Η Ντολτό ανατέμνει τη γυναίκα

Η Ντολτό ανατέμνει τη γυναίκα

3' 45" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

ΦΡΑΝΣΟΥΑΖ ΝΤΟΛΤΟ

Οψεις της γυναικείας ταυτότητας

μτφρ. – σημειώσεις: Ελισάβετ Κούκη

εκδ. Κουκκίδα, σελ. 190

Η Φρανσουάζ Ντολτό, σημαντική Γαλλίδα ψυχαναλύτρια, είναι γνωστή και στην Ελλάδα μέσα από τα κείμενά της, τη σκέψη, την επιρροή που έχει ασκήσει σε διάφορα επίπεδα. Οπως για παράδειγμα, η δημιουργία της ελληνικής εκδοχής του «Πράσινου Σπιτιού» στην Αθήνα από σημαντικούς Ελληνες ψυχαναλυτές για παιδιά και μαμάδες, μια κίνηση μεταφοράς αλλά και εδραίωσης της αξίας των «Πράσινων Σπιτιών» ανά τον κόσμο.

Πριν από λίγες μέρες κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κουκκίδα άλλο ένα σημαντικό βιβλίο της, με τίτλο «Οψεις της γυναικείας ταυτότητας». Προ διετίας η ψυχαναλύτρια Ελισάβετ Κούκη, η γυναίκα που έχει ταυτίσει το όνομά της με την Ντολτό στην Ελλάδα –έχει μεταφράσει σχεδόν το σύνολο του έργου της, υπήρξε στενή συνεργάτιδα και φίλη της–, μου μιλούσε με αγωνία γι’ αυτό το βιβλίο. Τότε ακόμα βρισκόταν στη δύσκολη θέση, από το σύνολο των κειμένων της Ντολτό για τις εκφάνσεις της γυναικείας σεξουαλικότητας, να πρέπει να επιλέξει συγκεκριμένο αριθμό, αποκλείοντας άλλα. Η επιλογή ολοκληρώθηκε και το βιβλίο κυκλοφορεί περιλαμβάνοντας δώδεκα τίτλους από τον δεύτερο τόμο της γαλλικής έκδοσης (στη Γαλλία το σύνολο των εργασιών της Ντολτό γύρω από τη γυναικεία σεξουαλικότητα και ταυτότητα κυκλοφόρησε σε δύο τόμους από τις εκδόσεις Gallimard μετά τον θάνατό της).

Ο δεύτερος τόμος χρονικά καλύπτει μέρος του έργου της από το 1958 έως το 1988. Μερικά από τα κείμενα είναι άρθρα, συνομιλίες, διαλέξεις, συνεντεύξεις και απομαγνητοφωνημένες ραδιοτηλεοπτικές στιγμές. Η έκδοση στα ελληνικά, εκτός από τα τρία κεφάλαια που αφορούν τη σεξουαλικότητα, τη μητρότητα και την αναπαραγωγική διαδικασία, κλείνουν αντί επιλόγου με ένα σύντομο συγκινητικό και βαθύ κείμενο περί αγάπης.

Η Φρανσουάζ Ντολτό στα κείμενά της κάνει σαφή διάκριση ανάμεσα στη λίμπιντο και στη σεξουαλική επιθυμία. Η λίμπιντο είναι ψυχική επιθυμία, όπως τονίζει στη συζήτησή της με την Εβελίν Λενίς. «Σύμφωνα με τον Φρόιντ, είναι ασυνείδητη ενέργεια, πάντα εκπεμπτική, “φαλλική”, για να κατακτήσει, να σπείρει, να προσελκύσει ή να αποφέρει καρπό. Αυτό που φαίνεται πιο ενεργητικό ή πιο παθητικό είναι η εκατέρωθεν συμπεριφορά των σωμάτων όταν συναντώνται, όταν έρχονται σε επαφή. Δεν είναι η λίμπιντο. Δίχως τη λίμπιντο, η σεξουαλικότητα του ανθρώπινου είδους θα ήταν της τάξεως της ανάγκης, θα ήταν επιβασία. Η σεξουαλικότητα εκφράζεται διά μέσου των σεξουαλικών γεννητικών οργάνων που ελέγχουν τη γονιμότητα».

Η Ντολτό διακρίνεται για το βιωματικό βλέμμα και τις καίριες, ευθείς τοποθετήσεις της. Σε όλα της τα κείμενα έχει την ικανότητα να τέμνει, να εισχωρεί σε βάθος αλλά και να ανατρέπει πάγιες κοινωνικές αντιλήψεις προς όφελος της αυτογνωσίας και της θεραπείας. Ενδιαφέρουσα είναι η τοποθέτησή της για την πάγια έκφραση της σεξουαλικότητας της σύγχρονης γυναίκας, για το εάν είναι πιο απελευθερωμένη σήμερα. Εκείνη πιστεύει πως όχι.

«Στην κοινωνία, η σεξουαλική συμπεριφορά ακολουθεί τον συρμό. Τα πράγματα δεν έχουν αλλάξει ουσιαστικά. Αυτό που έχει αλλάξει είναι η επιφανειακή στάση επί του θέματος. Υπάρχουν γυναίκες φαινομενικά απελευθερωμένες που καμιά φορά είναι παθολογικά παθητικές ή ψυχρές κατά τη σεξουαλική συνεύρεση και “τεμπέλες” στην οικογενειακή ζωή τους ή κοινωνικά ως πολίτες. Η σεξουαλικά ευαίσθητη γυναίκα δεν είναι παθητική επειδή είθισται να αποκαλούνται παθητικές οι λιβιδινικές ορμές της ερωτικής επιθυμίας της».

Παρούσα μητέρα

Η Φρανσουάζ Ντολτό και στο πεδίο της μητρότητας αναδεικνύει βαθύτερα ή και δύσκολα ζητήματα, όπως είναι η επιθετικότητα και ο θυμός. Είναι προτιμότερο, λέει, μια μητέρα να είναι παρούσα στο παιδί ακόμα και με τον θυμό της ή να «διαβάζει» τις ανάγκες του και να ανταποκρίνεται, ακόμα και εάν χρειαστεί να το τιμωρήσει σωματικά, παρά να είναι απούσα ή αδιάφορη. Γι’ αυτό πιστεύει ότι αυτό το είδος διαπαιδαγώγησης δεν μπορεί να το κάνει καμία νταντά. Γιατί μόνον μια μητέρα ξέρει (ή θα έπρεπε να ξέρει) τι έχει ανάγκη το παιδί, ακόμα και αν αυτό είναι μια ξυλιά.

Η μυρωδιά επίσης φαίνεται ότι έχει υποτιμηθεί στη σχέση βρέφους και μητέρας αλλά και ζευγαριού στη σύγχρονη κοινωνία. Αυτό που μας δένει είναι η ικανότητα να φτιάχνουμε μνήμες με τις εσωτερικές μυρωδιές, ακόμα και τις δυσάρεστες, κάτι που ο πολιτισμός μας μάχεται με τη χρήση αρωμάτων και κατασκευασμένων οσμών.

Η γλώσσα, οι λέξεις, είναι το πολύτιμο όχημα νοηματοδότησης των σχέσεων. Η Ντολτό πιστεύει ακράδαντα ότι το νόημα της θεραπείας αλλά και της σύνδεσης του εαυτού με τον άλλον βρίσκεται στη λεκτική έκφραση. Μόνον τότε η ανθρώπινη επαφή ανορθώνεται σε συμβολική λειτουργία και ίσως καταλήγει στην αγάπη.

Το τελευταίο της σημείωμα, για την αγάπη, είναι ένα σημείωμα – αφιέρωση. Στοχάζεται ως ψυχαναλύτρια και ως ποιήτρια, και ενώ η ίδια πίστευε ότι δεν έχει τίποτα λογοτεχνικό η γραφή της, όπως αποκαλύπτει η μεταφράστριά της Ελισάβετ Κούκη, εντούτοις, το τελευταίο της κείμενο τη διαψεύδει.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή