Την ενίσχυση του τεκμηρίου αθωότητας, αλλά και τη δυνατότητα μείωσης της ποινής σε περίπτωση που πριν την καταδικαστική απόφαση υπήρξαν δηλώσεις δημόσιων αρχών που «ενίσχυαν» ή προεξοφλούσαν την ενοχή του κατηγορουμένου, προβλέπει νομοσχέδιο του υπουργείου Δικαιοσύνης που θα κατατεθεί προσεχώς στη Βουλή. Το νομοσχέδιο ενσωματώνει οδηγία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (2016/343) και την περασμένη Τετάρτη ολοκληρώθηκε η διαδικασία της δημόσιας διαβούλευσης.
Σύμφωνα με τα προβλεπόμενα, «όταν επιβάλλεται στερητική της ελευθερίας ποινή και αφού οριστεί η διάρκειά της, δύναται να αφαιρεθεί κατά την κρίση του δικαστηρίου, αυτεπαγγέλτως ή μετά από αίτηση του κατηγορουμένου, εύλογο μέρος της επιβληθείσας ποινής για την αποκατάσταση της βλάβης εξαιτίας της προσβολής του τεκμηρίου της αθωότητας με δηλώσεις δημοσίων αρχών σε οποιοδήποτε στάδιο της διαδικασίας πριν την έκδοση της απόφασης σε πρώτο ή δεύτερο βαθμό, οι οποίες αναφέρονται κατά τρόπο άμεσο στην εκκρεμή ποινική διαδικασία και είτε παροτρύνουν το κοινό να πιστέψει στην ενοχή του κατηγορουμένου είτε προβαίνουν σε εκτίμηση των πραγματικών περιστατικών με την οποία προδικάζουν τη δικαστική κρίση της υπόθεσης».
Σε περίπτωση που το δικαστήριο παρέλειψε να αφαιρέσει χρόνο από την ποινή εξαιτίας ηθικής βλάβης, μπορεί να το πράξει και με μεταγενέστερη απόφασή του, με αίτηση του καταδίκου ή του εισαγγελέα, ενώ εφόσον υπάρχουν ενστάσεις για τον υπολογισμό του χρόνου της προσωρινής κράτησης, υπάρχει η δυνατότητα άσκησης αναίρεσης.
Με άλλη διάταξη του νομοσχεδίου προβλέπεται ρητώς ότι «οι ύποπτοι και οι κατηγορούμενοι τεκμαίρονται αθώοι μέχρι την έκδοση αμετάκλητης καταδικαστικής απόφασης», ενώ ενισχύονται τα δικαιώματα των υπόπτων και στο πλαίσιο των προκαταρκτικών ερευνών. Συγκεκριμένα, προβλέπεται ότι οι ύποπτοι καλούνται έχοντας προθεσμία 48 ωρών προκειμένου να δώσουν εξηγήσεις ανωμοτί, έχουν δικαίωμα πρόσβασης στη δικογραφία, δικαιούνται να προτείνουν μάρτυρες προς εξέταση, αλλά και να προσκομίσουν στοιχεία προς υπεράσπισή τους. Επίσης, μπορούν να έχουν δικηγόρο ή να ασκήσουν τα δικαιώματά τους αυτοπροσώπως. Σε περίπτωση που ο «ύποπτος» έχει καταθέσει εγγράφως σε προηγούμενο στάδιο της διαδικασίας ενόρκως ή χωρίς τη δυνατότητα παράστασης με συνήγορο, τότε η κατάθεση αυτή τίθεται εκτός δικογραφίας. Ωστόσο, σε περίπτωση που ο ύποπτος κληθεί αλλά δεν εμφανιστεί τότε η προκαταρκτική έρευνα περατώνεται χωρίς την εξέτασή του.
Στο νομοσχέδιο, παρά το γεγονός ότι αυτό ισχύει και σήμερα, τονίζεται ότι κατά την κύρια διαδικασία γίνονται όλες οι απαραίτητες ενέργειες για την εξακρίβωση της αλήθειας και εξετάζονται όχι μόνο η ενοχή αλλά και η αθωότητα του κατηγορουμένου, καθώς και κάθε στοιχείο που αφορά την προσωπικότητά του και επηρεάζει την επιμέτρηση της ποινής. «Ο κατηγορούμενος δεν είναι υποχρεωμένος να προσκομίσει αποδεικτικά μέσα για τα πραγματικά περιστατικά που επικαλείται υπέρ του. Οι δικαστές είναι υποχρεωμένοι να ερευνούν με επιμέλεια κάθε στοιχείο ή αποδεικτικό μέσο που επικαλέσθηκε υπέρ αυτού ο κατηγορούμενος, αν αυτό είναι χρήσιμο για να εξακριβωθεί η αλήθεια». Αξίζει να σημειωθεί πάντως ότι το ίδιο νομοσχέδιο προβλέπει ότι «οι δικαστές δεν είναι υποχρεωμένοι να ακολουθούν νομικούς κανόνες αποδείξεων», αλλά πρέπει να αποφασίζουν ακολουθώντας τη φωνή της συνείδησής τους και οδηγούμενοι από την απροσωπόληπτη κρίση που προκύπτει από τις συζητήσεις και που αφορά την αλήθεια των πραγματικών γεγονότων, την αξιοπιστία των μαρτύρων και τα αποδεικτικά στοιχεία.
Τόπος κατοικίας
Στο πλαίσιο διασφάλισης της παρουσίας του κατηγορούμενου στη δίκη, επισημαίνεται ότι ο τόπος κατοικίας του, εφόσον δεν έχει δηλωθεί, αναζητείται με κάθε πρόσφορο μέσο, με βάση τα στοιχεία που έχουν καταχωριστεί στο Taxisnet.