Σειρά βελτιώσεων προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι δυσλειτουργίες, αλλά και να διευρυνθεί ο αριθμός των δυνητικών δικαιούχων που θα θελήσουν να ρυθμίσουν τα χρέη τους προς το Δημόσιο και τις τράπεζες μέσω του εξωδικαστικού μηχανισμού, συμφώνησε η κυβέρνηση με τους θεσμούς. Μέσω των νέων ρυθμίσεων, που θα ψηφιστούν έως τις 15 Ιουνίου, επιδιώκεται να αυξηθεί ο αριθμός των επιχειρήσεων και των ελεύθερων επαγγελματιών που θα μπορούν να κάνουν χρήση των ευνοϊκών διατάξεων του νόμου.
Η συμφωνία που επιτεύχθηκε με τους θεσμούς προβλέπει τη διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής του νόμου σε πέντε περιπτώσεις.
• Την αύξηση του ύψους των οφειλών προς το Δημόσιο που μπορούν να ρυθμίσουν οι ελεύθεροι επαγγελματίες. Τα συνολικά χρέη που μπορούν να ρυθμιστούν αυξάνονται σε 250.000 ευρώ – 125.000 ευρώ προς ΑΑΔΕ και 125.000 ευρώ προς ασφαλιστικά ταμεία. Μέχρι σήμερα οι ελεύθεροι επαγγελματίες μπορούσαν να ρυθμίσουν χρέη έως 100.000 ευρώ – 50.000 ευρώ προς ΑΑΔΕ και 50.000 ευρώ προς ασφαλιστικά ταμεία.
• Την ένταξη και των οφειλών που δημιουργήθηκαν το προηγούμενο έτος και έχουν καταστεί ληξιπρόθεσμες, δηλαδή ήταν σε τρίμηνη καθυστέρηση στις 31 Δεκεμβρίου 2017. Ο νόμος σήμερα «σταματά» στα χρέη του 2016. Η δυνατότητα ένταξης και των χρεών του 2017 θα ισχύσει σε ό,τι αφορά τους ελεύθερους επαγγελματίες για τα χρέη που έχουν προς το Δημόσιο και σε ό,τι αφορά τις επιχειρήσεις για τις οφειλές που έχουν προς το Δημόσιο, τις τράπεζες ή τους προμηθευτές.
• Τη δυνατότητα να ρυθμίσουν οι ομόρρυθμοι εταίροι και τις εξω-εταιρικές οφειλές τους, δηλαδή τις προσωπικές τους οφειλές σε ΑΑΔΕ, ΕΦΚΑ και τράπεζες. Στην περίπτωση αυτή η επιλεξιμότητά τους, δηλαδή το κατά πόσον θα γίνεται δεκτή η πρόταση ρύθμισης, θα κρίνεται με βάση τα οικονομικά δεδομένα της εταιρείας.
• Τη δυνατότητα χρήσης της πλατφόρμας γι’ αυτούς που ασκούν επιχειρηματική δραστηριότητα και δεν έχουν πτωχευτική ικανότητα (π.χ. αγρότες), προκειμένου να ρυθμίσουν διμερώς τις οφειλές τους και προς τράπεζες (μέχρι τώρα επιτρεπόταν η χρήση της πλατφόρμας μόνο για διμερείς ρυθμίσεις των προσώπων αυτών με ΑΑΔΕ και ΕΦΚΑ).
• Τη ρύθμιση των οφειλών και προς τις εταιρείες leasing και factoring.
Οι αλλαγές που συμφωνήθηκαν δεν επηρεάζουν τα βασικά κριτήρια που πρέπει να ισχύουν για να ενταχθεί μια επιχείρηση στον εξωδικαστικό μηχανισμό και τα οποία είναι:
• Να έχει συνολικό ύψος οφειλών προς όλους τους πιστωτές (Δημόσιο και ιδιώτες) άνω των 20.000 ευρώ.
• Σε μία τουλάχιστον από τις τελευταίες τρεις χρήσεις, πριν υποβάλει την αίτηση, να έχει θετικό αποτέλεσμα προ τόκων, φόρων και αποσβέσεων ή θετική καθαρή θέση (equity).
Οι επιχειρήσεις που έχουν καταφέρει μέχρι σήμερα να ρυθμίσουν τα χρέη τους μέσω του εξωδικαστικού μηχανισμού είναι ελάχιστες –περιορίζονται σε 42– και οι τράπεζες δέχονται ισχυρή κριτική για τις προθέσεις τους και την αποτελεσματικότητά τους σε σχέση με την προώθηση βιώσιμων λύσεων για επιχειρήσεις που έχουν χρέη σε πολλαπλούς πιστωτές. Μία από τις βασικές αλλαγές που θα θεσμοθετηθούν είναι η υποχρέωση των πιστωτών να αιτιολογούν τη μη συμμετοχή τους στη διαδικασία, καθώς και την καταψήφιση των προτάσεων ρύθμισης που έχει υποβάλει ο οφειλέτης. Με τον τρόπο αυτό θα δίνεται η δυνατότητα στον οφειλέτη να άρει τους λόγους άρνησης των πιστωτών ή ακόμα και να τεκμηριώσει στους πιστωτές ότι οι λόγοι αυτοί δεν υφίστανται. Οι πιστωτές θα υποχρεούνται επίσης να ενημερώνουν την Ειδική Γραμματεία Ιδιωτικού Χρέους για την πρόοδο της διαπραγμάτευσης των διμερών διαδικασιών που είναι εκκρεμείς για ένα τρίμηνο. Στις ρυθμίσεις που θα ψηφιστούν έως τις 15 Ιουνίου θα προβλέπεται και συγκεκριμένη διαδικασία για την παραίτηση του οφειλέτη από το αίτημά του για υπαγωγή στον νόμο.
Μόλις 984 επιχειρήσεις έχουν υποβάλει αίτηση
Η πορεία της εξωδικαστικής ρύθμισης οφειλών μέχρι σήμερα αποδεικνύεται οδύσσεια για εκατοντάδες επιχειρήσεις, οι οποίες, ενώ πληρούν τα κριτήρια επιλεξιμότητας που ορίζει ο νόμος, «βολοδέρνουν» στα διαφορετικά πεδία της πλατφόρμας, συλλέγοντας δικαιολογητικά και στοιχεία, πριν ακόμη ξεκινήσει η διαδικασία της διαπραγμάτευσης, που αποδεικνύεται επίσης χρονοβόρα και επίπονη. Είναι χαρακτηριστικό ότι από τις 31.152 επιχειρήσεις που έχουν μπει έστω διερευνητικά στην ηλεκτρονική πλατφόρμα, οι 5.759 έχουν πάρει εισιτήριο επιλεξιμότητας, δηλαδή πληρούν τις προϋποθέσεις που ορίζει ο νόμος, αλλά μόλις οι 984 έχουν ολοκληρώσει τα βήματα και έχουν υποβάλει την πολυπόθητη αίτηση.
Ετσι στο πλαίσιο της προσπάθειας για απλοποίηση των διαδικασιών υποβολής της αίτησης, αλλά και γενικότερα για τη βελτίωση του νόμου συμφωνήθηκε:
• Να καταργηθεί η απαίτηση να προσκομίζει κάποιος τα δικαιολογητικά οι πληροφορίες των οποίων παρέχονται ήδη ηλεκτρονικά μέσω της σχετικής πλατφόρμας αιτήσεων της Ειδικής Γραμματείας Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους. Δηλαδή καταργείται η υποχρέωση προσκόμισης όλων των εγγράφων από την εφορία (ΑΑΔΕ / Taxis), τα ασφαλιστικά ταμεία (ΕΦΚΑ / ΚΕΑΟ) και τα πιστωτικά ιδρύματα (τράπεζες / «Τειρεσίας»).
• Να δοθεί η δυνατότητα προσκόμισης δικαιολογητικών και μετά την υποβολή της αίτησης, εφόσον αυτά δεν επηρεάζουν τη διεξαγωγή των απαιτούμενων ελέγχων (επιλεξιμότητας, ύπαρξης περιουσίας κ.λπ.) και τη δυνατότητα σύνταξης προτάσεων αναδιάρθρωσης (υπολογισμός ικανότητας αποπληρωμής, αξίας ρευστοποίησης, αρχής μη χειροτέρευσης θέσης).
• Να αποδεσμεύονται οι τραπεζικοί λογαριασμοί που κατασχέθηκαν από το Δημόσιο (ΑΑΔΕ και ΕΦΚΑ) και ιδιώτες (τράπεζες, προμηθευτές), μόλις ολοκληρωθεί η διαδικασία υπογραφής της σύμβασης αναδιάρθρωσης, ούτως ώστε να μπορεί ο οφειλέτης να λάβει τα ποσά που είναι σε κατασχεμένο λογαριασμό.
• Να παραταθούν η προστασία του νόμου και η αναστολή των καταδιωκτικών μέτρων προς τους αιτούντες οφειλέτες για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα αυτοδικαίως –πέραν των 70 ημερών– χωρίς την ανάγκη προσφυγής στο δικαστήριο.
• Να επεκταθεί η αναστολή των μέτρων αναγκαστικής εκτέλεσης από την πλευρά του Δημοσίου (ΑΑΔΕ και ΕΦΚΑ) και στην περίπτωση υποβολής αίτησης για διμερή διαπραγμάτευση.
• Να καθοριστούν συγκεκριμένες προθεσμίες σε κάθε στάδιο, ειδικά σε περιπτώσεις όπου ο νόμος δεν αναφέρει ρητή προθεσμία, καθώς και σε περιπτώσεις όπου η πράξη μέχρι σήμερα έχει αποδείξει ότι απαιτείται περισσότερος χρόνος από αυτόν που είχε αρχικά σχεδιαστεί.
• Να καθοριστεί κριτήριο (πιθανότατα θα είναι η αρχαιότητα) για την επιλογή των οφειλών των μικροπιστωτών που εξαιρούνται από τη ρύθμιση (κάτω του 1,5% των συνολικών οφειλών ή των 2 εκατ. ευρώ) και οι οποίοι κατέχουν ακριβώς το ίδιο ποσό οφειλής στο όριο του 15% των συνολικών οφειλών ή των 20 εκατ. ευρώ.
Προϋπόθεση υπαγωγής στον νόμο Κατσέλη η άρση του τραπεζικού απορρήτου
Η άρση του τραπεζικού τους απορρήτου θα αποτελέσει το βασικό όπλο των τραπεζών στη μάχη κατά των στρατηγικών κακοπληρωτών, μεγάλος αριθμός των οποίων έχει βρει καταφύγιο στον νόμο Κατσέλη.
Η πρόσβαση στα στοιχεία των τραπεζικών λογαριασμών που έχουν οι δανειολήπτες συμφωνήθηκε με τους θεσμούς και θα ισχύσει αναδρομικά για όσους έχουν ήδη υποβάλει αίτηση προστασίας στον νόμο και η αίτησή τους εκκρεμεί προς εκδίκαση. Η άρση θα ισχύσει αυτόματα λίγους μήνες μετά την ψήφιση του νόμου –συζητείται σε τρεις έως έξι μήνες– εντός των οποίων ο οφειλέτης θα έχει δικαίωμα να αρνηθεί την άρση του τραπεζικού του απορρήτου, χάνοντας ωστόσο παράλληλα την προστασία του νόμου. Στην περίπτωση αυτή η αίτηση δεν θα φθάνει καν στο δικαστήριο και η τράπεζα θα μπορεί να κινήσει αναγκαστικά μέτρα κατά του δανειολήπτη. Μεταξύ των αλλαγών που θα θεσμοθετηθούν είναι επίσης:
• Η άμεση απώλεια της προστασίας σε περίπτωση που κάποιος δεν είναι συνεπής στη ρύθμιση που θα ορίσει το δικαστήριο. Μοναδική εξαίρεση θα αποτελούν λόγοι που δικαιολογούν ανωτέρα βία, όπως π.χ. η πρόσφατη θεομηνία στη Μάνδρα Αττικής.
• Η απώλεια της προστασίας σε περίπτωση που κάποιος οφειλέτης ζητήσει δύο αναβολές, μια πρακτική που υιοθετείται συχνά από τους στρατηγικούς κακοπληρωτές, ανανεώνοντας επί μακρόν την ασυλία του νόμου.
• Η απώλεια της προστασίας σε περίπτωση που ο οφειλέτης δεν προσέλθει στο δικαστήριο κατά την ημέρα εκδίκασης της υπόθεσής του. Ο νόμος θα δίνει περιθώριο 30 ημερών στον οφειλέτη να πάρει νέα δικάσιμο και αν δεν το κάνει, θα θεωρείται ότι παραιτείται της προστασίας.
• Ο αναδρομικός επανυπολογισμός των τόκων σε περίπτωση που η προσφυγή του απορριφθεί από το δικαστήριο. Σήμερα οι τόκοι «παγώνουν» με την υποβολή της αίτησης στον νόμο Κατσέλη από τον οφειλέτη. Πρόκειται για μια από τις σημαντικές αλλαγές στον νόμο που αποσκοπεί στο να αποθαρρύνει τους στρατηγικούς κακοπληρωτές και κυρίως αυτούς που σκοπίμως κάνουν αίτηση υπαγωγής στην προστασία του νόμου Κατσέλη, παρά το γεγονός ότι γνωρίζουν ότι δεν πληρούν τις προϋποθέσεις του νόμου. Σύμφωνα με εκτιμήσεις των τραπεζών, πρόκειται για το 30%- 40% αυτών που κάνουν αίτηση για προστασία. Ο νόμος σήμερα προβλέπει το «πάγωμα» του εκτοκισμού όλων των οφειλών από καταναλωτικά δάνεια και κάρτες κατά τη στιγμή που ο δανειολήπτης θα υποβάλει την αίτηση της υπαγωγής στον νόμο και τον εκτοκισμό με το συμβατικό επιτόκιο των οφειλών από στεγαστικό δάνειο – χωρίς δηλαδή επιβάρυνση τόκων υπερημερίας. Ετσι, αρκετοί είναι εκείνοι που υποβάλλουν αίτηση υπαγωγής για να κερδίσουν χρόνο, απολαμβάνοντας άτοκη περίοδο χάριτος μέχρι την εκδίκαση της υπόθεσης, που μπορεί να απαιτήσει από 1 έως και 11 χρόνια. Η συμφωνία με τους θεσμούς προβλέπει ότι σε περίπτωση που η αίτηση απορριφθεί από το δικαστήριο, ο οφειλέτης θα υποχρεωθεί στην καταβολή των τόκων που αναλογούν στην οφειλή αναδρομικά, οι οποίοι θα επανυπολογιστούν.
• Ο υποχρεωτικός προκαταρκτικός έλεγχος από τη γραμματεία των δικαστηρίων για το αν ο οφειλέτης δηλώνει εισόδημα από επιχειρηματική δραστηριότητα και το είδος αυτής, καθώς και για το αν ο οφειλέτης έχει ασκήσει άλλες αιτήσεις στο παρελθόν ή έχει άλλες εκκρεμείς αιτήσεις. Αν διαπιστωθεί κάτι τέτοιο, ο γραμματέας το σημειώνει στον φάκελο, προκειμένου να αξιολογηθεί από τον δικαστή, με στόχο τον εντοπισμό των στρατηγικών κακοπληρωτών, οι οποίοι δεν δικαιούνται προστασία από τον νόμο.
Κερδίζουν χρόνο…
Οι εκκρεμείς αιτήσεις στον νόμο Κατσέλη φθάνουν περίπου τις 157.000. Το 30% έως 40% των αιτήσεων προέρχεται από στρατηγικούς κακοπληρωτές, οι οποίοι καταθέτουν αίτηση παρά το γεγονός ότι γνωρίζουν πως δεν πληρούν τις προϋποθέσεις του νόμου. Στόχος, να «παγώσουν» τις οφειλές τους ή να κερδίσουν χρόνο μέχρι την εκδίκαση της υπόθεσης.
Το «κούρεμα»
Σύμφωνα με στοιχεία από τις τράπεζες, το 30%-35% των αιτήσεων απορρίπτεται. Από τις υποθέσεις που έχουν εκδικαστεί, το 60%-65% έχει ρυθμιστεί με «κούρεμα» της οφειλής, που φθάνει έως το 80% για τα καταναλωτικά δάνεια και τις πιστωτικές κάρτες και έως 40% για τα στεγαστικά δάνεια. Μόλις στο 0,5% των υποθέσεων έχει υπάρξει πλήρης διαγραφή της οφειλής.
Η καθυστέρηση
Ο χρόνος εκδίκασης της υπόθεσης φθάνει έως και τα 10 χρόνια και ποικίλλει ανάλογα με το δικαστήριο. Ωστόσο, από τα στοιχεία που έχουν συλλέξει οι τράπεζες διαπιστώνεται ότι ένας στους δύο δεν τηρεί τη ρύθμιση και αγνοεί ακόμη και την υποχρέωση καταβολής της μικρής δόσης που έχει υπολογιστεί για τη διάσωση της κύριας κατοικίας του.