Το διαμέρισμα βρίσκεται στο κέντρο της Κέρκυρας, λίγα λεπτά με τα πόδια από το ιστορικό Λιστόν και τα περίφημα καντούνια της. Είναι καθαρό και φωτεινό, μοντέρνα διακοσμημένο, όμως διατηρεί την αισθητική και το χρώμα των παλιών κερκυραϊκών σπιτιών. Στο ίδιο διώροφο κτίριο ζουν τυπικές οικογένειες, που πηγαίνουν το πρωί στις δουλειές τους, το βράδυ κάνουν ησυχία και στην είσοδο μας καλημερίζουν ευγενικά. «Το είχε ανακαινίσει ο αδερφός μου για να μείνει, όμως έφυγε για σπουδές. Είναι ο τρίτος μήνας που το έχω ανεβάσει στο Airbnb και τα σχόλια των επισκεπτών είναι κολακευτικά», λέει η Θωμαΐς Καταπόδη, βέρα Κερκυραία και ιδιοκτήτρια του διαμερίσματος. «Η τιμή είναι σχετικά μικρή για το σημείο όπου βρίσκεται και τις παροχές που προσφέρει, όμως το ξεκίνησα από χαμηλά για να προσελκύσει κόσμο, να αυξηθούν τα reviews, κι έτσι να βγαίνει ψηλά στις αναζητήσεις», περιγράφει.
Η Θωμαΐς εξηγεί ότι οι περισσότεροι ιδιοκτήτες ακινήτων στο κέντρο της Κέρκυρας τα έχουν ανεβάσει στο Airbnb, τη δημοφιλή πλατφόρμα βραχυχρόνιας μίσθωσης ακινήτων στο πλαίσιο της οικονομίας του διαμοιρασμού, ειδικά οι νεότεροι και πιο εξοικειωμένοι με την τεχνολογία. Η τάση γιγαντώθηκε τα τελευταία δύο χρόνια, με αποτέλεσμα σήμερα σχεδόν να μην υπάρχει ελεύθερο ακίνητο για μακροχρόνια μίσθωση. Τις δύο φορές που χρειαστήκαμε κάποια πληροφορία, η Θωμαΐς απάντησε εντός λίγων λεπτών μέσω της σχετικής εφαρμογής στο κινητό τηλέφωνο. Μας έδωσε κανονικά απόδειξη και δήλωσε τις μέρες που νοικιάσαμε το διαμέρισμα στο ειδικό φορολογικό μητρώο του Υπουργείου Οικονομικών.
Η Θωμαΐς Καταπόδη, ιδιοκτήτρια διαμερίσματος Airbnb.
Το Airbnb κατακτά την Κέρκυρα. Ανταπόκριση του ΑΠΕ στις αρχές της χρονιάς ανέφερε ότι οι ιδιοκτήτες περισσότερων από 2.500 διαμερισμάτων σε όλο νησί τα έχουν ανεβάσει στην πλατφόρμα. Πολλοί θεωρούν τον παραπάνω αριθμό μικρό. Η νέα τάση εξαπλώνεται ραγδαία και αλλάζει δραματικά τα δεδομένα, τις τιμές και τη διαθεσιμότητα στο κοσμοπολίτικο νησί-διεθνή προορισμό, που δέχτηκε το 2017 περισσότερους από 1,3 εκατ. τουρίστες. Όμως, δεν είναι μόνο αυτό. Στην Κέρκυρα υπάρχουν νευραλγικές δημόσιες υπηρεσίες και υπάλληλοι που μετατίθενται κάθε χρόνο σε αυτές. Και, επίσης, έξι τμήματα του Ιονίου Πανεπιστημίου.
Ο Μπάμπης Βούλγαρης είναι ο πρόεδρος της τοπικής Ένωσης Ξενοδόχων. Διαχειρίζεται δύο μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες, τεσσάρων και πέντε αστέρων, της οικογενειακής επιχείρησης, έξω από την πόλη. Συζητάμε φορώντας μακρυμάνικο πουκάμισο, ενόσω δίπλα μας τουρίστες από τη Δυτική Ευρώπη βουτούν στην πισίνα και κάνουν ηλιοθεραπεία. «Ειδικά το πρώτο διάστημα, ήταν παντελώς αδιαφανής ο τρόπος με τον οποίο λειτουργούσε το Airbnb και υπήρχε σαφώς ζήτημα αθέμιτου ανταγωνισμού», σημειώνει. «Ωστόσο, είναι μια τάση της αγοράς την οποία δεν μπορούμε να παραβλέψουμε». Η Κέρκυρα διαθέτει συνολικά 90.000 κλίνες σε ξενοδοχεία και ενοικιαζόμενα δωμάτια. Τον σκληρό ανταγωνισμό με το Airbnb αισθάνονται περισσότερο οι ιδιοκτήτες των μικρότερων τουριστικών μονάδων, στις οποίες στηριζόταν παραδοσιακά το νησί.
Ξένοι επενδυτές
«Επιλέγουμε να μένουμε σε καταλύματα μέσω Airbnb, ώστε να έχουμε καλύτερη αίσθηση της καθημερινής ζωής, των συνηθειών, ακόμα και του τρόπου διαρρύθμισης και λειτουργίας των σπιτιών σε κάθε περιοχή που επισκεπτόμαστε», λένε οι Andrea Aimi και Sylvia Lorenzini, Ιταλοί τουρίστες από το Μιλάνο, που επισκέπτονται την Κέρκυρα. «Αυτή τη φορά ήμασταν άτυχοι. Νοικιάσαμε ένα διαμέρισμα στον Πέλεκα. Η ιδιοκτήτρια είναι άψογη, όπως ανέφεραν και τα σχόλια των προηγούμενων επισκεπτών. Ωστόσο, το σπίτι ήταν πολύ βρόμικο. Ίσως επειδή είμαστε οι πρώτοι επισκέπτες της χρονιάς ή επειδή είναι μέσα στη φύση, είχε σκόνη και ζωύφια. Δυστυχώς, θα φύγουμε νωρίτερα. Θα το επισημάνουμε και στα σχόλια».
Ο κ. Βούλγαρης δίνει μια ενδιαφέρουσα διάσταση. «Το Airbnb ξεκίνησε πράγματι ως φιλοσοφία τού να μείνεις στο σπίτι του άλλου όταν εκείνος θα απουσιάζει, με σκοπό να ζήσεις όσο πιο αληθινά γίνεται την καθημερινότητα του μέρους που επισκέπτεσαι. Με τον καιρό, όμως, τα διαμερίσματα που ανακαινίζονται ώστε να διατεθούν στην πλατφόρμα έχουν παρόμοια φιλοσοφία, ακόμα και έπιπλα και διακόσμηση, κι έτσι χάνεται η φιλοσοφία του τοπικού χρώματος του προορισμού», λέει. «Η δουλειά μας είναι τώρα να φτιάξουμε ένα διακριτό, ανταγωνιστικό προϊόν».
Οι φοιτητές του Ιονίου Πανεπιστημίου, Παναγιώτης Ζησημάνος και Νίκος Μιχαλάκης, αναγκάστηκαν να νοικιάσουν σπίτι μακριά από την πόλη.
Στις 25 Μαΐου πληκτρολογήσαμε τη λέξη «Corfu» στην αναζήτηση του Airbnb. Βάλαμε ενδεικτική ημερομηνία από 1 έως 7 Αυγούστου. Εμφανίστηκαν 306 αποτελέσματα και η πλατφόρμα μάς ενημέρωσε ότι τη συγκεκριμένη περίοδο η μέση τιμή ανέρχεται στα 105 ευρώ/διανυκτέρευση. Υπάρχουν βέβαια και βίλες, συνήθως στη βόρεια πλευρά του νησιού, στις οποίες το κόστος μιας διανυκτέρευσης ξεπερνά τα 1.500 ευρώ. Σε απόδειξη για διαμέρισμα που νοικιάστηκε προς 140 ευρώ για δύο βράδια, καταβλήθηκαν επιπλέον 21,33 ευρώ ως «προμήθεια υπηρεσιών Airbnb συν ΦΠΑ».
Η Μαρία Μισέλ Ρουβά εκπροσωπεί ένα από τα μεγάλα κτηματομεσιτικά γραφεία στο νησί. «Το Airbnb έχει αρνητικές και θετικές επιπτώσεις», σημειώνει. «Οι αρνητικές αφορούν φυσικά την αύξηση των ενοικίων, ειδικά στο κέντρο και στην παλιά πόλη, και τη δυσκολία εύρεσης ελεύθερου ακινήτου. Από την άλλη, όμως, το Airbnb έχει τονώσει την επενδυτική δραστηριότητα στην Κέρκυρα. Υπάρχουν κυρίως Άγγλοι, Γερμανοί, Ιταλοί και Αμερικανοί, που ενδιαφέρονται να αγοράσουν ακίνητα, με σκοπό να τα εκμεταλλευτούν μέσω της πλατφόρμας του Airbnb», περιγράφει. Η τιμή του τετραγωνικού για αγορά ενός σπιτιού στην παλιά πόλη της Κέρκυρας κυμαίνεται από 1.500 έως 3.000 ευρώ. Την ίδια στιγμή, και καθώς μπαίνουμε στο καλοκαίρι, όλες οι συζητήσεις στο νησί του Ιονίου, επισκεπτών και ντόπιων, περιστρέφονται γύρω από αυτό. Ο Άλκης Κοντοσώρος εργάζεται στην οικογενειακή επιχείρηση real estate και διαχείρισης ακινήτων, κι έχει επίσης ανεβάσει στο Airbnb ένα όμορφο ιδιόκτητο κερκυραϊκό διαμέρισμα, στην καρδιά της παλιάς πόλης, το οποίο μισθώνει. «Το ξεκινήσαμε στις αρχές Μαρτίου και η ανταπόκριση είναι πολύ θετική. Οι επισκέπτες κοιτάζουν πρώτα τις φωτογραφίες και την περιγραφή, όμως καθοριστικό ρόλο παίζουν τα σχόλια των προηγούμενων επισκεπτών», λέει. Ο ίδιος περιγράφει ότι οι ιδιοκτήτες ακινήτων, εκτός από τον προφανή οικονομικό λόγο, προτιμούν να ανεβάσουν τα σπίτια τους στο Airnbnb, σκεπτόμενοι επίσης τη δέσμευση της μακροχρόνιας μίσθωσης, το ενδεχόμενο να πέσουν σε κακοπληρωτή ή σε ενοικιαστή που θα αφήσει το σπίτι σε χειρότερη κατάσταση από ό,τι το παρέλαβε.
«Πρέπει να φτιάξουμε ανταγωνιστικό προϊόν», λέει ο ξενοδόχος Μπάμπης Βούλγαρης.
«Το Πάσχα βγαίνεις από το σπίτι»
Σε αυτή τη συνθήκη, ένας δημόσιος υπάλληλος με χαμηλό μισθό, που παίρνει μετάθεση στην Κέρκυρα, είναι σχεδόν αδύνατον να βρει σπίτι στο κέντρο της πόλης. Σε συνολικό αριθμό περίπου 1.000 εκπαιδευτικών στην Κέρκυρα, οι 300 είναι αναπληρωτές πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, δηλαδή άνθρωποι που περιμένουν κάθε Σεπτέμβριο να τοποθετηθούν σε κάποιο σχολείο. Ο Ιορδάνης Στεφανίδης είναι ένας από αυτούς. Με καταγωγή από τις Σέρρες, έχει υπηρετήσει σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας και τα τελευταία τέσσερα χρόνια τοποθετείται στην Κέρκυρα. Τη φετινή σχολική χρονιά έκανε μάθημα σε εξαθέσιο σχολείο, σε ένα χωριό έξω από την πόλη. «Όταν είχα έρθει στο νησί, πριν από τέσσερα χρόνια, το ενοίκιο μιας γκαρσονιέρας ξεκινούσε από τα 270 ευρώ. Σήμερα μπορεί να φτάσει στα 400 ευρώ και στο κέντρο της πόλης δεν υπάρχουν σπίτια για μακροχρόνια μίσθωση», λέει και περιγράφει ότι συνάδερφοί του αναπληρωτές, όσο βλέπουν ότι τα πράγματα δυσκολεύουν, δηλώνουν όλο και πιο χαμηλά στον πίνακα προτιμήσεων την Κέρκυρα. Στην Κασσιόπη μια δασκάλα διορίστηκε και δήλωσε παραίτηση, καθώς δεν ήταν δυνατόν να πληρώσει 450 ευρώ ενοίκιο. Στη Λευκίμμη, τρεις νηπιαγωγοί στη σειρά παραιτήθηκαν και τοποθετήθηκε η τέταρτη επιλαχούσα.
Η Έλενα Τερζίδου είναι δασκάλα Γερμανικών, αναπληρώτρια μειωμένου ωραρίου, που κάνει μάθημα σε πέντε δημοτικά σχολεία στην Κέρκυρα. Ο σύζυγος και τα τρία παιδιά της ζουν στα Γιάννενα. Η ίδια περιγράφει τραγελαφικές καταστάσεις όσον αφορά τη μακροχρόνια μίσθωση ακινήτων στο νησί. «Τη φετινή χρονιά είχε βρει, με δυσκολία, ένα μικρό διαμέρισμα. Το Πάσχα μού ζήτησαν να βγω και δεν μπόρεσα να ξαναβρώ σπίτι. Ευτυχώς υπάρχουν συνάδερφοι που με φιλοξενούν. Πολλοί δάσκαλοι μοιράζονται σπίτια, σαν φοιτητές», λέει.
Ο Γιώργος Άνθης, πρόεδρος της τοπικής ένωσης πυροσβεστών, περιγράφει ακόμα πιο δραματική την κατάσταση: «Έρχονται πυροσβέστες με μετάθεση και, μέχρι να τακτοποιηθούν, βολεύονται στον πυροσβεστικό σταθμό, μερικά βράδια ακόμα και στο αυτοκίνητο». Ενώσεις δημοσίων υπαλλήλων έχουν πολλές φορές απευθυνθεί στον Δήμο και στην Περιφέρεια για το θέμα της στέγασης. Οι αρμόδιοι απευθύνονται στους ξενοδόχους και οι τελευταίοι απαντούν ότι δεν έχουν χώρο να φιλοξενήσουν ούτε τους εποχικούς τους υπαλλήλους.
Βαδίζουμε προς το Ιόνιο Πανεπιστήμιο. Φοιτητές συναντιούνται στη δροσερή καφετέρια, ανταλλάσσουν σημειώσεις και πειράγματα. Όταν ρωτάμε αν έχουν πρόβλημα με την εύρεση κατοικίας, γυρίζουν όλοι το κεφάλι και απαντούν θετικά, σχεδόν εν χορώ. Ο Σπύρος Αναλύτης, ιδιοκτήτης του γραφείου Corfu Property Agency, είναι από τους πιο παλιούς και έμπειρους μεσίτες στο νησί. Μετά από όλα αυτά, ο ίδιος αποτυπώνει τη μεγάλη εικόνα. «Το Airbnb έδωσε διέξοδο σε ιδιοκτήτες ακινήτων, ώστε να εξασφαλίσουν ένα καλό εισόδημα, και αυτό είναι απολύτως λογικό και θεμιτό. Οι ίδιοι έβλεπαν τα προηγούμενα χρόνια τα ακίνητά τους να απαξιώνονται», σημειώνει. «Τα νέα δεδομένα δημιουργούν σοβαρό στεγαστικό πρόβλημα, το οποίο θα υπήρχε ακόμα και χωρίς το Airbnb», περιγράφει ο κ. Αναλύτης. «Η λύση στο στεγαστικό ζήτημα δεν μπορεί να είναι η υψηλή φορολόγηση των υπηρεσιών Airbnb, με σκοπό να περιοριστεί η εξάπλωση της πλατφόρμας, αλλά αντίθετα το να δοθούν κίνητρα, και από τις τράπεζες, ώστε να χτιστούν νέα σπίτια».
«Δεν υπάρχει ελεύθερο σπίτι», εξηγεί ο αναπληρωτής δάσκαλος Ιορδάνης Στεφανίδης.
Το Airbnb στην Ελλάδα
Σύμφωνα με στοιχεία του Airbnb, κάθε χρόνο στην Ελλάδα φτάνουν 1.370.000 επισκέπτες. Ο μέσος όρος διανυκτερεύσεων ανά ακίνητο είναι 28 και το μέσο ετήσιο εισόδημα κάθε ιδιοκτήτη/διαχειριστή ανέρχεται στις 2.900 ευρώ. Στην Αθήνα υπολογίζεται ότι οι Airbnb τουρίστες ξεπερνούν τις 400.000 τον χρόνο. Κάθε κατάλυμα έχει κατά μέσο όρο 76 διανυκτερεύσεις, αποφέροντας εισόδημα 3.400 ευρώ. Για πρώτη φορά φέτος θα πρέπει να δηλωθούν στο έντυπο Ε2 και τα εισοδήματα των βραχυχρόνιων μισθώσεων. Εισόδημα έως 12.000 ευρώ φορολογείται με 15% και φτάνει στο 45% για εισοδήματα άνω των 35.000 ευρώ. Κάθε ιδιοκτήτης πρέπει να εγγραφεί στο Μητρώο Ακινήτων Βραχυχρόνιας Διαμονής. Από την έρευνα του «Κ» και από συνομιλίες εταιρειών που έχουν ιδρυθεί τελευταία με σκοπό τη
διαχείριση ακινήτων στο Airbnb, προκύπτει ότι η νομοθεσία είναι περίπλοκη και ανεφάρμοστη.
«Ανεπιθύμητο» στη Δυτική Ευρώπη
Οι δημοτικές αρχές του Παρισιού ζήτησαν από δικαστήριο της Γαλλίας να επιβάλει άμεσα πρόστιμο στο Airbnb και σε δύο άλλες μικρές εταιρείες για μη καταχωρισμένη βραχυπρόθεση μίσθωση. Οι αρχές στην Πάλμα ντε Μαγιόρκα, πρωτεύουσα των Βαλεαρίδων Νήσων, που αποτελούν δημοφιλή προορισμό στη Μεσόγειο, αποφάσισαν να απαγορεύσουν σχεδόν όλες τις βραχυχρόνιες ενοικιάσεις ιδιωτικών κατοικιών, καθώς έχουν προκαλέσει σημαντικές αυξήσεις στις τιμές των ενοικιών. Σύμφωνα με την οργάνωση Corporate Europe Observatory, με έδρα τις Βρυξέλλες, η γιγάντωση σελίδων όπως το Airbnb έχουν οδηγήσει στον αποκλεισμό μονίμων κατοίκων από την αγορά στέγης και στη μετάλλαξη συνοικιών σε όλη την Ευρώπη. Το Airbnb διαθέτει σήμερα 20.500 διευθύνσεις στο Βερολίνο, 18.500 στη Βαρκελώνη, 61.000 στο Παρίσι και 19.000 στο Άμστερνταμ. «Παρότι υπάρχουν ακόμη συνταξιούχοι που ενοικιάζουν δωμάτια στο σπίτι τους για να ενισχύσουν το εισόδημά τους, τα περισσότερα διαμερίσματα Airbnb ανήκουν πια σε μεσιτικά γραφεία. Η οικονομία αυτή δεν μπορεί να χαρακτηριστεί συνεργατική με κανέναν τρόπο», σχολίασαν οι συντάκτες της έρευνας. ■