ΤΖΑΝΙΝ ΝΤΙ ΤΖΙΟΒΑΝΙ
Το πρωί που ήρθαν να μας πάρουν. Ανταποκρίσεις από τον πόλεμο
στη Συρία
μτφρ.: Μαριάννα Ρουμελιώτη
εκδ. Δώμα, σελ. 320
« […] Αν είσαι άρρωστος σε κρίσιμη κατάσταση –με καρκίνο για παράδειγμα– δεν υπάρχει χημειοθεραπεία για σένα. Αν δεν μπορείς να φύγεις από τη χώρα για θεραπεία, απλώς μένεις και αργοπεθαίνεις μέσα σε τρομερούς πόνους. Οι βικτωριανές αρρώστιες επιστρέφουν – η πολιομυελίτιδα, ο τύφος και η χολέρα. Βλέπεις γύρω σου ανθρώπους πολύ άρρωστους, που τελευταία φορά που τους είδες πριν τον πόλεμο, ήταν καλά στην υγεία τους. Ακούς έναν συνεχόμενο βήχα. Ολοι βήχουν – από τη σκόνη των κατεστραμμένων κτιρίων, από τις αρρώστιες, από το κρύο. Οσο για τον παλιό σου κόσμο, εξαφανίζεται σαν καπνός από τα τσιγάρα που δεν μπορείς να αγοράσεις πια. Πού είναι οι πιο κοντινοί σου φίλοι; Κάποιοι έφυγαν, κάποιοι πέθαναν […]».
Ο πόλεμος είναι κάπως έτσι. Αλλά επεκτείνει το παζλ υπέρβασης μιας «κανονικής» ανθρωπινότητας και με άλλα κομμάτια… «Οταν πρωτοσυναντηθήκαμε και της άγγιξα το χέρι για να τη χαιρετήσω, εκείνη δείλιασε. Εμοιαζε διαλυμένη, ευάλωτη. Δεν χρησιμοποιούσε τη λέξη βιασμός. Αλλά μετά από λίγο κι ενώ καθόταν ήσυχα, έβλεπες το πρόσωπό της να αλλάζει, περνώντας από εκατομμύρια συναισθήματα. Να περνάει από τη θλίψη στον πόνο… Μου μίλησε για τη μέρα που έφεραν έναν άντρα κρατούμενο και την ανάγκασαν να βλέπει να τον σοδομίζουν μπροστά της… Η φίλη της που είχε έρθει μαζί ήταν έτοιμη κι αυτή να βάλει τα κλάματα. “Ναι, η Νάντα βιάστηκε” μου λέει. “Αλλά δεν μπορεί να το παραδεχθεί, ούτε καν στον εαυτό της”».
Το βιβλίο της Τζανίν ντι Τζιοβάνι είναι μια συνεχής «ξενάγηση» σε περιστατικά που επισημαίνουν με πόσους διαφορετικούς τρόπους διακόπτεται η «φυσιολογική» ζωή, η κανονικότητα –όποια κι αν είναι αυτή για τον καθένα από εμάς– από έναν πόλεμο: «Η ταχύτητα με την οποία η ζωή που ήξερες μέχρι χθες διαλύεται, είναι σαρωτική.
Το νερό σταμάτησε να τρέχει, οι βρύσες στέγνωσαν, οι τράπεζες έφυγαν και ένας ελεύθερος σκοπευτής σκοτώνει τον αδελφό σου. Αλλά αυτό που δεν περιμένεις είναι να εξαφανίζονται επίσης τα καθημερινά πράγματα, αυτά που θεωρείς δεδομένα στη ζωή […] Αυτό που λαχταράς πιο πολύ από οτιδήποτε είναι να επιστρέψει η κανονικότητα. Η απλή απόλαυση του να πηγαίνεις σε ένα μαγαζί να αγοράσεις μήλα. Να καπνίσεις με νωθρότητα ένα τσιγάρο σε μια καφετέρια […]».
Στόχος και ουσία της αφήγησής της δεν είναι να καταλάβουμε τι ακριβώς συμβαίνει στη Συρία, αλλά τι ακριβώς σημαίνει μια πολεμική σύρραξη τέτοιου μεγέθους για τους ανθρώπους που τη βιώνουν. Μοιραία, λοιπόν, οι δραματικές εξάρσεις χαρακτηρίζουν την ουσία της αφήγησής της, η οποία, πρέπει να σημειωθεί, εδράζεται σε γεγονότα του 2012. Ισως, η κλιμάκωση όλων αυτών που φτάνει μέχρι τις μέρες μας, μπορεί να μας βοηθήσει να αντιληφθούμε, από τη θέση του αναγνώστη –ευτυχώς– τη μεταμόρφωση ή, μάλλον, την παραμόρφωση μιας χώρας, οι εναπομείναντες κάτοικοι της οποίας διανύουν τον έκτο χρόνο εμπόλεμης «ζωής».
Το ντοκιμαντέρ
Δεν γνωρίζουμε φυσικά τη Νάντα, τον Χουσεΐν, τον Μοχάμεντ, τις ζωές και τις δράσεις των οποίων, σ’ αυτούς τους σκοτεινούς καιρούς, περιγράφει η συγγραφέας, αλλά όποιος θέλει να τους δει, να «συνομιλήσει» με τις εμπειρίες τους, μπορεί να το κάνει βλέποντας το ντοκιμαντέρ «7 Days in Syria». Εκεί ζωντανεύουν –πόσο ειρωνικό φαίνεται το ρήμα «ζωντανεύω»– κάποιες από τις εκατομμύρια κατεστραμμένες ζωές αλλά και αρκετοί άλλοι από αυτούς που κατέθεσαν τις μαρτυρίες τους για τη δημιουργία του βιβλίου. «Ζωντανεύουν», επίσης, οι νεκροί δημοσιογράφοι Στίβεν Σότλοφ (περιοδικό Time) και Τζέιμς Φόλεϊ οι οποίοι αποκεφαλίστηκαν από τον ISIS, η αγωνία των συναδέλφων τους τη μέρα που αντιλαμβάνονται την εξαφάνισή τους, η άγνωστη –μέχρι στιγμής– μοίρα του επίσης δημοσιογράφου, Τζον Κάντλι.
Για δες! Ηταν όλοι άνθρωποι σαν κι εμάς. Αλλά αυτοί, όσοι ζουν, θυμούνται ακόμα το τελευταίο τους κανονικό πρωινό…
Η Τζανίν ντι Τζιοβάνι είναι τακτική συνεργάτις των εφημερίδων New York Times και Guardian αλλά και του The New York Review of Books. Είναι πρώην αρχισυντάκτρια του Newsweek σε θέματα Μέσης Ανατολής. Εχει καλύψει πολέμους και ανθρωπιστικές κρίσεις στη Βοσνία, στο Ιράκ, στο Αφγανιστάν, στη Σιέρα Λεόνε, στη Λιβερία, στην Τσετσενία, στη Σομαλία, στη Λιβύη και στο Ανατολικό Τιμόρ.