To μεγάλο γεγονός της σεζόν 2017-18 ήταν αναμφίβολα η μετεγκατάσταση και η λειτουργία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ). Ηδη από τον προηγούμενο χρόνο χιλιάδες κόσμου επισκέπτονταν τους υπαίθριους χώρους του ΚΠΙΣΝ για βόλτα, αθλητικές δραστηριότητες, καλλιτεχνικές εκδηλώσεις με ελεύθερη είσοδο, στο πλαίσιο μιας επιτυχημένης πολιτικής «οικειοποίησης» του πάρκου και των κτιρίων του από την πλευρά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (στην οποία εντάσσεται π.χ. το Summer Nostos Festival). Επιπλέον, μπορεί τα επίσημα εγκαίνια του καινούργιου θεάτρου να έγιναν τον περασμένο Οκτώβριο, με την «Ηλέκτρα» του Ρίχαρντ Στράους, αλλά είχαν προηγηθεί οι επιτυχημένες παραγωγές της δοκιμαστικής περιόδου. Ο «Μάκβεθ» στην Κεντρική Σκηνή, ο «Ερωτόκριτος» στη μιούζικαλ εκδοχή του Δημήτρη Μαραμή και η συναυλία-αφιέρωμα στον Μάνο Χατζιδάκι στην Εναλλακτική Σκηνή, συγκέντρωσαν πολλές χιλιάδες θεατών.
Η αισιόδοξη εικόνα συνεχίστηκε όλους τους προηγούμενους μήνες. Τόσο η Κεντρική Σκηνή (1.400 θέσεων) όσο και η Εναλλακτική (400 θέσεων) γέμισαν όχι μόνο από το καλό, παραδοσιακό κοινό της Λυρικής, που τη στήριζε επί δεκαετίες στο ακατάλληλο (ευγενική η διατύπωση) Ολύμπια της οδού Ακαδημίας, αλλά και πολλοί νέοι θεατές και μάλιστα πολύ μικρότερου ηλικιακού μέσου όρου. Ο καλλιτεχνικός διευθυντής της ΕΛΣ Γιώργος Κουμεντάκης πρέπει να νιώθει πολύ ικανοποιημένος αφού οι επιλογές του βρήκαν ανταπόκριση, με πληρότητα που στις περισσότερες παραστάσεις άγγιζε το 100%. Κορυφαίες στιγμές της σεζόν 2017-18 ήταν η «Λουτσία ντι Λαμερμούρ» σε σκηνοθεσία Κέιτι Μίτσελ, ο «Μαγικός Αυλός» στην ευφάνταστη, animated παράσταση της Κωμικής Οπερας του Βερολίνου και η «Μποέμ» σε σκηνοθεσία Γκρέιαμ Βικ.
Σαφώς τα πολύ θετικά αποτελέσματα της πρώτης σεζόν στις νέες εγκαταστάσεις συνδέονται με τη διεύρυνση ρεπερτορίου: για πρώτη φορά στην ΕΛΣ παρουσιάστηκαν «Ηλέκτρα» του Στράους (πρώτη εμφάνιση στη Λυρική Σκηνή της Αγνής Μπάλτσα), «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» του Γκουνό, «Υπόθεση Μακρόπουλου» του Γιάνατσεκ.
Η «Λουτσία ντι Λαμερμούρ» του Ντονιτσέτι, πάλι, είχε να ανεβεί στην ΕΛΣ 37 χρόνια – προφανώς λόγω των φωνητικών απαιτήσεων του κεντρικού ρόλου.
Ενδιαφέρον στην πολυείδειά τους είχαν οι παραστάσεις στην Εναλλακτική Σκηνή. Προγραμματικά ανοικτή σε καινούργια έργα και μεικτά είδη, προσέλκυσε θεατές που μπορεί να μην έχουν ιδιαιτέρως καλή σχέση με το οπερατικό είδος αλλά ενδιαφέρονται για το μουσικό θέατρο και για φρέσκες σκηνοθετικές προσεγγίσεις.
Θετικά λειτούργησε και η ενίσχυση του ensemble των πρωταγωνιστών από τέσσερις σπουδαίους Ελληνες μονωδούς (τη Μυρτώ Παπαθανασίου, τη Χριστίνα Πουλίτση, τον Δημήτρη Τηλιακό και τον Τάση Χριστογιαννόπουλο) και την αξιοποίηση νέων μαέστρων (Βλαδίμηρος Συμεωνίδης, Γιώργος Ζιάβρας, Γιώργος Μπαλατσινός, Μιχάλης Παπαπέτρου). Επιπλέον, οι 80.000 επισκέπτες της έκθεσης για το σκηνογραφικό έργο του Στέφανου Λαζαρίδη αποδεικνύουν ότι η δυναμική της ΕΛΣ στην καινούργια φάση της δεν εξαντλείται στο καθαρά οπερατικό/μουσικό πρόγραμμα.
Το Εθνικό Θέατρο
Φέτος οι καλύτερες παραστάσεις του Εθνικού ήταν… περσινές: «Στέλλα κοιμήσου», σε σκηνοθεσία Γιάννη Οικονομίδη, και η «Οπερέτα» σε σκηνοθεσία Νίκου Καραθάνου. Περσινή ήταν και «Η Τάξη μας» σε σκηνοθεσία Τάκη Τζαμαργιά, που άρεσε σε πολλούς θεατές.
Οι φετινές παραγωγές μαρτυρούσαν αδυναμία διαμόρφωσης ενός στιβαρού ρεπερτορίου, με συγκεκριμένους άξονες ως προς τα έργα, τους σκηνοθέτες, τον θίασο. Μπορεί, επί παραδείγματι, το «Ψηλά από τη γέφυρα» να έφερε κόσμο στην Κεντρική Σκηνή λόγω Γιώργου Κιμούλη αλλά αυτή είναι μία παράσταση που θα μπορούσε να παρουσιαστεί σε οποιοδήποτε θέατρο του κέντρου. Ελειψαν, θέλω να πω, παραστάσεις που ν’ αφήσουν αξιοπρόσεκτο καλλιτεχνικό αποτύπωμα, κάτι που είναι ζητούμενο από την κρατική σκηνή.
Η Πειραματική Σκηνή στο υπόγειο του Ρεξ, με υπευθύνους τον Πρόδρομο Τσινικόρη και τον Ανέστη Αζά, μοιάζει να αναζητεί τον ρόλο και το κοινό της. Τι εννοώ; Γιατί, π.χ. η ενδιαφέρουσα παράσταση «Επαναστατικές μέθοδοι καθαρισμού της πισίνας σας» (σκηνοθεσία Σαράντου Ζερβουλάκου) παρουσιάζεται στην Πειραματική Σκηνή και όχι στην, αφιερωμένη στη νέα ελληνική γραφή, Νέα Σκηνή, μια που είναι το πρώτο θεατρικό της Αλεξάνδρας Κ*; Η αμηχανία από την έλλειψη κριτηρίων διαφοροποίησης, προφανώς έχει να κάνει με την περιρρέουσα σύγχυση για το τι σημαίνει «πειραματικό» σήμερα αλλά και με την έλλειψη σοβαρού προϋπολογισμού που να μπορεί να τεθεί στην υπηρεσία ενός τολμηρού, πειραματικού ή μη, θεάτρου.
Ομοίως δεν αξιοποιήθηκε φέτος το (ισόγειο) Νέο Ρεξ – μοναδική εξαίρεση ήταν το δεκαήμερο 2-13 Μαΐου, που οργάνωσε η υπεύθυνη της παιδικής/εφηβικής σκηνής του Εθνικού, Σοφία Βγενοπούλου. Η χαρούμενη εικόνα των δεκάδων εφήβων που κατέκλυσαν το Ρεξ για επτά διαφορετικές παραστάσεις, φτιαγμένες από εφήβους (με συμμετοχή και προσφυγόπουλων) για κοινό συνομηλίκων τους, με ελεύθερη είσοδο, δείχνει ότι πολλά μπορούν να γίνουν για την ευαίσθητη αυτή κατηγορία κοινού. Και θα γίνουν, καθώς ο καλλιτεχνικός διευθυντής Στάθης Λιβαθινός επενδύει στη βελτίωση των υποδομών του Εθνικού Θεάτρου. Ετσι στις 15 Ιουνίου ξεκινούν και οι εργασίες ανακαίνισης του Νέου Ρεξ (με χορηγία του Ιδρύματος Ωνάση και των Ελληνικών Πετρελαίων), ώστε από το φθινόπωρο να λειτουργήσει κανονικά η παιδική/εφηβική σκηνή του Εθνικού.
Στα πολύ θετικά, στην κατεύθυνση αυτή, είναι και η μετεγκατάσταση της Δραματικής Σχολής του Εθνικού από το ετοιμόρροπο κτίριο στην πλατεία Κουμουνδούρου, στο «Σχολείο» της Ειρήνης Παππά, στην Πειραιώς 52 (η αναδιαμόρφωση των χώρων έγινε με χορηγία του κοινωφελούς Ιδρύματος Λάτση).
Κατά τ’ άλλα, αναμένουμε την τελευταία παράσταση της σεζόν, «Τίμων ο Αθηναίος» του Σαίξπηρ, σε σκηνοθεσία Στάθη Λιβαθινού. Η (καθυστερημένη) πρεμιέρα στη Σκηνή Κοτοπούλη έχει προγραμματιστεί για τις 20 Ιουνίου. Με τον «Τίμωνα» θα ξεκινήσει η επόμενη χειμερινή σεζόν, το συνολικό ρεπερτόριο της οποίας αναμένεται να ανακοινωθεί (καθυστερημένα) τον Σεπτέμβριο.