ΧΑΡΗΣ ΒΛΑΒΙΑΝΟΣ
Αυτοπροσωπογραφία του λευκού
εκδ. Πατάκη, σελ. 183
Όταν όμως δημοσιεύεις ποίηση, το κάνεις πρωτίστως για τους καμιά εκατοστή καλούς αναγνώστες – αν αποκτήσεις μεγαλύτερο κοινό δεν θα είναι άσχημα, δεν είναι όμως κάτι στο οποίο μπορείς να αποσκοπείς. Και οι καλοί αναγνώστες της ποίησης δεν θέλουν κι άλλο από το ίδιο: μέχρι να κάνεις κάτι αρκετά διαφορετικό, θα προτιμούν να ξαναδιαβάζουν ό,τι έχεις ήδη γράψει». Λέγοντάς τα αυτά ένας από τους μεγαλύτερους ποιητές του 20ού αιώνα, ο Ελιοτ, έχει, ασφαλώς, ως μέτρο τη μεγάλη ποίηση. Αν κατέβει κανείς χαμηλότερα, θα συναντηθεί άραγε με την απλώς καλή ποίηση και το διευρυμένο της κοινό, που δεν έχει καμιά αντίρρηση να απολαύσει άλλη μια δόση από τα ίδια; Ή μήπως η υποχρέωση για διαρκή πρωτοτυπία βρίσκεται στον γενετικό κώδικα της ποίησης; Ο Βλαβιανός, συμπληρώνοντας πλέον 35 χρόνια ποιητικών δημοσιεύσεων και όντας γνώστης και μεταφραστής του Ελιοτ, δεν αγνοεί, βεβαίως, την παρακαταθήκη του. Τη λαμβάνει, όμως, υπ’ όψιν;
Στην υπό συζήτηση συλλογή περιέχονται ποιήματα που θα τα είχε γράψει έτσι ακριβώς και πριν από είκοσι χρόνια· πρόκειται, ιδίως, για όσα περιλαμβάνονται στο πρώτο μέρος, υπό τον τίτλο «Ωδή στο χαμένο νόημα». Το ύφος και ο τρόπος του είναι εδώ απολύτως αναγνωρίσιμα. Ομως αυτό δεν καθιστά τα ποιήματα αυτής της ενότητας λιγότερο απολαυστικά. Οσοι αγάπησαν στο παρελθόν την ποίησή του, ιδίως από το «Adieu» (1996) και εξής, θα βρουν και εδώ τις αρετές της: απλή, καθαρή γλώσσα, πεζολογικό ύφος, στοχασμό και χιούμορ. Δεν ακκίζεται υφολογικά, δεν «ποιητικίζει». Τα θέματα είναι συγκεκριμένα: οι οικογενειακές σχέσεις, ο έρωτας, η λογοτεχνία, η πολιτική και η ιστορία (οι δύο τελευταίες σε μικρότερη δόση). Το συναισθηματικό υπόβαθρο, πικρό έως κυνικό· η ομορφιά και, κάπου στο βάθος, η ίδια, ίσως, η ποίηση λειτουργούν ως παρηγορητικό ανάχωμα απέναντι στον ωκεανό της υπαρξιακής ματαιότητας.
Το δεύτερο, ωστόσο, μέρος του βιβλίου είναι διαφορετικό. Ο αυτοσαρκαστικός τίτλος «Σχεδόν διάσημος» περιλαμβάνει αρχικά 36 μικρά πεζοποιήματα (είχαν κυκλοφορήσει εκτός εμπορίου το 2014). Σε κάθε ένα από αυτά το λεγόμενο «ποιητικό εγώ» συναντιέται με μια διάσημη προσωπικότητα της ποίησης, της τέχνης ή της ιστορίας, από τον Σολωμό μέχρι τον Κουν και από τον Τρικούπη μέχρι τη Βακαλό. Στα συντομότατα αυτά κείμενα ο Βλαβιανός βρίσκεται, νομίζω, εγγύτερα από οπουδήποτε αλλού στην έκφραση της δικής του, μοναδικής απόχρωσης. Το χιούμορ του καταφέρνει να συνυπάρξει με μια τρυφερότητα σπαραχτική. Ο κυνισμός, που σε άλλα του ποιήματα σχεδόν κυριαρχεί, παραχωρεί εδώ τη θέση του σε χειρονομίες αληθινού πάθους, που εκδηλώνεται ασφαλές μέσα στη σκηνοθεσία μιας πρόδηλα φανταστικής συνομιλίας: «Καθώς ετοιμαζόμουν να βουτήξω στα κρύα νερά του Πάνορμου, άκουσα τον Ελύτη να μου φωνάζει μέσα από τη θάλασσα να προσέχω γιατί τον είχε μόλις τσιμπήσει μια τσούχτρα». Ή κάπως έτσι. Ολα τα πρόσωπα των συναντήσεων –αν αυτό έχει κάποια σημασία, και νομίζω πως έχει– είναι Ελληνες, άντρες ή γυναίκες.
Στην τελευταία, αντίθετα, υποενότητα, με την οποία κλείνει το βιβλίο, συναντιόμαστε με 16 ποιήματα ισάριθμων ξένων ποιητών, που ο Βλαβιανός έχει μεταφράσει και συμπεριλάβει στο χορταστικό αυτό βιβλίο. Η ενότητα, που παραπέμπει, νομίζω, στις προτιμήσεις και στις οφειλές του γράφοντος/μεταφράζοντος, ανοίγει με τον Στίβενς και κλείνει με την Κάρσον, ενώ συμπεριλαμβάνει στο ενδιάμεσο τον Χιουζ, την Πλαθ, τον Χίνι, τον Χέρμπερτ και άλλους. Θα πρότεινα να διαβαστούν οι δύο υποενότητες «Σχεδόν διάσημος» και «Η αντοχή των ποιητών» αντικριστά.