Αυτός ο «άγνωστος» πόλεμος

4' 30" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Κάθε χρόνο στη Βόρεια Ελλάδα, στο Κιλκίς, η Μάχη του Σκρα (16-17 Μαΐου 1918) τιμάται με καταθέσεις στεφάνων, εκδηλώσεις λόγου, ημερίδες. Φέτος που συμπληρώνονται 100 χρόνια από την κατάληψη του Σκρα, κεντρικός ομιλητής των εκδηλώσεων στις 13 Μαΐου είναι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος.

Περίπου ένα μήνα μετά, το Κιλκίς γιορτάζει ξανά, στις 21 Ιουνίου, τα «Ελευθέρια», την περίφημη «Μάχη Κιλκίς – Λαχανά» (12-21 Ιουνίου 1913). Αυτή τη φορά οι εορτασμοί γίνονται με παρέλαση στο κέντρο της κωμόπολης, ενώ η ημέρα είναι επίσημη αργία για το Κιλκίς.

Ποια είναι η μεγαλύτερη εικόνα; Η Μάχη του Σκρα ήταν μια σύρραξη κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, του σφοδρότερου πολέμου στην ιστορία της ανθρωπότητας, έως τότε, με συνέπειες σε όλο τον κόσμο και βέβαια στην Ελλάδα. Η Μάχη Κιλκίς – Λαχανά διεξήχθη κατά τη διάρκεια του Β΄ Βαλκανικού Πολέμου, σφοδρή από την άποψη των απωλειών, με αποτέλεσμα την απελευθέρωση του Κιλκίς από τον ελληνικό στρατό.

Το παράδειγμα δεν υπονοεί ούτε ενέχει στοιχεία σωστού ή λάθους ούτε χρησιμοποιείται κριτικά για να κρίνει τον «πατριωτισμό» των εκδηλώσεων. Η «λαμπρότητα» των εορτασμών στη δεύτερη περίπτωση ξεχωρίζει αν και τα δύο γεγονότα έχουν διαφορετικό ιστορικό βάρος. Είναι, όμως, ενδεικτικό της θέσης που κατέχει ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και η ελληνική συμμετοχή σε αυτόν στη συλλογική μνήμη σε σχέση με άλλα ιστορικά γεγονότα που έχουν κυριαρχήσει στον δημόσιο διάλογο. «Υπάρχει ένα χάσμα, μια διακοπή μνήμης για τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στην ιστοριογραφία ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και ο Εμφύλιος διεκδίκησαν και πήραν τη μερίδα του λέοντος», λέει στην «Κ» ο καθηγητής Διπλωματικής Ιστορίας του ΑΠΘ Ιωάννης Στεφανίδης.

Τρεις στους δέκα

Η «σύνθλιψη» του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου σε σχέση με άλλα ιστορικά γεγονότα αναδεικνύεται στην έρευνα κοινής γνώμης που διενήργησε ο κ. Στεφανίδης σε συνεργασία με τη Μονάδα Ερευνών Κοινής Γνώμης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Η ενδιαφέρουσα σφυγμομέτρηση θα παρουσιαστεί στο διεθνές συνέδριο «Το Μακεδονικό Μέτωπο 1915-1918: Πολιτική, κοινωνία και πολιτισμός σε καιρό πολέμου» (10-13/5) που διοργανώνει το ΑΠΘ, σε συνεργασία με το King’s College του Πανεπιστημίου του Λονδίνου, το Imperial War Museum και τη Βρετανική Σχολή Αθηνών.

Η έρευνα εστίασε στις περιοχές του Μακεδονικού Μετώπου (Θεσσαλονίκη, Κιλκίς, Πέλλα, Σέρρες, Φλώρινα, Χαλκιδική) και κατέδειξε το μέτριο επίπεδο γνώσεων για ένα θέμα που είχε αλυσιδωτές επιδράσεις στη μετέπειτα ελληνική Ιστορία. Είναι ενδεικτικό ότι μόλις 3 στους 10 αναγνωρίζουν ότι η Ελλάδα συμμετείχε στον Α΄ Π.Π. υπό την ηγεσία του Ελευθέριου Βενιζέλου, ενώ ποσοστό 37,5% των ερωτηθέντων απάντησαν ότι ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος και ο Βενιζέλος ηγήθηκαν από κοινού τις ελληνικές δυνάμεις. Αξιοσημείωτο είναι επίσης ότι σχεδόν το ίδιο ποσοστό ανθρώπων πιστεύει ότι η Ελλάδα εξήλθε του πολέμου τόσο με εδαφικά κέρδη όσο και με απώλειες, ενώ μόνο το 43% των ερωτηθέντων τοποθετεί το μέτωπο των επιχειρήσεων για τις ελληνικές δυνάμεις στη Μακεδονία. Το 32% τοποθετεί το μέτωπο των συγκρούσεων στη Μικρά Ασία.

Η περιορισμένη προβολή του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου στη δημόσια Ιστορία, η δυσάρεστη σύνδεσή του με τον Εθνικό Διχασμό, αλλά και τα δραματικά γεγονότα που ακολούθησαν, όπως η Μικρασιατική Εκστρατεία και Καταστροφή, η έλευση των προσφύγων, ο Ελληνοϊταλικός πόλεμος και η Κατοχή, ο Εμφύλιος κ.ά. σημάδεψαν, εξηγεί ο κ. Στεφανίδης, την περιοχή και εξασθένησαν τον απόηχο της περιόδου 1915-18. Για τις σημερινές κοινωνίες που εξέτασε η έρευνα, η Ιστορία «ξεκινά» στην προσφυγική εμπειρία του 1922. «Για τους πρόσφυγες το ’22 είναι η ιστορική τομή που αναπαράγεται και επισκιάζει σχεδόν όλα τα υπόλοιπα, ενώ τα γεγονότα αντικειμενικά συνδέονται μεταξύ τους. Ο Εμφύλιος συντηρείται ακόμα και σήμερα ως μέρος του πολιτικού λόγου, υπάρχουν ευθείες αναφορές από την Αριστερά, κάτι που δεν συμβαίνει με τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον Διχασμό», σημειώνει ο καθηγητής και μέλος της διοργανωτικής επιτροπής του συνεδρίου.

Στο επιστημονικό συνέδριο θα παρουσιαστούν επίσης άγνωστες πτυχές του Α΄ Π. Π., όπως η καθημερινή ζωή στα μετόπισθεν, οι σχέσεις μεταξύ των αμάχων και της συμμαχικής Στρατιάς της Ανατολής στη Θεσσαλονίκη, η ελονοσία και οι ασθένειες που προσέβαλαν τους στρατιώτες, η καλλιτεχνική αποτύπωση του πολέμου και η λογοτεχνική μαρτυρία του Στρατή Μυριβήλη με το βιβλίο «Η ζωή εν Τάφω» αλλά και ο πόλεμος «των λέξεων» με τους μηχανισμούς προπαγάνδας και την κατασκευή της εικόνας του εχθρού.

Εθνικός Διχασμός

Μια μεγάλη συνεδρία (12/5) είναι αφιερωμένη στον Εθνικό Διχασμό και στους πρωταγωνιστές του, στον ρόλο της ελληνικής Εκκλησίας, στις ελληνικές ανταρσίες και λιποταξίες. «Μακεδονικό μέτωπο σημαίνει αυτομάτως έναρξη του Εθνικού Διχασμού και αυτό το κομμάτι της Ιστορίας μας σηκώνει αρκετή συζήτηση ακόμα», μας λέει ο καθηγητής Ιστορίας Νεοτέρων Χρόνων του ΑΠΘ και μέλος της οργανωτικής επιτροπής του συνεδρίου Βασίλης Γούναρης. Για τον κ. Γούναρη το πρόβλημα της επιλεκτικής μνήμης είναι διττό. «Μέχρι τη μεταπολίτευση δεν γινόταν καμία συζήτηση για τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον Διχασμό. Υπήρχε μεγάλη αμηχανία. Οτιδήποτε θετικό θα πιστωνόταν ως αρνητικό προς τη βασιλική οικογένεια. Μετά περάσαμε από την αμηχανία στην αγιοποίηση του Βενιζέλου. Στην Ελλάδα η Ιστορία εργαλειοποιείται και δεν μπορούμε να συζητήσουμε ψύχραιμα», σημειώνει ο καθηγητής.

Ανάμεσα στους ομιλητές περιλαμβάνονται επιφανείς Ελληνες και ξένοι ιστορικοί και ακαδημαϊκοί, όπως ο πρώην Βρετανός πρέσβης στην Ελλάδα σερ Μάικλ Λιούελιν Σμιθ, o διακεκριμένος ιστορικός Τζέι Γουίντερ, ο Μαρκ Μαζάουερ που θα παρέμβει με βίντεο μήνυμά του, οι ιστορικοί Γιώργος Μαυρογορδάτος και Κώστας Κωστής κ.ά.

Παράλληλα, στο πολιτιστικό κέντρο του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης, στη Βίλα Καπαντζή, διοργανώνεται μεγάλη έκθεση με φωτογραφικά ντοκουμέντα, χάρτες και έγγραφα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και του Μακεδονικού Μετώπου από τις συλλογές του ΕΛΙΑ-MIET.

​​Συνέδριο, «To Mακεδονικό Μέτωπο 1915-1918», 10-13 Μαΐου, Τελλόγλειο Ιδρυμα Τεχνών, ΑΠΘ. Εγκαίνια έκθεσης, 12 Μαΐου, 9 μ.μ., Βίλα Καπαντζή, Βασ. Ολγας 108.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή