Η επίσημη επίσκεψη του πρίγκιπα της Ουαλλίας και διαδόχου του βρετανικού θρόνου Καρόλου και της δούκισσας της Κορνουάλης Καμίλα, από τις 9 έως τις 11 Μαΐου, δημιούργησε εντυπώσεις και ανέσυρε μνήμες.
Ηταν ωστόσο ένας σαφής τρόπος να δηλωθεί, επισήμως πια, η αποκατάσταση οποιουδήποτε νεφελώματος, υπαρκτού και κατασκευασμένου, μπορεί να είχε σκεπάσει τις σχέσεις μεταξύ του βρετανικού θρόνου και της Ελλάδας.
Η σχέση του Καρόλου με τη χώρα μας είναι οργανική. Ο πατέρας του, πρίγκιπας Φίλιππος, ανήκει στην ελληνική τέως βασιλική οικογένεια, καθώς ο πατέρας του, πρίγκιπας Ανδρέας, ήταν γιος του βασιλέα Γεωργίου Α΄ και αδελφός του βασιλέα Κωνσταντίνου Α΄.
Οικογενειακή φωτογραφία του 1928. Ξεχωρίζει ο μικρός πρίγκιπας Φίλιππος.
Ο ερχομός του Καρόλου, λάτρη της κλασικής αρχαιότητας και της ορθόδοξης μυσταγωγίας, ανέσυρε από την ελληνική ιστορία τις μνήμες του παππού του, πρίγκιπα Ανδρέα, ο οποίος συμμετείχε στη Μικρασιατική Εκστρατεία και, εξαιτίας της τραγικής κατάληξης, θεωρήθηκε ένας από τους πρωταιτίους της Καταστροφής. Γι’ αυτό και καταδικάστηκε σε «ισόβια υπερορία» (εφ’ όρου ζωής παραμονή εκτός των συνόρων της Ελλάδας) και διεγράφη από τα μητρώα των αξιωματικών του στρατού. Μάλιστα, την τελευταία στιγμή αποσοβήθηκε η καταδίκη του εις θάνατον, με την παρέμβαση των Βρετανών.
Η τριήμερη παραμονή του Καρόλου και της Καμίλα ήρθε να υπενθυμίσει τους λόγους για τους οποίους οι νυν μονάρχες, Ελισάβετ Β΄ και Φίλιππος, απέφευγαν επίσημη επίσκεψη στη χώρα μας.
Είναι γνωστό ότι η Βρετανή μονάρχης έχει επισκεφθεί σχεδόν όλη την υφήλιο, ωστόσο ποτέ δεν επισκέφθηκε επισήμως την Ελλάδα, παρά μόνον ως διάδοχος του βρετανικού θρόνου, τον Δεκέμβριο του 1950, και μάλιστα ανεπισήμως. Ο σύζυγός της, δούκας του Εδιμβούργου, Φίλιππος, όπως ομολογούν, εξάλλου, ιστορικοί της μοναρχίας, δυσφορούσε διαχρονικά με τους Ελληνες. Αυτό που συνέβη με τον πατέρα του, πρίγκιπα Ανδρέα, είναι κάτι που φέρει βαρέως. «Οι Ελληνες ήθελαν να σκοτώσουν τον πατέρα μου», φέρεται να έχει δηλώσει ο πρίγκιπας Φίλιππος.
Ο πρίγκιπας Ανδρέας και η σύζυγός του, πριγκίπισσα Αλίκη.
Από την άλλη, ο αγώνας για την αυτοδιάθεση των Κυπρίων, με την ταυτόχρονη στήριξη του αγώνα τους από τη μητέρα Ελλάδα, δημιουργούσε επιπλέον προσκόμματα στις σχέσεις του βρετανικού θρόνου με τη χώρα μας.
Ως επιστέγασμα όλων αυτών, ήλθε το δημοψήφισμα του 1974 για το πολιτειακό, οπότε και εκθρονίστηκαν ο Κωνσταντίνος και η Αννα -Μαρία, ζεύγος που διατηρεί μέχρι και σήμερα στενές σχέσεις αγάπης και σεβασμού με τη βρετανική μοναρχία.
Με αφορμή την επίσκεψη του εγγονού τού πρίγκιπα Ανδρέα, ο οποίος έχει ταφεί στους βασιλικούς τάφους του κτήματος Τατοΐου, η «Κ» σκιαγραφεί την προσωπικότητα του Ελληνα γαλαζοαίματου και κάνει μια μικρή αναδρομή στα γεγονότα που συνδέονται με το πρόσωπό του.
«Ισόβιος υπερορία» μετά την καταστροφή
Στις 2 Φεβρουαρίου 1882, γεννιέται στην Αθήνα ο πρίγκιπας Ανδρέας. Ηταν το έβδομο τέκνο του βασιλέα Γεωργίου Α΄ και της βασίλισσας Ολγας, μεγάλης δούκισσας της Ρωσίας, μικρότερος αδελφός του βασιλέα Κωνσταντίνου Α΄. Πολύγλωσσος από μικρός (αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, ρωσικά, δανικά), φοίτησε στη Σχολή Ευελπίδων, ενώ μετεκπαιδεύτηκε στη Γερμανία. Ελαβε μέρος στους Βαλκανικούς Πολέμους και στο μέτωπο της Μικράς Ασίας. Στις 6 Οκτωβρίου του 1903, τελέστηκαν οι γάμοι του με την Αλίκη, πριγκίπισσα της Εσσης-Μπάτενμπεργκ, αδελφή του λόρδου Λουδοβίκου του Μάουντμπατεν. Μάλιστα, το «Μάουντμπατεν» ήταν το όνομα που υιοθέτησε μετά την «ισόβια υπερορία» του. Με την πριγκίπισσα Αλίκη απέκτησε πέντε παιδιά, μεταξύ των οποίων ο πρίγκιπας Φίλιππος, σύζυγος της βασίλισσας Ελισάβετ Β΄.
Εσκί Σεχίρ: ο πρίγκιπας Ανδρέας (μέσον) με την ηγεσία του στρατεύματος.
Η συμμετοχή του στη Μικρασιατική Εκστρατεία ήταν εκείνη που παρ’ ολίγον να του κοστίσει την ίδια του τη ζωή. Τον Ιούλιο του 1921 ο πρίγκιπας Ανδρέας έφθασε στο μικρασιατικό μέτωπο, όπου αμέσως προήχθη σε αντιστράτηγο και διοικητή του Β΄ Σώματος Στρατού. Μετά τη λήξη της αποτυχημένης εκστρατείας του Σαγγαρίου – Αγκύρας (Σεπτέμβριος 1921), του αφαιρέθηκε η διοίκηση του Β΄ Σώματος Στρατού από τον διοικητή της Στρατιάς, Αναστάσιο Παπούλα, «λόγω ανικανότητας και καταφανούς ανεπάρκειας στη διοίκηση μεγάλων μονάδων στρατού». Μάλιστα, απεκαλείτο από τους στρατιώτες «καψοκαλύβας», επειδή διέταζε συνεχώς την πυρπόληση τουρκικών κατοικιών.
Προ της λήξεως της Μικρασιατικής Εκστρατείας, επέστρεψε στην Ελλάδα. Τον Νοέμβριο του 1922, συνελήφθη στην Κέρκυρα και οδηγήθηκε στο Στρατοδικείο της Αθήνας, όπου καταδικάστηκε σε θάνατο, εξαιτίας της άρνησής του να εκτελέσει διαταγή του Αναστασίου Παπούλα, αλλά έπειτα από παρέμβαση των βασιλέων Βρετανίας και Ισπανίας η ποινή του μετετράπη σε ισόβια υπερορία και αφαίρεση από το μητρώο των αξιωματικών.
27 Δεκεμβρίου 1938: Ο πρίγκιπας Ανδρέας στο χειμερινό θέρετρο του Σεν Μόριτζ, στην Ελβετία.
Με τη φήμη και το ηθικό του καταρρακωμένο, ο πρίγκιπας Ανδρέας, συνοδεία του συμμαθητή του στη Σχολή Ευελπίδων Θεοδώρου Παγκάλου και του Βρετανού πλοιάρχου Τζέραλντ Τάλμποτ, οδηγήθηκε στο Φάληρο, όπου απέπλευσε με το βρετανικό αντιτορπιλικό «Καλυψώ» και, με μία στάση στην Κέρκυρα ώστε να παραλάβει τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς του, συνέχισε το ταξίδι της «ισοβίου υπερορίας» στην Ιταλία. Από εκεί, οικογενειακώς μετέβησαν στην οικία της συζύγου του αδελφού του Γεωργίου, Μαρίας Βοναπάρτη.
Από αριστερά: Ο πρίγκιπας Ανδρέας, ο αδελφός του, βασιλέας Κωνσταντίνος Α΄, και ο έτερος αδελφός του, πρίγκιπας Νικόλαος.
Ο πρίγκιπας Ανδρέας, στις 3 Δεκεμβρίου του 1944, άφησε την τελευταία του πνοή στο Μόντε Κάρλο, από ανακοπή καρδιάς. Εχει ταφεί στους βασιλικούς τάφους του κτήματος Τατοΐου. Το 1928, είχε εκδώσει το βιβλίο «Δορυλαίον – Σαγγάριος 1921», με τα απομνημονεύματά του από το μικρασιατικό μέτωπο. Το 1935 είχε αποκατασταθεί ο στρατιωτικός του βαθμός.
«Ο αδελφός μου Ανδρέας εφυλακίσθη τηρούμενος υπό την αυστηροτέραν επαγρύπνησιν»
Παραθέτουμε ένα απόσπασμα από το βιβλίο «Τα πενήντα χρόνια της ζωής μου. Υπό της Α.Β.Υ. του πρίγκηπος Νικολάου της Ελλάδος, πρίγκηπος της Δανίας», εκδ. Γκρέκα, 1926.
«…Από το Παλέρμον, όπου διεμένομεν εις την έπαυλιν Υγεία, ο Βασιλεύς παρηκολούθει μετά προσοχής τα γεγονότα της Ελλάδος.
Εν έτι τρομερόν κακόν θα επήρχετο: Τον Νοέμβριον, πέντε από τους υπουργούς του, ο Γούναρης, ο Στράτος, ο Πρωτοπαπαδάκης, ο Μπαλτατζής, ο Θεοτόκης και ο στρατηγός Χατζανέστης –ο Αρχιστράτηγος– εκηρύχθησαν υπεύθυνοι διά την Μικρασιατικήν καταστροφήν και ετυφεκίσθησαν ως προδόται. Οταν τις αναμνησθή ότι έκαστος από τους ατυχείς αυτούς ειργάσθη νυκτός και ημέρας και ότι έπραξαν παν ό,τι ήτο ανθρωπίνως δυνατόν διά να σώσουν την πατρίδα των από μιαν κατάστασιν, την οποίαν δεν εδημιούργησαν αυτοί, φρικιά προ της αδίκου και ψύχραιμου αυτής δολοφονίας.
Ο αδελφός μου Ανδρέας διέφυγε παρομοίαν τύχην τη μεσολαβήσει του Βασιλέως της Αγγλίας και Ισπανίας. Ο αδελφός μου Ανδρέας εφυλακίσθη τηρούμενος υπό την αυστηροτέραν επαγρύπνησιν κατηγορούμενος επί στρατιωτική ανικανότητι και μερικής ευθύνης διά την αποτυχίαν της εκστρατείας εναντίον της Αγκύρας, κατά την διάρκειαν της οποίας διώκει εν σώμα στρατού. Ωδηγείτο καθημερινώς υπό την επίβλεψιν αξιωματικών της χωροφυλακής όπως εξετασθή υπό του στρατηγού Παγκάλου –του τελευταίου δικτάτορος της Ελλάδος– εις τον οποίον ενεπιστεύθη η Επανάστασις την ανάκρισιν την προεξοφλούσαν την απόφασιν του στρατοδικείου προ του οποίου παρεπέμφθη ο αδελφός μου. Ο στρατηγός Πάγκαλος επίσης διεξήγαγε την ανάκρισιν, η οποία απέστειλεν εις τον θάνατον τους πέντε υπουργούς και τον Αρχιστράτηγον.
Ο πρίγκιπας αναλαμβάνει τη 12η Μεραρχία («Κ», 31/5/1921).
Μίαν ημέραν διαρκούσης της εξετάσεως, ο στρατηγός Πάγκαλος ηρώτησε τον αδελφόν μου πόσα τέκνα είχε. Ο αδελφός μου του έδωσε την ζητηθείσαν πληροφορίαν. Ο στρατηγός Πάγκαλος ανεφώνησε τότε:
– Δυστυχισμένα μικρά! Τι θλιβερόν να σκέπτεται κανείς ότι θα μείνουν ορφανά τόσον μικρά. Είχεν ήδη εν νω προκαταδικάσει τον αδελφόν μου εις την εσχάτην των ποινών.
Τα τελευταία αυτά πλήγματα και η κατασπίλωσις της τιμής της Ελλάδος ήσαν υπέρτερα των δυνάμεων του Βασιλέως Κωνσταντίνου.
Απέθανε από ψυχικήν συντριβήν τρεις μήνας μετά την αναχώρησίν του εξ Ελλάδος».