Το «Εργαστήριο διλημμάτων» είναι μια αφηγηματική εγκατάσταση η οποία βασίζεται στις «Ικέτιδες» του Αισχύλου, εκπροσώπησε την Ελλάδα στην Μπιενάλε της Βενετίας και αυτήν την περίοδο παρουσιάζεται στην Αθήνα, στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Αντιγράφουμε από το ενημερωτικό φυλλάδιο: «Εστιάζοντας στο δίλημμα μεταξύ της σωτηρίας του Ξένου και της ασφάλειας του Εγχώριου, επιχειρεί να καταδείξει την αγωνία, την αμηχανία και τη σύγχυση των ανθρώπων και των κοινωνικών ομάδων όταν δυσκολεύονται να επιλέξουν».
Η εγκατάσταση (την οποία υπογράφει ο Γιώργος Δρίβας, με επιμελητή τον Ορέστη Ανδρεαδάκη) χωρίζεται σε τρία τμήματα, ένα εκ των οποίων είναι λαβύρινθος, και αποτελείται από οπτικά και ακουστικά αποσπάσματα. Η αισχύλεια τραγωδία συνδέεται με τη φανταστική ιστορία ενός βιολογικού πειράματος, που διεξήχθη –υποτίθεται– τέλη της δεκαετίας του ’60, στο οποίο μια ομάδα επιστημόνων καλείται να αποφασίσει αν θα αποδεχτεί έναν αριθμό ευάλωτων κυττάρων σε ένα εργαστηριακό βιοσύστημα, για να τα σώσει. Το πείραμα παρουσιάζεται με τη μορφή ημιτελούς ντοκιμαντέρ. Τα ερωτήματα ανακύπτουν μέσα από την επιστημονική διαδικασία: αποδεχόμαστε ή απορρίπτουμε το «ξένο»; Είμαστε έτοιμοι να το εντάξουμε στο δικό μας «σύστημα», γνωρίζοντας ότι αν δεν το κάνουμε κινδυνεύει από αφανισμό; «Προστατεύοντας τα νέα κύτταρα ίσως θέσουμε σε κίνδυνο τα ήδη υπάρχοντα», όπως εξηγεί ο καθηγητής.
Αν ένα έργο τέχνης κρίνεται (και) από τους συνειρμούς που προκαλεί και τις διαδρομές που ανοίγει, νοητικές και συναισθηματικές, τότε ο Γ. Δρίβας δημιούργησε ένα πραγματικό «εργαστήριο διλημμάτων».
Το πολύπλοκο σε αντίστιξη με το μονοδιάστατο της μιας και αδιαμφισβήτητης απάντησης· ο μοναχικός μετεωρισμός που, αν δεν ανοίξει σε δημόσιο διάλογο, γίνεται μήτρα στρεβλώσεων και ακροτήτων. Τα διλήμματα χαλούν τα παραμύθια. Αλλά η επιστήμη, όπως και η πολιτική και η κοινωνία, νοσεί από την καλλιέργεια του μη εφικτού. Από το παραμύθι που ταυτίζεται κυρίως με το ψέμα και όχι με την παρηγορία.
Οταν τίθεται «το δίλημμα» καλούνται όλοι να πάρουν θέση. Στο «Εργαστήριο» η τελευταία πράξη παίζεται μέσα στο «Δωμάτιο προβολής» γύρω από ένα τραπέζι, όπου οι επιστήμονες, ντυμένοι αυστηρά και μουντά (ανάμεσά τους και η Σαρλότ Ράμπλινγκ), πρέπει να αποφασίσουν τι θα γίνει με «τα νέα κύτταρα». Σαν 12μελής χορός αρχαίας τραγωδίας.
Η κινηματογράφηση του Γιώργου Δρίβα έχει κάτι υποδόρια σκοτεινό και, παρότι η συζήτηση είναι πολιτισμένη, η μαγνητοσκοπημένη αυτή σύσκεψη δηλώνει τον φόβο, την επιφυλακτικότητα, την άρνηση, την περιχαράκωση. Οι προοπτικές είναι τόσο «περίκλειστες» όσο και ο τετραγωνισμένος χώρος του επιστημονικού συμβουλίου. Η προβολή είναι σε λούπα, επαναλαμβάνεται συνεχώς, δεν έχει τέλος…
Δεν μαθαίνουμε ποτέ τι απόφαση πήραν. Χωρίς απάντηση, ο θεατής φεύγει από την εγκατάσταση, έχοντας πολλαπλασιάσει μέσα του τα ενδεχόμενα. Μήπως να επιστρέψει και πάλι στον αρχικό λαβύρινθο; «Ο λόγος που έχω χρησιμοποιήσει τον λαβύρινθο δεν είναι για να κάνω τον επισκέπτη να χαθεί εκεί μέσα, αλλά αντιθέτως για να τον καθοδηγήσω», σημειώνει ο Γ. Δρίβας στον κατάλογο. «Ο λαβύρινθος είναι η πρόκληση που οφείλουμε να δεχτούμε, ο χρόνος και η ενέργεια που οφείλουμε να επενδύσουμε, η δουλειά που πρέπει να κάνουμε. Ως άτομα, αλλά και ως κοινωνίες».
Η περιπλάνηση σε ένα έργο τέχνης, ακόμη και στους λαβυρίνθους του, δεν είναι σαν τεστ προσομοίωσης με την πραγματικότητα. Η πίεση και η εξουθενωτική αμφιθυμία, που ταλανίζει μέχρις εξοντώσεως στη ζωή, συνοψίζεται σε ένα «μου άρεσε», «δεν μου άρεσε» ή «δεν ξέρω» όταν αφορά το έργο τέχνης.
Ομως το «Εργαστήριο διλημμάτων» δηλώνει ακριβώς αυτό: το ανοίκειο, το ψευδές, το δαιδαλώδες, το αναπάντητο που διασχίζει τις δεκαετίες. Το πείραμα που έμεινε ημιτελές από το ’60 και δεν θα αποδειχθεί ποτέ αν τα «νέα κύτταρα» απορροφήθηκαν ή αφανίστηκαν. Ισως γιατί τα διλήμματα που παραμένουν παύουν κάποια στιγμή να είναι πιεστικά. Είτε γιατί τα διαδέχονται άλλα πιεστικότερα είτε γιατί έχουν ήδη λυθεί, αλλά χρειάζεται χρόνος για να αντιληφθούμε τη λύση.