Για να κατανοήσεις τον εικαστικό κόσμο της Ιρα Βαλντρόν, πρέπει πρώτα να μπεις στο μυαλό της. Να αντιληφθείς τις επιρροές της, το σκοτεινό της χιούμορ, την υπαινικτική της ειρωνεία, το παιχνίδι των λέξεων, τους ήχους, τα αναγνώσματα και τις εικόνες που την απελευθέρωσαν ολοκληρωτικά από τη ζωγραφική της χειρονομία, μετά τη δεκαετία του ’90, για να πλάσει εικαστικά την πολιτική διαμαρτυρία με διαφορετικά υλικά και ποικίλες τεχνικές. «Ναι, όλα είναι πολιτικά, όλα με ενοχλούν, εντελώς τα πάντα», λέει η ίδια στην «Κ», υπενθυμίζοντας τη φράση του Τζακ Κέρουακ «δεν μπορείς να ζήσεις σ’ αυτόν τον κόσμο, αλλά δεν υπάρχει και κάποιο άλλο μέρος για να πας».
Οι ανθρωπόμορφες πορσελάνες με τα ανοικτά κεφάλια γεμάτα σύμβολα και συμβολισμούς, τα κεντήματά της, οι εγκαταστάσεις, οι μεταξοτυπίες, οι φωτογραφίες, η ζωγραφική, όλα έργα του 21ου αιώνα, που παρουσιάζει από χθες στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης με την πρώτη ατομική της έκθεση στην Ελλάδα υπό τον τίτλο «Διάκενα», βάζουν τον θεατή κατευθείαν στο κριτικό της βλέμμα για τη διαρκή αντίφαση και την παραδοξότητα της ζωής και της Ιστορίας.
«Ενα είδος θεραπείας»
«Η τέχνη είναι ένας από τους λίγους χώρους απόλυτης ελευθερίας που μας έχει απομείνει. Είναι ένα είδος “θεραπείας”. Είναι οι προβληματισμοί μου, οι ανησυχίες, οι αγωνίες μου, όλα όσα θέλω να εκφράσω για μένα και για λογαριασμό των ανθρώπων που έχουν τα ίδια ερωτήματα. Αν νοιώσω έστω και στο ελάχιστο τον περιορισμό αυτής της ελευθερίας, τότε πρέπει να σταματήσω να δουλεύω», επισημαίνει η Βαλντρόν.
Γεννημένη στο Λένινγκραντ, ασχολείται με την τέχνη από τη δεκαετία του ’80, στο Λονδίνο, στη Μόσχα και στο Παρίσι όπου σήμερα είναι η βάση της. Οι συνθέσεις της, με αντικείμενα (πορσελάνες, βελούδινα κουτιά, πετσέτες θαλάσσης) που ανακαλύπτει στα παζάρια και τα παλαιοπωλεία, εικονογραφούν λεκτικούς διάλογους χωρίς ενδοιασμούς, συμβάσεις και προκαταλήψεις.
Από τις ενότητές της ξεπηδούν η μουμιοποιημένη μορφή του βασιλιά της ποπ Μάικλ Τζάκσον και οι γυναίκες του Αδόλφου Χίτλερ με το μουστάκι του, στη σειρά «Κυρίες και σκυλάκια». Πίσω από τα 26 μαξιλαράκια κεντημένα από την ίδια, στην ενότητα «Σημειώσεις από το Υπόγειο» (παραπέμπουν στην ομώνυμη νουβέλα του Ντοστογιέφσκι), βρίσκεται το «Βιβλίο του μαξιλαριού» – το ημερολόγιο που κρατούσε η Sei Shonagoν, συνοδός της αυτοκράτειρας της Ιαπωνίας, τον 10ο αιώνα. «Είναι οι σκέψεις μου, οι στοχασμοί μου, οι συνομιλίες μου με καλλιτέχνες και συγγραφείς, Ζαν-Πολ Σαρτρ, Μαρίνα Αμπράμοβιτς, Σιμόν ντε Μποβουάρ, Χόρχε Λουίς Μπόρχες, Εϊμι Γουάινχαουζ».
Τα υφασμάτινα κολάζ μεγάλων διαστάσεων αποτελούν τη ματιά της απέναντι στον καταναλωτισμό και στην εκμετάλλευση της γυναικείας ομορφιάς. Προέκυψαν, εξηγεί, στη Ρωσία, όταν άρχισε ο άγριος καπιταλισμός. «Εβλεπα στα παζάρια πετσέτες θαλάσσης να απεικονίζουν ολόγυμνες γυναίκες και αναρωτήθηκα, πώς μπορώ να αντιδράσω στην καταναλωτική τρέλα για ευτελή και εξευτελιστικά προϊόντα που ο πολύς κόσμος αγοράζει με μανία;». Αν το «παρελθόν είναι μια άλλη χώρα», στην ενότητα Μανιφίστο (συγκερασμός των λέξεων «Μεφίστο» και «Μανιφέστο») –μια προγενέστερη δουλειά της– συνδέει τη ζωή της στη Ρωσία κατά τη μεταβατική περίοδο. Οπως σημειώνει η Μαρία Τσαντσάνογλου, «όσο αναζητά κανείς τη σημασία της ύπαρξης σε χονδρούς τόμους, που με σατανικό χιούμορ η Βαλντρόν τιτλοφορεί “Καταστροφή, Κρίση, Μελαγχολία, Νεύρωση, Αγωνία και Χάος”, τόσο συγκρούεται με αυτό που συνηθίζουμε να αποκαλούμε “λογική”. Ενδεχομένως να μπορεί να βρει κάποιες απαντήσεις στα “Διάκενα” που προσφέρει η τέχνη στη ζωή».
Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 24 Ιουνίου.