Χειρότερο και από το περιστατικό της βίαιης επίθεσης κατά του δημάρχου Θεσσαλονίκης κ. Μπουτάρη είναι ότι έχουμε συνηθίσει τη βία. Την έχουμε συνηθίσει διπλά: αφενός, οι βίαιες επιθέσεις κατά δημοσίων προσώπων δεν είναι σπάνια φαινόμενα και, αφετέρου, έχουμε εξοικειωθεί με αυτές, σε βαθμό που δεν προκαλούν πλέον ενδιαφέρον. Η βία κατέστη μέρος της πολιτικής επίπλωσης.
Ο θυμός και η αγανάκτηση –τα κύρια συναισθήματα στη χρεοκοπημένη Ελλάδα– συσχετίζονται συστηματικά με την αύξηση της πολιτικής βίας. Ο «δήμος» μετατρέπεται σε όχλο. Η πολιτική διαμαρτυρία εκπίπτει εύκολα σε χυδαιότητα και τραμπουκισμό. Η καταστροφή στη μνημονιακή Ελλάδα δεν είναι μόνο οικονομική, είναι κυρίως πολιτική.
Η οξεία κρίση φέρνει πόλωση, οξύνει τα πάθη. Δημιουργούνται συνθήκες για τη χρήση εμπρηστικής γλώσσας. Κατασκευάζονται εχθροί. Οταν μείζονες πολιτικές αποφάσεις δεν καθορίζονται από τους εκλεγμένους εκπροσώπους του «δήμου», αλλά υπαγορεύονται έξωθεν (λογικό επακόλουθο της οικονομικής χρεοκοπίας), η πολιτική εξασθενεί – παύει να λειτουργεί ως ο έλλογος τρόπος διαχείρισης των κοινών. Αδυνατίζει η συν-εννόηση, θραύεται ο κοινός λόγος. Κυριαρχεί η υποκρισία και, τελικά, η ασυναρτησία. Εδώ είμαστε σήμερα!
Η πολιτική βία είναι η κορύφωση μιας διαδικασίας δαιμονοποίησης του αντιπάλου. Αρχίζει λεκτικά και, περνώντας τον Ρουβίκωνα (καμία πρόθεση για λογοπαίγνιο!), καταλήγει σωματικά. Η ακραία γλώσσα –«γερμανοτσολιάδες» έναντι «συμμορίας»– δημιουργεί περιβάλλον εχθροπάθειας. Δεν είναι περίεργο ότι τα συναισθηματικώς πιο ανώριμα και διανοητικώς ανεπεξέργαστα άτομα θα κάνουν το επόμενο βήμα – να μετατρέψουν την ακραία σε χυδαία γλώσσα κι αυτή, στη συνέχεια, υπό συνθήκες ομαδικού παροξυσμού, σε χυδαία σωματική πράξη – χειρονομία, χειροδικία, σωματική επίθεση.
Μακάρι η άσκηση πολιτικής βίας να είχε εύκολα αναγνωρίσιμο πολιτικό πρόσημο (σήμερα είναι οι «φασίστες», χθες οι «αντιμνημονιακοί» κ.λπ.). Θα ξεμπερδεύαμε εύκολα. Το πρόβλημα είναι βαθύτερο και γι’ αυτό δυσεπίλυτο. Σε συνθήκες ακραίας πόλωσης, ένα μέρος του «δήμου» θέλει να κάνει την πολιτική του φωνή ακουστή με μη πολιτικά μέσα – με τη βία. Η αντίφαση είναι κραυγαλέα και πολιτικά σχιζοφρενική.
Οι λαϊκιστές τύπου Ψωμιάδη λένε: «Ο Μπουτάρης προκάλεσε με την παρουσία του». Δεν καταλαβαίνουν ότι εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με μια φυσική διαδικασία (τι προκαλεί τι) αλλά με μια κοινωνική διεργασία: τι κίνηση θεωρείται επιτρεπτή στο πολιτικό παιχνίδι. Η δαιμονοποίηση μετατρέπει τον αντίπαλο σε μισητό εχθρό. Ολα επιτρέπονται.
«Καλώ τα πολιτικά κόμματα να ενωθούν στο αυτονόητο», είπε ο κ. Μπουτάρης. «Στην καταδίκη της βίας, στον αγώνα για την επιβίωση του δημοκρατικού διαλόγου και της συνεννόησης». Μακάρι, αλλά αμφιβάλλω. Η ρητορική καταδίκη της βίας είναι εύκολη, ανέξοδη, και υποκριτική. Ακόμη και ο Ψωμιάδης το κάνει. Το δύσκολο είναι να μιλάς και να συμπεριφέρεσαι με τρόπο που σέβεται τον αντίπαλο· να υπάγεις τον εαυτό σου στον «κοινό λόγο» της «πόλεως», ακόμη κι όταν αυτός αδυνατίζει. Πότε το είδατε αυτό στη Βουλή των Ελλήνων τα τελευταία χρόνια;
* Ο κ. Χαρίδημος Κ. Τσούκας
(www.htsoukas.com) είναι καθηγητής στα Πανεπιστήμια Κύπρου και Warwick.