«Ο Λαγανάς είναι η θάλασσα στην οποία έμαθα ως παιδί να κολυμπώ». Οι παιδικές μνήμες της ψυχοθεραπεύτριας και προέδρου του ομίλου UNESCO Ζακύνθου, Γιοβάνας Λόξα, από το νησί καταγωγής της είναι ηδύτατες. «Εκείνη την εποχή, τη δεκαετία του ’60 και ’70, δεν υπήρχε ίχνος εμπορευματοποίησης, λειτουργούσαν μόνον δύο ταβερνάκια για τους λουόμενους, που συνυπήρχαν αρμονικά με τις χελώνες καρέτα καρέτα», περιγράφει η ίδια στην «Κ».
Οι μνήμες των χιλιάδων νεαρών τουριστών, που συρρέουν εδώ και πολλά χρόνια μαζικά στο ζακυνθινό θέρετρο, απέχουν παρασάγγας. Διακοπές χωρίς όρια και κανόνες, με άφθονο αλκοόλ, διασκέδαση μέχρι πρωίας στα τοπικά μπαρ και όλα αυτά με ελάχιστο κόστος. Ετησίως υπολογίζεται ότι περίπου 400.000 νεαροί Βρετανοί φθάνουν στο νησί με αυτοσκοπό τις καταχρήσεις, ενώ εσχάτως ο Λαγανάς γίνεται πόλος έλξης νεαρών –συχνά δεν έχουν καν ενηλικιωθεί– από τα Βαλκάνια και άλλες χώρες. Συχνά η κατάσταση βγαίνει εκτός ελέγχου.
Η τουριστική «ανάπτυξη»
Η καθιέρωση του Λαγανά ως συνωνύμου «άκρατης ελευθερίας» πληγώνει πολλούς Ζακυνθινούς και παράλληλα τους απομακρύνει από το νησί, πατρίδα του Διονύσιου Σολωμού και του Ανδρέα Κάλβου. Ιστορικά, οι απαρχές αυτού του τύπου «ανάπτυξης» εντοπίζονται από τον σεισμό του 1953, που έφερε έντονες κοινωνικές ανακατατάξεις. Οικογένειες της πάλαι ποτέ ανώτερης τάξης που κατείχαν μεγάλες εκτάσεις εγκατάλειψαν το νησί πουλώντας τα παραλιακά χωράφια, που θεωρούνταν τότε μη… αξιοποιήσιμα. Σύντομα, τα «φιλέτα» αγοράστηκαν από εκείνους που παρέμειναν στο νησί και προσέβλεπαν σε βελτίωση της οικονομικής τους κατάστασης, ενώ ορισμένα βρέθηκαν και σε χέρια επαγγελματιών που δεν είχαν σχέση με τη Ζάκυνθο. Το σημερινό, διεθνές brand name του Λαγανά είναι αποτέλεσμα αυθαίρετης ανοικοδόμησης, κακής διαχείρισης χρήματος και άστοχων συνεργασιών με ταξιδιωτικά γραφεία του εξωτερικού.
«Οι δράσεις που ξεκινάμε αποσκοπούν στο να προσθέσουμε στοιχεία στον κόλπο του Λαγανά, προκειμένου να μη διαθέτει ένα μοναδικό ύφος», αναφέρει στην «Κ» η πρόεδρος του ομίλου UNESCO, που απέκτησε νομική υπόσταση το τρέχον έτος. «Θέλουμε να επανέλθουν στον Λαγανά ο οικογενειάρχης, ο οικολόγος, ο “κουλτουριάρης” επισκέπτης», υπογραμμίζει. «Η απέραντη αμμώδης παραλία του Λαγανά, μήκους περίπου 9 χιλιομέτρων, μας χωράει όλους», λέει η ίδια, διευκρινίζοντας ότι οι προθέσεις του νεοσύστατου οργανισμού δεν είναι διχαστικές, τουναντίον. Ζητούμενο για όλους τους πολιτιστικούς συλλόγους, που ενώνουν τις δυνάμεις τους υπό την ομπρέλα της UNESCO, είναι να αναδειχθούν και άλλες δυνατότητες της περιοχής, ώστε να προσφέρονται διαφορετικά είδη διασκέδασης, πολιτιστικά και αθλητικά δρώμενα. «Είναι λυπηρό να αποσιωπούνται αξιόλογες, μεμονωμένες προσπάθειες επαγγελματιών που γίνονται στον Λαγανά», παρατηρεί η κ. Λόξα, που μένει μεγάλο μέρος του χρόνου στη Ζάκυνθο.
Στην πρώτη εκδήλωση του τοπικού ομίλου UNESCO, που αποτελεί μη κερδοσκοπικό σωματείο και δεν επιχορηγείται από την UNESCO, έλαβαν χώρα πολλά «στρογγυλά τραπέζια» συζητήσεων σχετικά με τα παραπάνω ζητήματα. Ως αποτέλεσμα των ζυμώσεων προέκυψε μια ανοικτή πρόσκληση προς Ζακυνθινούς και όχι μόνον καλλιτέχνες. «Καλούμε και προκαλούμε ζωγράφους, γλύπτες, φωτογράφους, video artists και άλλους καλλιτέχνες να δημιουργήσουν και να εκθέσουν εικαστικές δημιουργίες τους με θεματικό άξονα τον Λαγανά», σημειώνει η κ. Λόξα, «αντιμετωπίζοντας τον κόλπο ως τόπο ονείρου και τόπο αναστοχασμού». Η περιγραφή δεν είναι τυχαία, «ο θαλάσσιος κόλπος του Λαγανά εμπεριέχει συμβολικά τη διαδικασία της ωοτοκίας, τη φυσική ομορφιά, που αποτελεί αναγκαία συνθήκη για την ονειροπόληση».
Φιλοδοξία των διοργανωτών είναι οι καλλιτέχνες να αναστοχαστούν σχετικά με τον Λαγανά, του χθες, του σήμερα και του αύριο, ενώ κρίνουν ότι μέσω της διαδικασίας θα επουλωθεί οριστικά η πληγή που άφησε ο σεισμός στην τοπική κοινωνία. Τα έργα θα εκτεθούν στη Ζάκυνθο τον Αύγουστο και Σεπτέμβριο του 2018 και του 2019, οπότε και λήγει η εικαστική δράση. Την πρωτοβουλία έχει, μεταξύ άλλων, αγκαλιάσει ο διεθνούς φήμης γλύπτης Κώστας Βαρώτσος, όπως και ο καθηγητής του ΕΚΠΑ Μιχάλης Μεϊμάρης.