτήσει επιτέλους ανταγωνισμό!
Ενώ στην έκθεση πλεονάζουν οι ευσεβείς πόθοι, λείπουν τα οικονομικά στοιχεία: κόστος για τον προϋπολογισμό, έσοδα, σχέση γνωστικών αντικειμένων με την αγορά εργασίας, κ.λπ. Ο υπουργός Παιδείας για την ώρα σιωπά, αλλά μην αμφιβάλλετε: θα κάνει αποδεκτό το αίτημα. Θα είναι «ανορθολογικό» εκ μέρους του να μείνει εκτός της πλειοδοσίας – εκλογές έρχονται.
Μπορείτε να φανταστείτε τι θα γίνει όταν φύγει η τρόικα;
* Ο κ. Χαρίδημος Κ. Τσούκας (www.htsoukas.com) είναι καθηγητής στα πανεπιστήμια Κύπρου και Warwick.