Ο καιρός τα χάλασε στο υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης. Κανονικά προχθές ήταν προγραμματισμένο να ξεκινήσει η υλοποίηση του πιλοτικού προγράμματος καταγραφής του αριθμού των αστέγων σε έξι μεγάλους δήμους της χώρας, σε συνεργασία με το Πάντειο Πανεπιστήμιο, ωστόσο η έντονη βροχόπτωση ανέστειλε την έναρξη της δράσης για λίγες ημέρες. Μικρό το κακό, σε σχέση με το μέγεθος του έργου (αφορά τους δήμους Αθηναίων, Θεσσαλονίκης, Πειραιώς, Ηρακλείου Κρήτης, Ιωαννίνων και Ν. Ιωνίας), το οποίο αναμένεται να ξεκαθαρίσει σε μεγάλο βαθμό το ομιχλώδες τοπίο όσον αφορά την ένταση του προβλήματος. Πόσοι είναι αυτοί που ζουν στον δρόμο; Πόσοι σε δομές; Πόσοι είναι εκείνοι που βρίσκονται σε επισφάλεια στέγης; Τα στοιχεία που έρχονται στο φως είναι αρκετά αλλά αποσπασματικά, γεγονός που δυσχεραίνει τις προσπάθειες για κεντρική, «ολιστική» αντιμετώπιση του φαινομένου. (Απογραφή του Δήμου Αθηναίων τον Δεκέμβριο του ’17 ανέβασε τον αριθμό των αστέγων μόνο στο ιστορικό κέντρο στους 182.)
Ωστόσο, το τελευταίο διάστημα επικρατεί συγκρατημένη αισιοδοξία ανάμεσα στους φορείς που ασχολούνται με την αστεγία. Οι αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες, τόσο του υπουργείου Εργασίας όσο και του υπουργείου Υγείας, δείχνουν διάθεση στενής συνεργασίας με τους φορείς και τις οργανώσεις που έχουν δράση στο πεδίο. (Το έργο, για παράδειγμα, της απογραφής των αστέγων στους δήμους περιλαμβάνει επίσης την ανάπτυξη πληροφοριακών εργαλείων από την ΗΔΙΚΑ Α.Ε. με στόχο και τον συντονισμό των φορέων που παρέχουν σχετικές υπηρεσίες.) Αυτό διεφάνη και προχθές κατά την ανοιχτή συζήτηση που διοργάνωσε η Εταιρεία Κοινωνικής Ψυχιατρικής και Ψυχικής Υγείας, με τη συμμετοχή του υπουργείου Εργασίας, του Δήμου Αθηναίων, της Βαβέλ, της PRAKSIS και της ΣΧΕΔΙΑΣ, με θέμα «Αστεγία-δικαιώματα-ψυχική υγεία» (στο πλαίσιο του προγράμματος ERASMUS+ Dignity & Well-Being για την ανταλλαγή γνώσεων και πρακτικών ανάμεσα στους φορείς που εργάζονται με τις ευάλωτες ομάδες στην Ευρώπη).
Μεταξύ άλλων, εκπρόσωποι της Ειδικής Επιτροπής για την Προστασία των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Προβλήματα Ψυχικής Υγείας του υπ. Υγείας είπαν ότι έχουν εντοπίσει ένα συστημικό κενό στον συντονισμό των υπηρεσιών. Συγκεκριμένα, όπως εξηγεί στην «Κ» η συντονίστρια του ελληνικού μέρους του προγράμματος, ψυχολόγος και μέλος της Εταιρείας Κοινωνικής Ψυχιατρικής και Ψυχικής Υγείας, Παναγιώτα Φίτσιου, «επειδή ως χώρα έχουμε υποχρέωση να κλείσουμε τα χρόνια τμήματα των ψυχιατρείων, δίνεται προτεραιότητα στους χρόνια νοσηλευόμενους να πάνε σε ξενώνες και οικοτροφεία. Ετσι, οι άνθρωποι που είναι στον δρόμο και έχουν ανάγκη νοσηλείας για ψυχιατρικούς λόγους έχουν περιορισμένη πρόσβαση σε αυτές τις δομές». Σύμφωνα με σχετική έρευνα (2014), μόνο το 36,3% των διαγνωσμένων ψυχικά ασθενών λαμβάνουν ψυχιατρική φροντίδα.
Αλλαγές στο προφίλ
Πάντως, το προφίλ των αστέγων έχει αλλάξει σε σχέση με παλιότερα. «Τα προηγούμενα χρόνια συναντούσαμε πιο συχνά προβλήματα ψυχικής υγείας και καταχρήσεις ουσιών στον δρόμο. Ερευνα του Δήμου Αθηναίων το ’16 σε δείγμα 451 αστέγων έδειξε ότι 71% είχαν γίνει άστεγοι τα τελευταία πέντε χρόνια λόγω της οικονομικής κρίσης. Είναι άνθρωποι που έχασαν τη δυνατότητα να στηρίζουν το σπίτι τους».